Emil ze Smalandii

Emil ze Smalandii

Emil i Lönneberga

Autor	Astrid Lindgren
Typ utworu	powieść dla dzieci
Data powstania	1963-1997
Wydanie oryginalne
Język	szwedzki

Emil ze Smalandii (tytuł oryginalny Emil i Lönneberga, czyli dosłownie Emil z Lönnebergi) – seria 12 książek dla dzieci autorstwa szwedzkiej pisarki Astrid Lindgren. Książki były pisane w okresie od 1963 do 1997.

Opis fabuły

Głównym bohaterem serii jest chłopiec Emil Svensson, którego wiek wynosi od pięciu do ośmiu lat. Żyje on na farmie Katthult, położonej we wsi Lönneberga. Jest to rzeczywista miejscowość leżąca w południowej Szwecji, w Smalandii, w regionie Kalmar, w gminie Hultsfred, niedaleko miasteczka Vimmerby, w którym w 1907 roku urodziła się Astrid Lindgren.

Pierwowzorem książkowego Emila był ojciec pisarki Samuel August Ericsson (1875-1969), który często jej opowiadał o swoich dziecięcych latach^[1]. Co ciekawe, Emila jako dorosłego mężczyznę, można utożsamić z ojcem Lisy, głównej bohaterki i narratorki książki Dzieci z Bullerbyn, który był stolarzem. Pisarka opisała życie swoich rodziców również w książce Samuel August z Sevedstorp i Hanna z Hult.

Czas, w którym toczy się akcja książek o Emilu nie jest dokładnie określony, wiele jednak wskazuje na początek XX wieku. Wszystkie opisane przygody zdarzają się w Smalandii (szw. Småland), historycznej krainie w południowo-wschodniej Szwecji, z której pochodziła pisarka. Oprócz przygód niesfornego chłopca, czytelnik może poznać również codzienne życie i obyczaje smalandzkiej wsi i miasteczek w tamtym okresie.

Emil jest jasnym blondynem i ma niebieskie oczy co, jak możemy wyczytać na kartach książki nadaje mu wygląd "aniołka". Jest to jednak tylko pozorna aparycja, gdyż w rzeczywistości Emil znany jest w całej okolicy z figli, których jest autorem.

Emil nie jest jednak złym dzieckiem, nie zdaje sobie po prostu często sprawy z konsekwencji swoich akcji. Jak sam twierdzi: "Nie płatam żadnych figli, one po prostu się zdarzają". Za każdym razem, gdy Emil stanie się bohaterem jakiejś psoty, zostaje ukarany przez ojca zamknięciem w jego drewutni. Nie jest to jednak przez niego odbierane jako dotkliwa kara, gdyż siedząc tam zamknięty zawsze rzeźbi drewniane ludziki (których liczba przekracza w ostatniej części serii 350).

Emil jest postacią niezwykle inteligentną i twórczą, często myśli w sposób niekonwencjonalny, przez co spotyka się z niezrozumieniem ze strony dorosłych. Ma niezwykłe wyczucie dla zwierząt, szczególnie koni i świń (jedną wychował i wytrenował, przez co zachowywała się jak pies). W kilku miejscach książek znajdujemy informacje o przyszłej karierze Emila, który zdobędzie pewnego dnia tytuł przewodniczącego lokalnego samorządu, stając się najważniejszym i najbardziej poważanym mieszkańcem Smalandii.

Polskie wydania

W języku polskim ukazały się trzy części przygód Emila z Lönnebergi wydane kilkukrotnie przez wydawnictwo Nasza Księgarnia:

• Emil ze Smalandii (przełożyła Irena Szuch-Wyszomirska, pierwsze wydanie 1971)
• Nowe psoty Emila ze Smalandii (przełożyła Anna Węgleńska, pierwszy wydanie 2005)
• Jeszcze żyje Emil ze Smalandii (przełożyła Anna Węgleńska, pierwszy wydanie 2005).

