Eoraptor

Eoraptor
Sereno, Forster, Rogers & Monetta, 1993
Okres istnienia: 232–229 mln lat temu
232/229
232/229
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Rodzaj

Eoraptor

Gatunki
  • E. lunensis Sereno et al., 1993
Eoraptor Japan.jpg
Human-eoraptor size comparison.svg

Eoraptorrodzaj wczesnego dinozaura żyjącego w późnym triasie na terenie współczesnej Ameryki Południowej. Jego skamieniałości odkryto w formacji Ischigualasto w północno-zachodniej Argentynie, w osadach datowanych na karnik, około 232–229 mln lat[1]. Zostały one odkryte w 1991 roku przez Ricarda Martíneza i opisane w 1993 przez Paula Sereno i współpracowników. Eoraptor był niewielkim dinozaurem, osiągającym długość około 1 m, ogólną budową i rozmiarami przypominającym prawdopodobnie ostatniego wspólnego przodka wszystkich dinozaurów. Eoraptor miał nietypowe dla większości dinozaurów uzębienie heterodontyczne[2], jest też jedynym, obok współczesnych mu niewielkich dinozaurów gadziomiednicznych Eodromaeus i Pampadromaeus, znanym dinozaurem mającym zęby na kości podniebiennej[1][3]. Kończyny przednie, zakończone chwytnymi trójpalczastymi dłońmi, stanowiły mniej niż połowę długości kończyn tylnych, co sugeruje dwunożność eoraptora[2]. Kształt koron zębów wskazuje, że Eoraptor był wszystkożerny lub całkowicie roślinożerny[1].

Etymologia nazwa rodzajowej: gr. εως eōs „świt”; łac. raptor, raptoris „złodziej, grabieżca”, od rapere „wykorzystać, złapać”[2]. Etymologia epitetu gatunkowego: łac. luna „księżyc”; przyrostek –ensis „miejsce”; w aluzji do miejsca typowego[2].

Klasyfikacja

Paul Sereno i współpracownicy (1993) ze względu na budowę kończyn przednich zaklasyfikowali eoraptora do teropodów[2]. Pogląd ten był podzielany przez wielu autorów, m.in. przez Novasa (1996)[4], Sereno (1999)[5] i Rauhuta (2003)[6], jednak liczne nowsze analizy sugerują, że nie był on teropodem i uznają go za bazalnego dinozaura gadziomiednicznego[7][8]. Nicholas Fraser i współpracownicy (2002) w ogóle nie uznali go za dinozaura i zaklasyfikowali do szerszego kladu Dinosauriformes[9]. Według analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Langera i Bentona (2006) Eoraptor jest taksonem siostrzanym dla Eusaurischia – grupy obejmującej teropody i zauropodomorfy – jednak autorzy nie wykluczyli możliwości, iż w rzeczywistości jest on bazalnym teropodem. Stwierdzili również, że jest on bardziej zaawansowany niż herrerazaur i staurikozaur – inne wczesne dinozaury uznawane przez niektórych za teropody – jednak którakolwiek z hipotez dotyczących pozycji systematycznej eoraptora nie może być z całą pewnością potwierdzona[10]. Analiza wykonana przez Nesbitta i współpracowników po odkryciu kilku niemal kompletnych szkieletów niewielkiego teropoda Tawa hallae – mogącego, ze względu na występującą u niego kombinację cech prymitywnych i zaawansowanych, mieć kluczowe znaczenie dla rozumienia wczesnej ewolucji dinozaurów – wsparła hipotezę o jego przynależności do teropodów[11]. W 2011 roku Martínez i współpracownicy stwierdzili, że Eoraptor nie wykazuje wielu apomorfii teropodów, a w jego czaszce odnaleźli specjalizacje typowe dla zauropodomorfów, takie jak powiększony otwór nozdrza zewnętrznego, smukły wyrostek na brzusznej stronie kości łuskowej oraz nieco cofnięty pierwszy ząb kości zębowej. Analiza przeprowadzona przez autorów potwierdziła ich hipotezę o przynależności eoraptora do zauropodomorfów, wśród których znajdował się w trychotomii z rodzajami Panphagia i Saturnalia. Umieszczenie go wśród teropodów wymagałoby wydłużenia drzewa o dziewięć stopni w stosunku do najbardziej parsymonicznego[1].

Przypisy

  1. a b c d Ricardo N. Martínez, Paul C. Sereno, Oscar A. Alcober, Carina E. Colombi, Paul R. Renne, Isabel P. Montañez, Brian S. Currie. A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea. „Science”. 331 (6014), s. 206–210, 2011. DOI: 10.1126/science.1198467. (ang.). 
  2. a b c d e Paul C. Sereno, Catherine A. Forster, Raymond R. Rogers, Alfredo M. Monetta. Primitive dinosaur skeleton from Argentina and the early evolution of Dinosauria. „Nature”. 361, s. 64–66, 1993. DOI: 10.1038/361064a0. (ang.). 
  3. Sergio F. Cabreira, Cesar L. Schultz, Jonathas S. Bittencourt, Marina B. Soares, Daniel C. Fortier, Lúcio R. Silva i Max C. Langer. New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil. „Naturwissenschaften”. 98 (12), s. 1035–1040, 2011. DOI: 10.1007/s00114-011-0858-0. (ang.). 
  4. Fernando E. Novas. Dinosaur monophyly. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 16 (4), s. 723–741, 1996. (ang.). 
  5. Paul C. Sereno. The evolution of dinosaurs. „Science”. 284 (5423), s. 2137–2147, 1999. DOI: 10.1126/science.284.5423.2137. (ang.). 
  6. Oliver W.M. Rauhut. The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs. „Special Papers in Palaeontology”. 69, s. 1–213, 2003. ISBN 0-901702-79-X. (ang.). 
  7. Max C. Langer: Basal Saurischia. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 25–46. ISBN 0-520-24209-2.
  8. Adam M. Yates. A new theropod dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and its implications for the early evolution of theropods. „Palaeontologia Africana”. 41, s. 105–122, 2005.  Abstrakt na Dinosaur Mailing List (ang.).
  9. N. C. Fraser, K. Padian, G. M. Walkden, A. L. M. Davis. Basal dinosauriform remains from Britain and the diagnosis of the Dinosauria. „Palaeontology”. 45 (1), s. 79–95, 2002. DOI: 10.1111/1475-4983.00228. (ang.). 
  10. Max C. Langer, Michael J. Benton. Early dinosaurs: a phylogenetic study. „Journal of Systematic Palaeontology”. 4 (4), s. 309–358, 2006. DOI: 10.1017/S1477201906001970. (ang.). 
  11. Sterling J. Nesbitt, Nathan D. Smith, Randall B. Irmis, Alan H. Turner, Alex Downs, Mark A. Norell. A complete skeleton of a Late Triassic saurischian and the early evolution of dinosaurs. „Science”. 326 (5959), s. 1530–1533, 2009. DOI: 10.1126/science.1180350. (ang.). 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Spinosaurus BW2.png
Autor: , Licencja: CC BY 2.5
Spinosaurus aegyptiacus, a spinosaurid from the Middle Cretaceous of Egypt
Human-eoraptor size comparison.svg
Autor: Marmelad, Licencja: CC BY-SA 2.5
Size comparison between the early dinosaur "Eoraptor" and a human 180 cm (5 ft 11 in)
EoraptorBrussels.jpg
Replica Eoraptor at Brussels Science Institute
Eoraptor Japan.jpg
Autor: Kentaro Ohno, Licencja: CC BY 2.0
森アーツセンターギャラリー