Emil Wehrstein

Emil Wehrstein
Ilustracja
Emil Wehrstein (przed 1936)
Data i miejsce urodzenia

2 stycznia 1888
Mizuń Stary

Data i miejsce śmierci

10 października 1959
Bytom

Starosta powiatu przemyskiego
Okres

od lat 20.
do lat 20.

Następca

Czesław Eckhardt

Starosta powiatu leskiego
Okres

od 1926
do lipca 1932

Poprzednik

Ludwik Smalawski

Następca

Roman Gąsiorowski

Starosta powiatu drohobyckiego
Okres

od lipca 1936
do 1936

Poprzednik

Tadeusz Chmielewski

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi

Emil(ian) Jan Wehrstein ps. „Lis”, „Stary” (ur. 2 stycznia 1888 w Mizuniu Starym, 10 października 1959 w Bytomiu) – prawnik, urzędnik samorządowy i państwowy w II Rzeczypospolitej, w tym dwukrotny starosta, podczas II wojny światowej działacz konspiracji. Po II wojnie światowej aktywista Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, więzień polityczny komunistycznych władz Polski Ludowej.

Życiorys

Uroczystość pożegnania starosty przemyskiego Czesława Eckhardta w styczniu 1926. Siedzą od lewej starosta leski Emil Wehrstein (pierwszy), Czesław Eckhardt (trzeci), burmistrz Przemyśla Józef Kostrzewski (czwarty)

Urodził się 2 stycznia 1888[1] jako syn Józefa i Marii z domu Regner w Mizuniu Starym (późniejsze województwo stanisławowskie)[2]. W 1906 ukończył C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[3]. Ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego z tytułem magistra[4][2].

W służbie samorządowej pracował jako komisarz rządowy Zagłębia Drohobyckiego oraz zastępcy starosty powiatów zaleszczyckiego i rohatyńskiego[5]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości na początku lat 20. pełnił urząd starosty powiatu przemyskiego[6][7][8], następnie od 1926 do 1932 pełnił urząd starosty powiatu leskiego[9][10][11]. Z jego inicjatywy zostało reaktywowane leskie koło Towarzystwa Szkoły Ludowej 27 lipca 1926 i pełnił funkcję prezesa zarządu od 1926 do 1927[12][13]. W grudniu 1927 został wybrany komisarzem rządowym wydziału rady powiatowej w Lesku[14]. Od końca 1929 do 3 stycznia 1931 wskutek choroby był zastępowany na stanowisku starosty leskiego przez Stanisława Pronia[15]. U kresu jego urzędowania na przełomie czerwca i lipca 1932 na terenie powiatu trwało tzw. powstanie leskie[16]. Z urzędu w Lesku w lipcu 1932 podczas trwania procesu sądowego po ww. zdarzeniach przeszedł na stanowisko referendarza w Urzędzie Wojewódzkim we Lwowie[17][18][19][20]. Był radcą w Urzędzie Wojewódzkim we Lwowie, po czym w marcu 1936 został mianowany kierownikiem oddziału bezpieczeństwa i porządku publicznego w wydziale społeczno-politycznym lwowskiego UW[21]. Z tego stanowiska w lipcu 1936 został mianowany starostą powiatu drohobyckiego[22]. Urząd pełnił[23][24][25] do 1939[26]. Od 27 maja 1933 do 1934 był zastępcą członka wydziału Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie[27].

Podczas II wojny światowej był zatrudniony w Banku Spółdzielczym w Sandomierzu, a od marca 1944 w banku w Rzeszowie. W trakcie okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną.

Po zakończeniu wojny zamieszkał w Bytomiu i został zatrudniony w charakterze radcy prawnego w tamtejszym przedsiębiorstwie „Elektro-Radio”. Został członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego w tym mieście. Wiosną 1945 zaangażował się w działalność podziemia antykomunistycznego. Był współpracownikiem Brygad Wywiadowczych Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Pełnił funkcję zastępcy kierownika wywiadu na powiat Bytom oraz od listopada 1945 do lutego 1946 prezesa powiatowego Klubu (Obwodu) Bytom Rejonu Katowice Okręgu Śląsko-Dąbrowskiego „WiN”, następnie funkcjonował nadal w ramach komórki BW „WiN” w Bytomiu przekazując szefom okręgu BW raporty do lipca 1946.

31 sierpnia 1946 został aresztowany. Podczas śledztwa osadzony w areszcie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach, następnie przetrzymywany w więzieniu karno-śledczym przy ulicy Mikołowskiej w Katowicach. Oskarżony przez Wojskową Prokuraturę Rejonową w Katowicach (oskarżycielami byli prokuratorzy ppłk Stanisław Zarakowski i mjr Adam Maas) o działalność w „WiN” był sądzony w procesie pokazowym śląskich działaczy „WiN” i BW w Katowicach. 11 stycznia 1947 wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Katowicach w składzie sędziowskim pod przewodnictwem ppłk. Franciszka Szelińskiego został skazany na karę śmierci (skazani zostali wówczas także Emil Brudniok, Władysław Szczepka, Stanisław Laskowski)[28]. Decyzją prezydenta Bolesława Bieruta z 12 marca 1947 wyrok został zamieniony na karę dożywotniego pozbawienia wolności, następnie na mocy amnestii Najwyższy Sąd Wojskowy decyzję z 10 czerwca zamienił wymiar kary na 15 lat pozbawienia wolności. Karę odbywał początkowo w Zakładzie Karnym Katowice, następnie w więzieniu we Wronkach, gdzie został zweryfikowany jako więzień kategorii „A”, czyli w grupie o charakterze „antypaństwowym”. Z uwagi na stan zdrowia, otrzymał przerwę w wykonaniu kary trwającą od 8 stycznia 1954 do 8 stycznia 1955. 18 sierpnia 1955 Rada Państwa wydała postanowienie o zmniejszeniu wymiaru kary do 5 lat i równocześnie uznała dotychczasową karę za odbytą (tym samym zawiesiła wykonanie kary wcześniej orzeczonej).

