Emu (gatunek)

Emu
	Dromaius novaehollandiae
	(Latham, 1790)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	ptaki paleognatyczne
Rząd	kazuarowe
Rodzina	kazuarowate
Podrodzina	emu
Rodzaj	Dromaius
Gatunek	emu
Synonimy
	Casuarius N. Hollandiae Latham, 1790; Dromoeus minor Spencer, 1906; Dromaeus diemenensis Le Souef, 1907; Dromiceius novaehollandiae woodwardi Mathews, 1912; Dromiceius novaehollandiae rothschildi Mathews, 1912; Dromaius baudinianus S.A. Parker, 1984;
	Casuarius N. Hollandiae Latham, 1790; Dromoeus minor Spencer, 1906; Dromaeus diemenensis Le Souef, 1907; Dromiceius novaehollandiae woodwardi Mathews, 1912; Dromiceius novaehollandiae rothschildi Mathews, 1912; Dromaius baudinianus S.A. Parker, 1984;
Podgatunki
	D. n. novaehollandiae (Latham, 1790); D. n. diemenensis Le Souef, 1907; D. n. minor Spencer, 1906; D. n. baudinianus S.A. Parker, 1984;
	D. n. novaehollandiae (Latham, 1790); D. n. diemenensis Le Souef, 1907; D. n. minor Spencer, 1906; D. n. baudinianus S.A. Parker, 1984;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	© Sémhur / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

Emu^[8], emu zwyczajne^[9] (Dromaius novaehollandiae) – gatunek nielotnego ptaka z podrodziny emu (Dromaiinae) w rodzinie kazuarowatych (Casuariidae), będący jedynym żyjącym gatunkiem w obrębie rodzaju Dromaius. Jest największym ptakiem tubylczym w Australii i drugim pod tym względem na świecie. Większy jest jedynie inny bezgrzebieniowiec – struś.

Podgatunki emu, które wcześniej zamieszkiwały Tasmanię, Wyspę Kangura i wyspę King, wyginęły po kolonizacji Australii przez Europejczyków w 1788. Ich działania wpłynęły także na rozmieszczenie podgatunku kontynentalnego. Dawniej emu były pospolite na wybrzeżu wschodnim, dziś występują tam rzadko. Jednak rozwój rolnictwa i dostarczanie wody do centralnej części kontynentu pozwoliły ptakom na egzystencję na wysuszonych regionach. Emu są hodowane dla mięsa, oleju i skór.

Morfologia

Ma masywne ciało i długie nogi po trzy palce na każdej. Upierzenie tułowia u obu płci jest koloru brązowego. Głowa o czarnym odcieniu z niebieskoszarą, nagą skórą na bokach i na szyi.

Jest drugim po strusiu największym żyjącym ptakiem. Osiąga do 2 m wysokości (1 m w kłębie) i masę do 55 kg. Samica jest cięższa od samca o około 5 kg. Skrzydła zredukowane, ich długość to około 20 cm^[10].

Zasięg występowania, środowisko

Emu zamieszkuje znaczną część Australii. Żyje głównie na krzaczastych stepach (w Australii nazywanych scrubs); unika gęsto zaludnionych miejsc, zwartych lasów oraz obszarów suchych^[11]. Ptak ten został introdukowany na Wyspę Kangura^[12]. W latach 60. XX wieku introdukowano go także na Maria Island położoną u wschodnich wybrzeży Tasmanii, jednak do połowy lat 90. tamtejsza populacja została zlikwidowana dla bezpieczeństwa odwiedzających wyspę turystów^[13].

Zachowanie

Żeruje w małych stadach. Jest wszystkożercą, jego główne pożywienie to owoce, nasiona oraz owady. W warunkach naturalnych nie jedzą suchych traw i dojrzałych liści, nawet gdy brak innego pożywienia. Połyka małe kamyczki (gastrolity) o masie do 46 gramów. W okresie dostępności pokarmu magazynuje zapasy tłuszczu, które zużywa w okresie niedostępności pożywienia; po spadku wagi z 45 do 20 kg ptak jest nadal sprawny. Poza okresem inkubacji emu stale wędrują^[10].

Biega bardzo szybko, osiągając do 50 km/h. W razie zagrożenia broni się, uderzając napastnika nogami. Potrafi pływać^[14].

