Epigonizm

Epigonizm (z łac. epigonus „pogrobowiec”) – nietwórcze, bierne naśladowanie dawniejszych wzorców kulturalnych, intelektualnych i artystycznych, połączone z ich konwencjonalizacją – szczególnie w sytuacji, gdy wzorce te zostały zakwestionowane lub przezwyciężone. Epigonizm polega na imitowaniu wzorców dobrze poznanych i cenionych przez twórcę[1]. Bywa spotykany w różnych dziedzinach kultury: w literaturze, sztuce i nauce[1]. Występuje przede wszystkim na przełomie epok literackich, gdy zjawiska nowatorskie współistnieją z dawnymi.

Słowo „epigon” określa imitatora dawnych idei, następcę lub twórcę drugorzędnego[2]. Określenia „epigonizm” i „egonizm” są obarczone negatywnym ładunkiem wartościującym[2][3].

Przykłady

W literaturze powszechnej za epigoński uznaje się np. dramat klasycystyczny wieku XVIII (Wolter). W literaturze polskiej występował on zwłaszcza w pierwszych dziesięcioleciach pozytywizmu (skonwencjonalizowaną i archaiczną już estetykę romantyzmu reprezentowali w tym okresie Syrokomla, Adam Asnyk, Kornel Ujejski, Teodor Tomasz Jeż, Deotyma, Felicjan Faleński).

Zdarza się, że pewne okresy i prądy literackie uznawane w pewnych epokach za epigońskie i pozbawione większych wartości literackich zostają zrehabilitowane całkowicie lub w pewnym stopniu – w literaturze polskiej przykładami tego stanu rzeczy mogą być literatura czasów saskich oraz tzw. pseudoklasycyzm warszawski (obecnie nazywany klasycyzmem warszawskim).

Istnieją też przypadki, gdy literatura uznawana w swoich czasach za epigońską zostaje następnie uznana za nowatorską – było tak np. z twórczością Witkacego i Leśmiana, uważanych dawniej za epigonów Młodej Polski.

Zdarzają się też sytuacje, gdy wzorce dawne istnieją obok nowych, te dawne nie mają jednak charakteru epigońskiego – było tak w okresie Młodej Polski, w którym nadal w pełni sił twórczych działali pisarze pozytywistyczni, a pisarze młodszych pokoleń (np. Maria Konopnicka) twórczo kontynuowali ich dokonania.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b hasło „epigonizm”, [w:] Marta Tomczyk-Maryon, Język polski – liceum: encyklopedia szkolna, Wydawnictwo Zielona Sowa, styczeń 2003, s. 168, ISBN 978-83-7389-401-3.
  2. ↑ a b Roman Musil, Vojtěch Lahoda, Západočeská galerie v Plzni, Kubismus 1910-1925: kubismus ve sbírkách Západočeské galerie v Plzni, Západočeská Galerie, 2009, s. 27, ISBN 978-80-86415-67-3 (cz.).
  3. ↑ Stefania Łobaczewska, Style muzyczne: cz. 1. Zagadnienia ogólne ; styl klasycyzny ; styl galant ; styl rokoko, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1960, s. 60.