Eparchia zahumsko-hercegowińska i nadmorska

Eparchia zahumsko-hercegowińska i nadmorska

Епархија захумско-херцеговачка и приморска

Sobór Przemienienia Pańskiego w Trebinju
Państwo	Bośnia i Hercegowina
Siedziba	Trebinje
Data powołania	1219
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Serbski Kościół Prawosławny
Sobór	Przemienienia Pańskiego w Trebinju
Biskup diecezjalny	Dymitr (Radżenowić)
Biskup senior	biskup zahumsko-hercegowiński i nadmorski Atanazy (Jevtić)
Dane statystyczne
Liczba wiernych	100 tys.
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	31 24 7
Liczba osób zakonnych	21
Liczba parafii	34
Liczba klasztorów	7
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny Trebinje
42°43′04″N 18°17′34″E/42,717778 18,292778
Strona internetowa

Eparchia zahumsko-hercegowińska i nadmorska – jedna z eparchii Serbskiego Kościoła Prawosławnego, na terenie zachodniej Bośni i Hercegowiny i południowo-wschodniej Chorwacji. Tradycyjną siedzibą eparchii był Mostar. Rezydencja biskupia i sobór katedralny w tym mieście zostały zniszczone w czasie wojny w Bośni i Hercegowinie. Od tego czasu siedzibą biskupów jest monaster Tvrdoš w pobliżu Trebinje.

Historia

Chrześcijaństwo na terenie eparchii głosili w I wieku św. Paweł i jego uczeń Tytus. Szerzej zakrojona chrystianizacja miejscowej ludności miała miejsce między VII a IX wiekiem, brali w niej udział uczniowie i kontynuatorzy dzieła Cyryla i Metodego – Apostołowie Bułgarii. Samodzielne biskupstwo obejmujące terytorium Ziemi Humskiej (Zahumlja) zostało utworzone przez św. Sawę w 1219, po uzyskaniu autokefalii przez Arcybiskupstwo Serbskie. Początkowo nosiło nazwę eparchii humskiej, w kolejnych latach jest określane w źródłach także jako biskupstwo zahumskie, hercegowińskie, trebińskie oraz hercegowińsko-zahumskie^[1].

W Bośni Tvrtka I dawna eparchia humska stała się administraturą obejmującą całe terytorium państwa bośniackiego, zaś siedzibą biskupa był monaster Mileševa. Po zajęciu Hercegowiny przez Turków biskupi przenieśli się do monasteru Tvrdoš^[1]. W tym też okresie (nie ustalono dokładnej daty) doszło do podziału administratury na milešewską (petrowską, podhercegowacką) oraz trebińską, który utrzymał się do traktatu belgradzkiego w 1739^[1]. W XVIII w., po zniszczeniu monasteru Tvrdoš, nową rezydencją biskupią został monaster Duži. W 1766, kiedy Patriarchat Serbski z siedzibą w Peći został zlikwidowany przez władze tureckie, eparchię zahumsko-hercegowińską włączono w struktury Patriarchatu Konstantynopolitańskiego i do 1888 kolejnymi ordynariuszami eparchii byli Grecy. Również w 1766 siedzibą metropolitów zahumsko-hercegowińskich stał się Mostar^[1].

W 1920, po powstaniu Królestwa SHS, z czym wiązało się zjednoczenie w jednym Serbskim Kościele Prawosławnym wszystkich serbskich administratur prawosławnych dotąd pozostających w różnych jurysdykcjach, eparchia zahumsko-hercegowińska znalazła się w jurysdykcji Patriarchatu Serbskiego i otrzymała honorowe trzecie miejsce wśród jego eparchii^[1].

W czasie II wojny światowej terytorium eparchii znalazło się w granicach marionetkowego Niezależnego Państwa Chorwackiego, prowadzącego agresywną politykę antyserbską i antyprawosławną. Zniszczonych lub uszkodzonych zostało wówczas 19 cerkwi w eparchii, jak również 12 bibliotek i 21 archiwów cerkiewnych. Jeszcze większe straty administratura poniosła podczas wojny w Bośni i Hercegowinie, podczas której zburzonych zostało 36 świątyń, kolejnych 28 – poważnie uszkodzonych. Wśród zburzonych budowli sakralnych był katedralny sobór Trójcy Świętej w Mostarze razem z rezydencją biskupią^[1].

XXI w.

Monaster Tvrdoš

Obecnie (XXI w.) eparchia zahumsko-hercegowińska prowadzi 34 parafie, do których należy ok. 100 tys. wiernych. Największym skupiskiem ludności prawosławnej jest region Trebinje, w którym zamieszkuje ponad 1/3 wszystkich wiernych administratury^[1]. W strukturach eparchii działają następujące klasztory:

• monaster Tvrdoš, męski^[2]
• monaster Zavala, męski^[3]
• monaster Žitomislić, męski^[4]
• monaster Zubci, męski^[5]
• monaster Duži, żeński^[6]
• monaster Dobrićevo, żeński^[7]
• monaster Świętych Piotra i Pawła u Petropavlovom Polju, żeński^[8]
• Hercegowińska Gračanica^[9]

Biskupi zahumscy^[1]

Bazyli (Jovanović), kanonizowany jako Bazyli Ostrogski był ordynariuszem eparchii od 1639 do 1649

Leoncjusz (Radulović), pierwszy serbski biskup zahumsko-hercegowiński w XIX w.

Atanazy (Jevtić) kierował eparchią zahumsko-hercegowińską podczas wojny w Bośni i Hercegowinie

• Hilarion, 1219
• Sawa II, do 1264
• Eustacjusz, ok. 1300
• Jan, ok. 1305
• Daniel, 1316–1324
• Stefan, 1324–?
• nieznany z imienia, 1377
• Dawid, 1466–1471
• Jan II, 1508–1513
• Wissarion I
• Marek, 1524
• Maksym, 1532
• Nikanor, 1546
• Antoni, 1570
• Sawwacjusz, 1573–1578
• Wissarion II, 1582
• Sylwester, 1602
• Leoncjusz 1605–1611
• Symeon, 1615–1630
• Bazyli (Jovanović), 1639–1649
• Arseniusz, 1654
• Filoteusz, 1741–1751
• Auksencjusz), 1751–1760
• Antym, 1766–1772
• Ananiasz, 1772–1802
• Jeremiasz, 1803–1815
• Józef, 1816–1835
• Prokopiusz I, 1837–1838^[10].
• Auksencjusz (Czeszmedżijew), 1838–1848^[10]
• Józef, po raz drugi, 1848–1854
• Grzegorz, 1855–1860
• Prokopiusz, 1864–1875
• Ignacy, 1875–1888
• Leoncjusz (Radulović), 1888
• Serafin (Perović), 1889–1903
• Piotr (Zimonjić), 1903–1920
• Jan (Ilić), 1926–1931
• Symeon (Stanković), 1932–1934
• Tichon (Radovanović), 1934–1939
• Mikołaj (Jokanović), 1940–1943
• Longin (Tomić), 1951–1955
• Władysław (Mitrović), 1955–1991
• Atanazy (Jevtić), 1992–1995
• Grzegorz (Durić), 1995–2018^[11]
• Dymitr (Rađenović), od 2018

Przypisy