Emil Macieliński
 1939 | |
 major kawalerii | |
| Data i miejsce urodzenia | 8 kwietnia 1892 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 17 grudnia 1941 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1919–1941 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | 17 Pułk Ułanów Wielkopolskich |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
   | |
Emil Macieliński ps. Kornel, Rey, Odrowąż, Sas, Pomian (ur. 8 kwietnia 1892 w Stryju, zm. 17 grudnia 1941 w Warszawie) – major kawalerii Wojska Polskiego, komendant Obszaru ZWZ Nr 3 we Lwowie.
Życiorys
W okresie od lipca 1919 r. do października 1923 r. dowodził szwadronem karabinów maszynowych 17 pułku ułanów. W lutym 1924 został przeniesiony z 8 do 16 pułku ułanów w Bydgoszczy[1], w którym pełnił służbę na stanowiskach: oficera broni gazowej, dowódcy szwadronu karabinów maszynowych i referenta wyszkolenia. W kwietniu 1925 roku został przeniesiony do 18 pułku ułanów w Grudziadzu na stanowisko kwatermistrza[2]. Następnie był komendantem Szkoły Podoficerów Zawodowych i dowódcą Szwadronu Szkolnego Kawalerii Nr 3 3 Dywizji Kawalerii w Biedrusku. We wrześniu 1926 powrócił do macierzystego 18 puł na stanowisko kwatermistrza[3]. Z dniem 6 marca 1929 roku został przeniesiony do kadry oficerów kawalerii z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Inspektoratu Armii w Warszawie na stanowisko referenta[4], a w lipcu tego roku do Inspektoratu Armii we Lwowie. Od stycznia 1931 r. do lutego 1932 r. pełnił funkcję Rejonowego Inspektora Koni w Gródku Jagiellońskim (przed nim tę funkcję sprawował mjr Zygmunt Wrześniowski, a po nim mjr Edward Baranowicz). W kwietniu 1932 przeniesiony został w stan spoczynku.
Od schyłku 1939 działał w ZWZ we Lwowie. W kwietniu 1940 mianowany komendantem Obszaru Nr 3 we Lwowie, p.o. dowódcy lwowskiego ZWZ (ZWZ-1). Dwa (lub więcej) razy był zatrzymywany przez NKWD i trzymany w więzieniu, a następnie wypuszczany, co było standardową metodą kontaktu NKWD z agentem[5]. Podejrzewany był, że wydał NKWD szereg działaczy ZWZ, m.in. Komendanta ZWZ okupacji sowieckiej gen. Leopolda Okulickiego, Karolinę Lanckorońską i księdza Włodzimierza Cieńskiego.
Po ataku Niemiec na ZSRR i okupacji Lwowa przez Wehrmacht, 11 września 1941 r. prokurator Sądu Kapturowego przy Komendzie Głównej ZWZ w Warszawie kpt. Lucjan Milewski ps. Baczyński skierował przeciwko niemu akt oskarżenia do sądu, w którym zarzucił mu, że od stycznia 1940 r. do czerwca 1941 r. współpracował z władzami sowieckimi ujawniając informacje o stanie ZWZ oraz ujawniając nazwiska członków organizacji przez to spowodował m.in. aresztowania ppłk. dypl. Stanisława Pstrokońskiego ps.„ Łoziński”, kpt. Romana Kędzierskiego ps. „Sosna”, szefa wywiadu ZWZ-1 i Włodzimierza Kordeckiego ps. „Marcyniuk” - kuriera Komendy Głównej ZWZ tj. popełnienie czynu z art. 12 par. 2 rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 24.10.1934 r. o niektórych przestępstwach przeciwko bezpieczeństwu państwa (Dz. U. R. P. z 1934 r., Nr 94, poz. 851). Sprawa karna E. Macielińskiego została zarejestrowana za nr K I 2/41. Po przeprowadzeniu rozprawy Sąd Kapturowy przy Komendzie Głównej ZWZ w Warszawie, w składzie płk Konrad Zieliński ps. „Karola”, „Andrzej” (NN) i por. Wacław Osiński ps. „Kos”, wyrokiem z dnia 26 września 1941 uznał E. Macielińskiego za winnego zarzucanego czynu i skazał go na karę śmierci. Wyrok, po zatwierdzeniu 25 października 1941 r. przez komendanta głównego ZWZ Stefana Grota-Roweckiego, wykonał w dniu 17 grudnia 1941 r. Warszawie ppor. Leszek Kowalewski ps. „Twardy” z komórki 993/W tj. oddziału likwidacyjnego Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu Komendy Głównej ZWZ[6]. Rozkazem oficerskim nr 56 z dnia 18 grudnia 1941 r. gen. Stefan Rowecki ps. „Grot” wskazał, że ppłk E. Macieliński popełnił zdradę Polski i akcję wojskowo-niepodległościową przechodząc na służbę wroga, za co skazano go na karę śmierci[7].
Jerzy Węgierski twierdził, że w sprawie Emila Macielińskiego doszło do pomyłki sądowej. Wojskowy Sąd Specjalny orzekając karę śmierci miał oprzeć się na fałszywych dowodach dostarczonych przez kpt. Edwarda Metzgera i por. Edwarda Golę[8], agentów NKWD, zdemaskowanych i skazanych na śmierć wyrokami Wojskowego Sądu Specjalnego ZWZ, zatwierdzonych przez Komendanta ZWZ Stefana Grota-Roweckiego 20 listopada 1941[9], a także na meldunkach składanych przez mjr. Aleksandra Klotza, który miał żywić osobistą niechęć do Emila Macielińskiego[10]. Jerzy Węgierski zarzucał Macielińskiemu skrajną nieudolność, ale nie zdradę[11]. W sprzeczności z tą teorią jest treść meldunku pułkownika Leopolda Okulickiego[12], który otwarcie pisze o Macielińskim jako o agencie NKWD[13], a także wspomnienia Karoliny Lanckorońskiej[14] i Aleksandra Klotza[15] i raport ppłk. dypl. Stanisława Pstrokońskiego ps.„ Lubicz” sporządzony w 1941 po uwolnieniu z więzienia sowieckiego[16].
