Emilia Malessa
.jpg) | |
 kapitan | |
| Data i miejsce urodzenia | 26 lutego 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1939–1946 |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki | 9 Pułk Ułanów Małopolskich |
| Stanowiska | szef |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 _BAR.svg){kind=small} _BAR.svg){kind=small}   | |
Emilia Malessa,ps. Marcysia, Miłasza, Maniuta (ur. 26 lutego 1909 w Rostowie, zm. 5 czerwca 1949 w Warszawie) – kapitan Armii Krajowej, powstaniec warszawski, Dama Orderu Virtuti Militari V klasy.
Życiorys
Urodziła się w Rostowie nad Donem w Rosji 26 lutego 1909 roku. Jej rodzicami byli Władysław Izdebski i Maria z domu Krukowska. Miała czterech braci: Romana i Juliana (polegli na wojnie 1920) oraz Aleksandra i Władysława (zginęli w ramach walk PSZ), a także przyrodnią siostrę Janinę Boryszkiewiczową[1]. Po przyjeździe do Polski w 1924 roku ukończyła Szkołę Handlową Polskiej Macierzy Szkolnej w Łucku. Przez pewien czas pracowała w Głównym Urzędzie Statystycznym w Warszawie, po czym wyjechała do Gdyni, gdzie w roku 1935 poślubiła Stanisława Malessę[2][a].
Od 1937 roku ponownie mieszkała i pracowała w Warszawie. Brała udział w kampanii wrześniowej 1939, zgłosiwszy się w ramach Ochotniczej Służby Kobiet. Pełniła funkcję kierowcy przy dowództwie 9 pułku Ułanów Małopolskich. Tam poznała dowódcę, ppłk. Tadeusza Rudnickiego[3], który wprowadził ją do Służby Zwycięstwu Polski[2]. Organizowała lotne punkty dożywiania i punkty sanitarne przy 19 Dywizji Piechoty. Była członkiem Związku Walki Zbrojnej, a potem Armii Krajowej. Do końca niemieckiej okupacji była szefem działu łączności zagranicznej „Zagroda” w Wydziale V Komendy Głównej AK. Zorganizowany i kierowany przez nią dział utrzymywał łączność pocztowo-kurierską kraju ze Sztabem Naczelnego Wodza i z polskimi ośrodkami w wielu krajach (Węgry, Rumunia, Szwajcaria, Francja i inne). W latach 1940–1944 „Marcysi” podlegała ponad stuosobowa grupa (kurierzy i personel pomocniczy)[b].
Po kapitulacji powstańców (3 października 1944) wyszła z Warszawy z ludnością cywilną przez obóz przejściowy Dulag 121 Pruszków[c][2]. Dotarła do Krakowa, gdzie działała w odtwarzanej tam Komendzie Głównej AK. Po 18 stycznia 1945 (data rozwiązania AK) została członkiem ścisłego sztabu Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj (zajmowała się nadal łącznością z zagranicą; pomagała w przerzucie do kraju kpt. Jana Nowaka-Jeziorańskiego) oraz członkiem I Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN)[2]. Należała do organizacji NIE.
16 października 1945 poprosiła przełożonych o zgodę na zakończenie działalności konspiracyjnej. Po otrzymaniu zgody podjęła pracę w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej[2].
31 października 1945 została aresztowana. W areszcie, uwierzywszy „oficerskiemu słowu honoru” szefa Departamentu Śledczego MBP Józefa Różańskiego, że żadna z ujawnionych osób nie będzie aresztowana i osądzona, po konsultacjach ze swoimi przełożonymi – płk. Janem Rzepeckim, szefem WiN oraz płk. Antonim Sanojcą – podjęła decyzję o ujawnieniu członków i przywódców I Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Po aresztowaniach, będąc nadal w więzieniu, na znak protestu przeciw niedotrzymaniu słowa przez Różańskiego rozpoczęła strajk głodowy. 14 lutego 1947 skazana została na 2 lata pozbawienia wolności. Kilka dni później, decyzją prezydenta Bolesława Bieruta, ułaskawiono ją wraz z innymi współoskarżonymi.