Jego żoną była Helena[29] z domu Topolnicka (ur. 1892, pochodząca z Bytomia, nauczycielka), z którą miał syna Tadeusza (żołnierz Armii gen. Andersa) i córkę Romę (farmaceutka, żona Stanisława Jóźkiewicza, rektora Akademii Medycznej w Katowicach i doktora honoris causa tej uczelni).

Zmarł 10 października 1959.

Odznaczenie

Przypisy

  1. ↑ Spis urzędników i funkcjonariuszów niższych władz administracji ogólnej Województwa Lwowskiego według stanu z dnia 31 grudnia 1930 r.. Lwów: 1931, s. 14.
  2. ↑ a b Budziak. Dzieje Leska 1918–1939 ↓, s. 47.
  3. ↑ Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. Ósmacy i abiuturienci. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 101.
  4. ↑ Pomoc doraźna wojewody lwowskiego dla pogorzelców gromady Uroż pod Drohobyczem. „Wschód”, s. 3, Nr 27 z 20 października 1936. 
  5. ↑ Budziak. Dzieje Leska 1918–1939 ↓, s. 47-48.
  6. ↑ Komisarze wyborczy w województwie lwowskiem. „Słowo Polskie”, s. 2, Nr 197 z 1 września 1922. 
  7. ↑ Wyniki pierwszych poszukiwań za ukrytemi towarami w Przemyślu. „Ziemia Przemyska”, s. 2, Nr 18 z 1 września 1923. 
  8. ↑ Z sali rozpraw sądowych. „Ziemia Przemyska”, s. 1, Nr 34 z 23 sierpnia 1924. 
  9. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”. Nr 3, s. 2, 15 marca 1926. 
  10. ↑ Budziak. Dzieje Leska 1918–1939 ↓, s. 48.
  11. ↑ Uroczystość pożegnania starosty przemyskiego Czesława Eckhardta. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2015-03-07].
  12. ↑ Arnold Bajorek: Czterdzieści lat pracy T. S. L. w Lesku. Lesko: 1938, s. 7, 17.
  13. ↑ Budziak. Dzieje Leska 1918–1939 ↓, s. 123.
  14. ↑ Wiadomości bieżące. „Gospodarz”, s. 2, Nr 18 z 15 grudnia 1927. 
  15. ↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 77. ISBN 978-83-933657-8-4.
  16. ↑ Budziak. Dzieje Leska 1918–1939 ↓, s. 171, 174, 176, 177.
  17. ↑ Oskarżony w procesie leskim w Sanoku Dunyk obiecuje jutro Małopolsce ukraińskie samoloty i pancerki. „Nowiny Codzienne”. Nr 87, s. 1, 22 lipca 1932. 
  18. ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 12, s. 175, 30 lipca 1932. 
  19. ↑ Nauczycielstwo Wsch. Małopolski w obronie granic Polski. „Głos Narodu”, s. 3, Nr 142 z 28 maja 1933. 
  20. ↑ Dział urzędowy. 47. Ogłoszenie. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”, s. 82, Nr 10 z 15 maja 1934. 
  21. ↑ Kronika miejska. Awanse w lwowskim Urzędzie Wojewódzkim. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 67 z 21 marca 1936. 
  22. ↑ Mianowania. „Wschód”, s. 2, Nr 18 z 20 lipca 1936. 
  23. ↑ Zagłębie Naftowe Drohobycz-Borysław. „Nowy Głos”, s. 8, Nr 96 z 6 kwietnia 1938. 
  24. ↑ Po katastrofie lotniczej w Borysławiu. „Nowy Głos”. Nr 145, s. 2, 26 maja 1938. 
  25. ↑ Ś. p. prezes Tadeusz Chłapowski. „Codzienna Gazeta Handlowa”. Nr 193, s. 3, 26 sierpnia 1938. 
  26. ↑ Wydział pow. w Drohobyczu uniemożliwia utworzenie parafii rzym. kat.. „Warszawski Dziennik Narodowy”, s. 6, Nr 205 z 27 lipca 1939. 
  27. ↑ Sprawozdanie Wydziału Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie zaczas od 1 kwietnia 1934 do 31 marca 1935 przedłożone Walnemu Zgromadzeniu w dniu 29 maja 1935. Lwów: 1935, s. 7.
  28. ↑ Jerzy Myszor. Sylwetka polityczna biskupa Stanisława Adamskiego w latach 1945–19521. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”. 27/28, s. 123, 1994-1995. 
  29. ↑ Arnold Bajorek: Czterdzieści lat pracy T. S. L. w Lesku. Lesko: 1938, s. 20.
  30. ↑ Zjazd starostów we Lwowie. „Gazeta Lwowska”. Nr 283, s. 2, 15 grudnia 1937. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Farewell of starosta Czesław Eckhardt in Przemyśl (1926, Emil Wehrstein, Józef Kostrzewski).JPG
Uroczystość pożegnania starosty przemyskiego Czesława Eckhardta w styczniu 1926. Siedzą od lewej starosta leski Emil Wehrstein (pierwszy), Czesław Eckhardt (trzeci) burmistrz Przemyśla Józef Kostrzewski (czwarty).
Emil Wehrstein.JPG
Emil Wehrstein