Emilia Gierczak
![]() | |
![]() | |
Data i miejsce urodzenia | 25 lutego 1925 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 16 marca 1945 |
Przebieg służby | |
Lata służby | 1943–1945 |
Siły zbrojne | |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() |
Emilia Gierczak (ur. 25 lutego 1925 w Maszewie, pow. lubomelski, w województwie wołyńskim, zm. 16 marca 1945 w Kołobrzegu[1]) – podporucznik, biorąca udział w walkach II wojny światowej.
Biografia
Córka Leontyny i Józefa Gierczaków, właścicieli gospodarstwa rolnego. W 1938 Emila ukończyła siódmą klasę szkoły powszechnej w Lubomlu i rozpoczęła naukę w gimnazjum w Kowlu, należała tam do drużyny harcerskiej. W czerwcu 1939 skończyła klasę pierwszą, a we wrześniu rozpoczęła się II wojna światowa.
17 września 1939 Armia Czerwona wkroczyła na Kresy Wschodnie II RP, w tym na Wołyń, i rodzinna Gierczaków została wywieziona w pierwszej fali deportacji – 10 lutego 1940 aż pod koło polarne, a tam umieszczona w kołchozie w Pinedze w obwodzie archangielskim. Emilia Gierczak pracowała wówczas w kołchozowej piekarni[2].
25 września 1943 Emilia wraz z ojcem (plutonowy rezerwy) została wcielona do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, gdzie ją przydzielono do Samodzielnego batalionu kobiecego im. Emilii Plater[2]. Wkrótce po wcieleniu do wojska została skierowana do szkoły oficerskiej w Riazaniu, którą ukończyła w dniu 9 lutego 1944 z wynikiem celującym w stopniu chorążego. Od lutego do maja 1944 była dowódcą plutonu fizylierów przy sztabie 1 DP, następnie została przeniesiona do 4 DP im. Jana Kilińskiego i wyznaczona na dowódcę I plutonu w 2 kompanii fizylierów 10 pp[2].
Od lipca do września 1944 wraz z plutonem przechodziła intensywne szkolenia, m.in. we wsi Stecówka koło Sum na Ukrainie, a następnie w miasteczku Ołyka na Wołyniu. We wrześniu 1944 podczas walk dywizji w rejonie Warszawy walczyła w pierwszej linii. 15 września 1944 za działalność w dowodzeniu mianowana podporucznikiem[2].
W styczniowej ofensywie 1945 roku oddziały 4 DP ruszyły w pościg za Niemcami na północny zachód. Emilia Gierczak wraz z innymi żołnierzami tej dywizji wzięła udział w walkach m.in. na Wale Pomorskim, w umocnieniach w Żabnie, Borujsku i Drawsku Pomorskim. Dowodziła swoim plutonem przy niszczeniu niemieckich schronów w rejonie Wierzchowa k. Drawska Pomorskiego, co otworzyło drogę innym pododdziałom pułku. Na początku marca 1945 dotarła w okolice miasta Kołobrzegu. Mimo choroby (grypy) uczestniczyła razem z 10 pp w ataku na parowozownię i zakłady farmaceutyczne w Kołobrzegu. Po zdobyciu parowozowni, rozpoczęto atak na fabrykę farmaceutyczną. Na własną prośbę Emilia Gierczak dołączyła do grupy szturmowej. W godzinach popołudniowych rozpoczął się następny atak. Opór Niemców został złamany, zakłady farmaceutyczne zdobyte. Zginęła 16 marca 1945. Po bitwie pochowano ją w pobliżu miejsca, gdzie zginęła, kilka miesięcy później przy latarni morskiej, na utworzonym 1 listopada 1945 cmentarzu żołnierzy polskich i radzieckich. 27 kwietnia 1963 miał miejsce jej trzeci pogrzeb, na Cmentarzu Bohaterów Walk o Kołobrzeg. Grób ppor. Emilii Gierczak został wydzielony – znajduje się z prawej strony pomnika w centralnej części nekropolii.
Odznaczenia
Krzyżem Walecznych[2] i rozkazem nr 08 z 9 kwietnia 1945 odznaczona pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari przez dowódcę I Armii WP, a w 1997 na wniosek dyrektora I LO w Nowogardzie i ZKRPiBWP, Minister Obrony Narodowej awansował ją pośmiertnie na stopień porucznika.
Upamiętnienie
- Imieniem Emilii Gierczak nazwano ulice m.in. w Brzozie Bydgoskiej, Kołobrzegu, Koszalinie, Nysie, Warszawie, w Szczecinie-Dąbiu[3], w Świnoujściu.
- W 1982 został wybity medal upamiętniający Emilię Gierczak, wydany przez Mennicę Państwową, a zaprojektowany przez Wiktorię Czechowską-Antoniewską[4].
- W 1963 polski statek rybacki SS „Wda” został przemianowany na SS „Emilia Gierczak”[5].
- W Trzciance działa Hufiec ZHP Trzcianka imienia ppor. Emilii Gierczak[6].
- Emilia Gierczak została wybrana patronką placówek oświatowych
- Zespół Szkół Ekonomiczno-Hotelarskich im. Emilii Gierczak w Kołobrzegu[7].
- I Liceum Ogólnokształcące im. podporucznik Emilii Gierczak w Nowogardzie[8].
- Szkoła Podstawowa w Łącku[9].
- Zespół Szkół Zawodowych im. ppor. Emilii Gierczak w Górze Kalwarii[10].
- Szkoła Podstawowa w Postominie[11].
- Publiczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 im. ppor. Emilii Gierczak w Świdwinie[12].
Przypisy
- ↑ Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945
- ↑ a b c d e Michalska 1988 ↓, s. 115.
- ↑ Ulica Emilii Gierczak w Szczecinie.
- ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 89. ISBN 83-919305-8-0.
- ↑ Tadeusz Lipiec: Świnoujście. W: Leksykon oświaty zachodniopomorskiej 1945-2005. Świnoujście. Czesław Plewka (red.). Szczecin: Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie, 2005, s. 1165.
- ↑ Hufiec Związku Harcerstwa Polskiego im. ppor. Emilii Gierczak w Trzciance. oficjalna strona. [dostęp 2018-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-17)].
- ↑ Zespół Szkół Ekonomiczno-Hotelarskich im. Emilii Gierczak w Kołobrzegu. oficjalna strona [dostęp 2019-01-23]
- ↑ I LO im. ppor. Emilii Gierczak w Nowogardzie. oficjalna strona. [dostęp 2018-04-17].
- ↑ Szkoła Podstawowa im. ppor. Emilii Gierczak w Łącku. oficjalna strona [dostęp 2019-01-23]
- ↑ Zespół Szkół Zawodowych im. ppor. Emilii Gierczak. zszgk.edupage.org. [dostęp 2019-02-05].
- ↑ Szkoła Podstawowa im. ppor. Emilii Gierczak w Postominie. postomino.bip.net.pl. [dostęp 2020-07-19].
- ↑ O patronce na stronie szkoły
Bibliografia
- pod. red. Elżbieta Zawacka: Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderem wojennym Virtuti Militari. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2004. ISBN 83-88693-03-4.
- Hanna Michalska: Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945; poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 115. ISBN 83-06-01195-3.
Media użyte na tej stronie
Autor: Pablo000, Licencja: CC BY-SA 4.0
Naramiennik podporucznik 1919-1925
Rodzina Gierczaków.
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kołobrzeg, tablica z nazwą ulicy ppor. E. Gierczak