Lęgi

Jajo emu zwyczajnego

Emu zaczynają tworzyć pary w grudniu i styczniu. Wielkość terytorium to około 30 km². Jaja są składane od kwietnia do czerwca w liczbie 9 do 20. Początkowo są zielononiebieskie, lecz ciemnieją wraz z postępem inkubacji; w momencie wykluwania się piskląt są niemal czarne. Ich wymiary to około 130×90 mm. Składane są w odstępach 2–4 dni^[14]. Inkubacja trwa 56 dni. Po wykluciu się młodych samiec staje się agresywny i przepędza samicę, a nawet ludzi, z okolic gniazda. Samica szuka kolejnych samców, z którymi może kopulować, a opiekę nad młodymi sprawuje samiec. W szacie puchowej młode pokryte są brązowo-białymi pasami, a na wierzchu głowy brązowo-białymi wzorami. Samiec nie narzuca młodym, gdzie mają iść, jedynie je pilnuje. Usamodzielniają się po 5–7 miesiącach od wyklucia. Po tym okresie samiec poszukuje samicy na kolejny lęg^[10].

Pisklę emu zwyczajnego

Emu mogą się rozmnażać po 2–3 latach, w niewoli już po 20 miesiącach^[14].

Podgatunki

Wyróżniono kilka podgatunków D. novaehollandiae^[15]^[8], lecz ich pozycja taksonomiczna jest sporna. Niektórzy autorzy podnoszą podgatunki emu małe i czarne do rangi gatunku^[16]^[17]^[18], jednakże niektóre badania genetyczne wykazują, że nie różnią się one od emu w sposób wystarczający, by uzyskać status odrębnych taksonów^[19]^[20].

emu zwyczajne, emu (D. n. novaehollandiae) (Latham, 1790) – kontynentalna Australia; introdukowany na Wyspę Kangura.
D. n. diemenensis Le Souef, 1907 – podgatunek wymarły, występował na Tasmanii. Ostatni osobnik na wolności odnotowany w 1845 roku^[7].
emu czarne (D. n. minor) Spencer, 1906 (syn. D. (n.) ater Vieillot, 1817^[8]^[12]) – podgatunek wymarły, zamieszkiwał wyspę King.
emu małe (D. n. baudinianus) S.A. Parker, 1984 – podgatunek wymarły, zamieszkiwał Wyspę Kangura.

Niektórzy autorzy wyróżniali też podgatunki woodwardi (północno-zachodnia Australia) i/lub rothschildi (południowo-zachodnia Australia), nie są one jednak obecnie uznawane^[12].

Status, zagrożenia

Przez IUCN emu klasyfikowane jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku^[7]. Populacja szacowana jest na 630 000–725 000 dorosłych osobników, a jej trend uznawany jest za stabilny^[21].

Hodowcy i farmerzy australijscy tępią emu, gdyż żerują one na polach uprawnych i wyrządzają tam szkody. Na południowym zachodzie postawiono ponad 1000 km ogrodzeń, by chronić uprawy przed emu wędrującymi z centrum kontynentu. Mimo tego działalność ludzka ma również pozytywny wpływ na populację tych ptaków, gdyż sztucznie utworzone pod wypas bydła i owiec obszary nawadniane umożliwiają emu gnieżdżenie się w miejscach, gdzie uprzednio nie mogły z powodu braku wody^[10].

Zobacz też

Wojna Emu

Przypisy

↑ Dromaius novaehollandiae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c J. Latham: Index ornithologicus, sive, Systema ornithologiae : complectens avium divisionem in classes, ordines, genera, species, ipsarumque varietates: adjectis synonymis, locis, descriptionibus, &c. Cz. 2. Londini: Sumptibus authoris, 1790, s. 665. (łac.).
↑ ^a ^b B. Spencer. The King Island emu. „The Victorian Naturalist”. 23 (7), s. 140, 1906. (ang.).
↑ ^a ^b A.S. Le Souef. Remarks on the Tasmanian Emu (Dromœus diemenensis). „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 21, s. 13, 1907. (ang.).
↑ ^a ^b G.M. Mathews. A Reference-List to the Birds of Australia. „Novitates zoologicae”. 18, s. 175, 1911–1912. (ang.).
↑ ^a ^b S.A. Parker. The extinct Kangaroo Island emu, a hitherto - unrecognized species. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 104, s. 20, 1984. (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Dromaius novaehollandiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Dromaiinae Huxley, 1868 - emu (wersja: 2019-11-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-05].
↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Dromaiinae Huxley, 1868 - emu (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-03-25].
↑ ^a ^b ^c ^d red. Christopher Perrins: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 41–42. ISBN 978-83-7670-263-6.
↑ S. J. J. F. Davies: Grzimek's Animal Life Encyclopedia. 8 Birds I Tinamous and Ratites to Hoatzins (2 ed.). Farmington Hills: MI: Gale Group, 2003, s. 83-87. ISBN 0-7876-5784-0.
↑ ^a ^b ^c Folch, A., D. A. Christie & E. F. J. Garcia: Emu (Dromaius novaehollandiae), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-09-05]. (ang.).
↑ G. Burgess: Emus once roamed Tasmania, so what happened to them?. [w:] ABC News [on-line]. 2019-11-30. [dostęp 2021-09-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c V.R. Patodkar, S.D. Rahane, M.A. Shelaj & D.R. Belhekar. Behavior of Emu bird (Dromaius novaehollandiae). „Veterinary World”. 2, s. 440, 2009.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ratites: Ostriches to Tinamous. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-06-03]. (ang.).
↑ Edward C. Dickinson: The Howard and Moore complete checklist of the birds of the World, Revised and enlarged 3rd Edition. Londyn: Christopher Helm, 2003. ISBN 978-0-691-11701-0. (ang.).
↑ Les Christidis, Walter Boles: Systematics and Taxonomy of Australian Birds. Collingwood Victoria, Australia: CSIRO Publishing, 2008. ISBN 978-0-643-09602-8. (ang.).
↑ E. C. Dickinson (Editor), J. V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
↑ Errol Fuller: Extinct Birds. Revised Edition. Nowy Jork: Cornell University Press, 2001. ISBN 0-8014-3954-X. (ang.).
↑ Tim H. Heupink, Leon Huynen, David M. Lambert. Ancient DNA Suggests Dwarf and ‘Giant’ Emu Are Conspecific. „PloS ONE”. 6 (4), s. e18728, 2011. DOI: 10.1371/journal.pone.0018728. (ang.).
↑ Emu Dromaius novaehollandiae. BirdLife International, 2016. [dostęp 2013-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Dromaius novaehollandiae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Latham-2] J. Latham: Index ornithologicus, sive, Systema ornithologiae : complectens avium divisionem in classes, ordines, genera, species, ipsarumque varietates: adjectis synonymis, locis, descriptionibus, &c. Cz. 2. Londini: Sumptibus authoris, 1790, s. 665. (łac.).