Awanse
- major – 1 grudnia 1924 r. ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 r. i 36 lokatą w korpusie oficerów kawalerii
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (30 czerwca 1921)[17]
- Złoty Krzyż Zasługi (17 marca 1930)[18]
- Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12 maja 1936)
Przypisy
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 7 lutego 1924 roku, s. 48.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 45 z 23 kwietnia 1925 roku, s. 217.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 1 września 1926 roku, s. 290.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 121.
- ↑ W dokumentach sprawy karnej przeciwko E. Macielińskiemu wskazano, że był aresztowany przez NKWD co najmniej czterokrotnie i następnie wypuszczany, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, AAN Armia Krajowa 203/IX-2, k. 3-4, akt oskarżenia przeciwko S. Pstrokońskiemu i E. Macielińskiemu; Bartłomiej Szyprowski, Sprawa karna ppłk Emila Macielińskiego przed Sądem Kapturowym KG ZWZ (cz. 2), Wojskowy Przegląd Prawniczy z 2014 r, Nr 1, s. 5–28.
- ↑ Jerzy Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941, Warszawa 1991, Editions Spotkania, ISBN 83-85195-15-7, s.304–315.
- ↑ AAN Armia Krajowa 203/I-16, k. 357, rozkaz oficerski nr 56
- ↑ Dokumenty przedstawione przez E. Golę i E. Metzgera nie stanowiły podstawy wydanego wyroku na E. Macielińskiego, Bartłomiej Szyprowski. Sprawa karna ppłk Emila Macielińskiego przed Sądem Kapturowym KG ZWZ (cz. 2). „Wojskowy Przegląd Prawniczy”. 2014, Nr 1. Warszawa: Centrum Poligrafii sp. z o.o.. ISSN 0137-7272.
- ↑ Wyroki wykonano na początku grudnia 1941
- ↑ Grzegorz Mazur twierdzi, że jest to opinia nieuzasadniona. Grzegorz Mazur, Pułkownik Aleksander Klotz - jego życie i wspomnienia [w:] Aleksander Klotz, Zapiski konspiratora 1939–1945, opracowanie, wstęp i przypisy Grzegorz Mazur, wydawca Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego i Księgarnia Akademicka, Kraków 2001.
- ↑ Nieudolność i brak inteligencji Macielińskiego podkreślał w swoim sprawozdaniu półrocznym nr 37 z dn. 21.XI.1941 gen. Rowecki: Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, Ossolineum, 1990, t. I, s. 346
- ↑ Leopold Okulicki, Meldunek z Moskwy o sprawach obszaru Lwów - o zdradzie na rzecz NKWD ppłk. Macielińskiego i innych - o własnym aresztowaniu, Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. II, czerwiec 1941–kwiecień 1943, Ossolineum, 1990, s. 62–67.
- ↑ Leopold Okulicki, Meldunek z Moskwy ..., op. cit., s. 66
- ↑ „Może mniej ciężkie byłoby to przejście, gdybym wówczas wiedziała, że nie dla pochodzenia jestem poszukiwana, tylko z powodu wsypy w ZWZ, bo nas zdradził „Kornel”, wysoki major, do którego czułam wstręt, i że dziś, gdy piszę, z całej tej naszej paczki lwowskiej żyje tylko ksiądz Cieński, pan Jan Jaworski i ja!” Karolina Lanckorońska: Wspomnienia wojenne. Wyd. Znak, 2002, ISBN 83-240-0077-1, s. 58, por również s. 39.
- ↑ Aleksander Klotz, Zapiski konspiratora 1939–1945, opracowanie, wstęp i przypisy Grzegorz Mazur, wydawca Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego i Księgarnia Akademicka, Kraków 2001 s. 61–68, 77–78, 212–216 i passim.
- ↑ Grzegorz Mazur, Pułkownik Aleksander Klotz - jego życie i wspomnienia [w:] Aleksander Klotz, Zapiski konspiratora 1939–1945, opracowanie, wstęp i przypisy Grzegorz Mazur, wydawca Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego i Księgarnia Akademicka, Kraków 2001, s.21.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3104 z 30 czerwca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1177) „za przeprowadzenie w dniu 3 sierpnia 1920 r. pod wsią Barań szarży 4 szwadronu 17 p.uł.”
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 571, 600.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 307, 341.
- Rocznik Oficerów Kawalerii 1930, Główna Drukarnia Wojskowa, Warszawa 1930, s. 72.
- Aleksander Klotz, Zapiski konspiratora 1939–1945, opracowanie, wstęp i przypisy Grzegorz Mazur, wydawca Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego i Księgarnia Akademicka, Kraków 2001.
- Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939–5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ISBN 978-83-86250-49-3.
- Jerzy Węgierski, W sprawie podpułkowników Emila Macielińskiego, Stanisława Mrozka i Jana Sokołowskiego, Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1993, nr 2 (144), s. 230–239.
- Jerzy Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941, Warszawa 1991, Editions Spotkania, ISBN 83-85195-15-7.
- Karolina Lanckorońska: Wspomnienia wojenne. Wyd. Znak, 2002, ISBN 83-240-0077-1.