Każdy z tomów zawiera kilka historii. W roku 2012 wszystkie części ukazały się w jednym tomie jako Przygody Emila ze Smalandii. Wszystkie wydania przygód Emila, wzorem wydań szwedzkich, zawierają ilustracje, których autorem jest szwedzki grafik Björn Berg.

Ekranizacje

Domek Emila w Katthult z filmowych adaptacji.

Na początku lat siedemdziesiątych nakręcono trzy filmowe adaptacje do książek o Emilu. Powstały one w koprodukcji szwedzko-niemieckiej. Reżyserem filmów był Olle Hellbom, a autorką scenariusza Astrid Lindgren. W rolę tytułowego bohatera wcielił się Jan Ohlsson.

• Emil i Lönneberga (1971), pol. Emil ze Smolandii
• Nya hyss av Emil i Lönneberga (1972), pol. Nowe psoty Emila ze Smolandii lub Michaś przywołuje świat do porządku
• Emil och griseknoen (1973), pol. Emil i prosiaczek

W latach 1974-1976 powstał (z udziałem tych samych aktorów, miejsc i twórców) 13-to odcinkowy serial telewizyjny produkcji szwedzko-enerdowskiej Emil z Lönnebergi (Emil i Lönneberga). Reżyserem był Olle Hellbom, a scenariusz napisała Astrid Lindgren, która w serialu wystąpiła również jako narratorka.

W roku 1985 w Rydze (w ówczesnym ZSRR, dziś Łotwa) powstał pełnometrażowy telewizyjny film fabularny w języku łotewskim, oparty na motywach powieści o Emilu, zatytułowany Emīla nedarbi^[2][3] (ros. Проделки сорванца)^[4].

W roku 2013 powstał w Szwecji pełnometrażowy film animowany Emil i Ida z Lönnebergi (szw. Emil & Ida i Lönneberga), premiera kinowa w Szwecji odbyła się 25 grudnia 2013. Producentem filmu jest Lars Blomgren, a reżyserami są Per Åhlin, Alicja Jaworski-Björk i Lasse Persson. Film oparty jest na trzech opowiadaniach o Emilu (dwie z nich zupełnie pominięto w ekranizacjach Olle Hellboma, a trzecią nieco zmieniono), a scenariusz bardzo ściśle odpowiada narracji Astrid Lindgren. Dodatkowo sięgnięto po nagrania archiwalne z głosem pisarki, by wykorzystać je jako głos narratora w filmie. Postacie i całe tło rysunkowe dokładnie opierają się na książkowych ilustracjach Björna Berga^[5].

Znaczenie wychowawcze

Książki o Emilu zawierają silny przekaz filozofii Lindgren dotyczącej edukacji i wychowania dzieci. Ona sama wychowała się w małej wsi w Smalandii i dostrzegała olbrzymią rolę natury w prawidłowym rozwoju. Dzieci nie powinny być także karane fizycznie i często są obdarzone dużo większym rozsądkiem, niż dorośli wokół nich uważają. W rodzinie Svenssonów (na którą składa się oprócz Emila – mama, tata i młodsza siostra Ida) zakazane są także wszelkie przekleństwa i alkohol. Pozorna surowość ojca, która przejawia się bardziej w słowach niż karaniu cielesnym, jest równoważona przez miłość i rozsądek matki, która zawsze dostrzega dobre cechy syna.

Astrid Lindgren zawarła w powieści całkiem wiarygodny obraz szwedzkiej wsi z początku XX wieku. Ojciec Emila został przedstawiony jako stereotypowy mieszkaniec Smalandii – nielubiący np. wydawać pieniędzy. Kościół miał wtedy duże znaczenie i pastor jest stałym bywalcem farmy Emila. Książka wymienia tradycyjne szwedzkie potrawy, stroje, święta i inne uroczystości (takie jak dzień targowy czy aukcje majątku szwedzkich migrantów do Stanów Zjednoczonych).

Przypisy