Emilia Gierczak

Emilia Gierczak

podporucznik
Data i miejsce urodzenia	25 lutego 1925 Maszew
Data i miejsce śmierci	16 marca 1945 Kołobrzeg
Przebieg służby
Lata służby	1943–1945
Siły zbrojne	ludowe Wojsko Polskie
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (bitwa o Kołobrzeg)
Odznaczenia

Emilia Gierczak (ur. 25 lutego 1925 w Maszewie, pow. lubomelski, w województwie wołyńskim, zm. 16 marca 1945 w Kołobrzegu^[1]) – podporucznik, biorąca udział w walkach II wojny światowej.

Biografia

Rodzina Gierczaków

Córka Leontyny i Józefa Gierczaków, właścicieli gospodarstwa rolnego. W 1938 Emila ukończyła siódmą klasę szkoły powszechnej w Lubomlu i rozpoczęła naukę w gimnazjum w Kowlu, należała tam do drużyny harcerskiej. W czerwcu 1939 skończyła klasę pierwszą, a we wrześniu rozpoczęła się II wojna światowa.

17 września 1939 Armia Czerwona wkroczyła na Kresy Wschodnie II RP, w tym na Wołyń, i rodzinna Gierczaków została wywieziona w pierwszej fali deportacji – 10 lutego 1940 aż pod koło polarne, a tam umieszczona w kołchozie w Pinedze w obwodzie archangielskim. Emilia Gierczak pracowała wówczas w kołchozowej piekarni^[2].

25 września 1943 Emilia wraz z ojcem (plutonowy rezerwy) została wcielona do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, gdzie ją przydzielono do Samodzielnego batalionu kobiecego im. Emilii Plater^[2]. Wkrótce po wcieleniu do wojska została skierowana do szkoły oficerskiej w Riazaniu, którą ukończyła w dniu 9 lutego 1944 z wynikiem celującym w stopniu chorążego. Od lutego do maja 1944 była dowódcą plutonu fizylierów przy sztabie 1 DP, następnie została przeniesiona do 4 DP im. Jana Kilińskiego i wyznaczona na dowódcę I plutonu w 2 kompanii fizylierów 10 pp^[2].

Od lipca do września 1944 wraz z plutonem przechodziła intensywne szkolenia, m.in. we wsi Stecówka koło Sum na Ukrainie, a następnie w miasteczku Ołyka na Wołyniu. We wrześniu 1944 podczas walk dywizji w rejonie Warszawy walczyła w pierwszej linii. 15 września 1944 za działalność w dowodzeniu mianowana podporucznikiem^[2].

W styczniowej ofensywie 1945 roku oddziały 4 DP ruszyły w pościg za Niemcami na północny zachód. Emilia Gierczak wraz z innymi żołnierzami tej dywizji wzięła udział w walkach m.in. na Wale Pomorskim, w umocnieniach w Żabnie, Borujsku i Drawsku Pomorskim. Dowodziła swoim plutonem przy niszczeniu niemieckich schronów w rejonie Wierzchowa k. Drawska Pomorskiego, co otworzyło drogę innym pododdziałom pułku. Na początku marca 1945 dotarła w okolice miasta Kołobrzegu. Mimo choroby (grypy) uczestniczyła razem z 10 pp w ataku na parowozownię i zakłady farmaceutyczne w Kołobrzegu. Po zdobyciu parowozowni, rozpoczęto atak na fabrykę farmaceutyczną. Na własną prośbę Emilia Gierczak dołączyła do grupy szturmowej. W godzinach popołudniowych rozpoczął się następny atak. Opór Niemców został złamany, zakłady farmaceutyczne zdobyte. Zginęła 16 marca 1945. Po bitwie pochowano ją w pobliżu miejsca, gdzie zginęła, kilka miesięcy później przy latarni morskiej, na utworzonym 1 listopada 1945 cmentarzu żołnierzy polskich i radzieckich. 27 kwietnia 1963 miał miejsce jej trzeci pogrzeb, na Cmentarzu Bohaterów Walk o Kołobrzeg. Grób ppor. Emilii Gierczak został wydzielony – znajduje się z prawej strony pomnika w centralnej części nekropolii.

Odznaczenia

Krzyżem Walecznych^[2] i rozkazem nr 08 z 9 kwietnia 1945 odznaczona pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari przez dowódcę I Armii WP, a w 1997 na wniosek dyrektora I LO w Nowogardzie i ZKRPiBWP, Minister Obrony Narodowej awansował ją pośmiertnie na stopień porucznika.

Upamiętnienie

Kołobrzeg

• Imieniem Emilii Gierczak nazwano ulice m.in. w Brzozie Bydgoskiej, Kołobrzegu, Koszalinie, Nysie, Warszawie, w Szczecinie-Dąbiu^[3], w Świnoujściu.
• W 1982 został wybity medal upamiętniający Emilię Gierczak, wydany przez Mennicę Państwową, a zaprojektowany przez Wiktorię Czechowską-Antoniewską^[4].
• W 1963 polski statek rybacki SS „Wda” został przemianowany na SS „Emilia Gierczak”^[5].
• W Trzciance działa Hufiec ZHP Trzcianka imienia ppor. Emilii Gierczak^[6].

Emilia Gierczak została wybrana patronką placówek oświatowych

• Zespół Szkół Ekonomiczno-Hotelarskich im. Emilii Gierczak w Kołobrzegu^[7].
• I Liceum Ogólnokształcące im. podporucznik Emilii Gierczak w Nowogardzie^[8].
• Szkoła Podstawowa w Łącku^[9].
• Zespół Szkół Zawodowych im. ppor. Emilii Gierczak w Górze Kalwarii^[10].
• Szkoła Podstawowa w Postominie^[11].
• Publiczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 im. ppor. Emilii Gierczak w Świdwinie^[12].

Przypisy

Bibliografia

• pod. red. Elżbieta Zawacka: Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderem wojennym Virtuti Militari. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2004. ISBN 83-88693-03-4.
• Hanna Michalska: Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945; poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 115. ISBN 83-06-01195-3.