Natychmiast podjęła próby interwencji, domagając się dotrzymania umowy i uwolnienia ujawnionych przez nią żołnierzy podziemia. Pisała do Bolesława Bieruta, ministra bezpieczeństwa publicznego, Stanisława Radkiewicza i do Józefa Różańskiego. W liście do Różańskiego z kwietnia 1949 napisała:
Po wyczerpaniu na przestrzeni trzech i pół lat wszystkich środków dla uzyskania zwolnienia pozostałych ujawnionych, donoszę Panu Pułkownikowi, że od 9 kwietnia podjęłam głodówkę, jako ostatni z mojej strony akt protestu przeciwko niedotrzymaniu umowy dotyczącej akcji ujawniania WiN i grupy »Liceum«. Mając za sobą wypełnienie wszystkich obowiązków wobec mego kraju w okresie okupacji oraz w pierwszym okresie niepodległości przez dokonanie aktu ujawniania, mam niewątpliwie prawo oczekiwać od władz bezpieczeństwa, a w szczególności od Pana Pułkownika jako głównego inicjatora akcji ujawniania, decyzji, która zapobiegnie mojej śmierci i dalszemu więzieniu lojalnie ujawnionych wobec państwa ludzi.
Odrzucana i bojkotowana przez część środowiska byłych żołnierzy Armii Krajowej 5 czerwca 1949 popełniła samobójstwo. Została pochowana na cmentarzu Bródnowskim.
19 września 2005, staraniem podkomendnych Emilii Malessy, odprawiono w katedrze polowej Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego uroczystą mszę świętą. Urnę z jej szczątkami przeniesiono do Panteonu Żołnierzy Polski Walczącej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera D 18 KOL LEWE B - 3 - 3)[2].
Odznaczenia
Była odznaczona Krzyżem Virtuti Militari V klasy (Rozkazem Dowódcy AK z 23 września 1944), Krzyżem Walecznych (1943), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, pośmiertnie Medalem Wojska (czterokrotnie) i Krzyżem Armii Krajowej[1].
Uwagi
- ↑ W dostępnym piśmiennictwie brakuje zgodności między informacjami o dacie zawarcia małżeństwa i dacie rozwodu. Według biogramu, opublikowanego przez Muzeum Powstania Warszawskiego, była żoną Stanisława Malessy do roku 1937[2].
- ↑ Prawdopodobnie w listopadzie 1943 roku poślubiła Jana Piwnika ps. „Ponury”.
- ↑ Według innych źródeł uciekła z pociągu transportującego powstańców do Niemiec.
Przypisy
- ↑ a b Słownik Biograficzny Kobiet Odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari. T. II (H–O). Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK i Wojskowej Służby Polek”, 2004, s. 212. ISBN 83-88693-03-4.
- ↑ a b c d e f g Emilia Marcelina Malessa. [w:] Powstańcze biogramy [on-line]. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-02-12].; Źródła przytoczone w biogramie:
- Zarzycki, „Pierwszy i ostatni dzień”, Veritas Fundation Publication Centre, Londyn, 1974
- Łączność, Sabotaż, Dywersja. Kobiety w Armii Krajowej, praca zbiorowa, Zarząd Główny Koła Armii Krajowej, Londyn 1985
- „Przywrócona pamięci po latach – Emilia Malessa «Marcysia»” w: „Kombatant” nr. 3 (194) Marzec 2007, s. 2–3
- Maria Weber, „Emilia Malessa „Marcysia” 1909–1949”, Oficyna Wydawnicza Rytm.
- ↑ Błędnie podaje się, że był to Klemens Rudnicki.
Bibliografia
- Henryk Piecuch, Akcje Specjalne. Od Bieruta do Ochaba, Warszawa 1996, s. 129.
- Emilia z Izdebskich 1o voto MALESSA 2o voto PIWNIK, 3o voto STANIUL (1909–1949). www.honor.pl. [dostęp 2017-02-12].; źródła: m.in. G. Majchrzak, „Karta” 2000, nr 31, s. 127–133; A.K. Kunert, Słownik biograficzny…, t. 3, wg indeksu; A. Sanojca, Emilia Malessa, [w:] PSB, t. 19, Wrocław 1974, s. 304–305
Media użyte na tej stronie
Naramiennik kapitana Wojska Polskiego (1919-39).
Flaga Armii Krajowej; symbol na fladze jest złożeniem liter "P" i "W", będących skrótem od "Polska Walcząca" (zob. Znak Polski Walczącej)
Autor: American1990, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzyż Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" (WiN) 1945-1954
Baretka: Krzyż Walecznych (1941).
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami – II RP (1942).
Baretka: Medal Wojska nadany czterokrotnie (z trzema okuciami).