[Spencer-3] B. Spencer. The King Island emu. „The Victorian Naturalist”. 23 (7), s. 140, 1906. (ang.).

[Souef-4] A.S. Le Souef. Remarks on the Tasmanian Emu (Dromœus diemenensis). „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 21, s. 13, 1907. (ang.).

[Mathews-5] G.M. Mathews. A Reference-List to the Birds of Australia. „Novitates zoologicae”. 18, s. 175, 1911–1912. (ang.).

[Parker-6] S.A. Parker. The extinct Kangaroo Island emu, a hitherto - unrecognized species. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 104, s. 20, 1984. (ang.).

[iucn-7] BirdLife International, Dromaius novaehollandiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2020-1 [dostęp 2020-07-04] (ang.).

[mk-8] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Dromaiinae Huxley, 1868 - emu (wersja: 2019-11-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-05].

[mkold-9] P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Dromaiinae Huxley, 1868 - emu (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-03-25].

[ptaki12-10] red. Christopher Perrins: Ptaki. Wszystkie rodziny świata. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 41–42. ISBN 978-83-7670-263-6.

[Davies-11] S. J. J. F. Davies: Grzimek's Animal Life Encyclopedia. 8 Birds I Tinamous and Ratites to Hoatzins (2 ed.). Farmington Hills: MI: Gale Group, 2003, s. 83-87. ISBN 0-7876-5784-0.

[botw-12] Folch, A., D. A. Christie & E. F. J. Garcia: Emu (Dromaius novaehollandiae), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-09-05]. (ang.).

[abc-13] G. Burgess: Emus once roamed Tasmania, so what happened to them?. [w:] ABC News [on-line]. 2019-11-30. [dostęp 2021-09-05]. (ang.).

[pdf-14] V.R. Patodkar, S.D. Rahane, M.A. Shelaj & D.R. Belhekar. Behavior of Emu bird (Dromaius novaehollandiae). „Veterinary World”. 2, s. 440, 2009.

[ioc-15] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ratites: Ostriches to Tinamous. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-06-03]. (ang.).

[dic-16] Edward C. Dickinson: The Howard and Moore complete checklist of the birds of the World, Revised and enlarged 3rd Edition. Londyn: Christopher Helm, 2003. ISBN 978-0-691-11701-0. (ang.).

[chr&bol-17] Les Christidis, Walter Boles: Systematics and Taxonomy of Australian Birds. Collingwood Victoria, Australia: CSIRO Publishing, 2008. ISBN 978-0-643-09602-8. (ang.).

[dickinson&remsen-18] E. C. Dickinson (Editor), J. V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).

[fuller-19] Errol Fuller: Extinct Birds. Revised Edition. Nowy Jork: Cornell University Press, 2001. ISBN 0-8014-3954-X. (ang.).

[plos-20] Tim H. Heupink, Leon Huynen, David M. Lambert. Ancient DNA Suggests Dwarf and ‘Giant’ Emu Are Conspecific. „PloS ONE”. 6 (4), s. e18728, 2011. DOI: 10.1371/journal.pone.0018728. (ang.).

[21] Emu Dromaius novaehollandiae. BirdLife International, 2016. [dostęp 2013-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne