Epos narodowy

Ten artykuł może zawierać twórczość własną lub niezweryfikowane informacje. Pomóż Wikipedii poprawić artykuł na podstawie weryfikowalnych źródeł. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Epos narodowy, epopeja narodowa – utwór literacki (epos) o istotnym znaczeniu dla narodu lub grupy społecznej, przedstawiający jej dzieje w przełomowym momencie. Określenie to przyznawane jest zwykle jednemu dziełu literatury narodowej, które według materiałów historycznych czy tradycji ma najwierniej oddawać charakterystyczne dla epoki rysy narodu lub jego warstwy, osiągając jednocześnie wysoki stopień artyzmu.

Za pierwsze eposy narodowe uznano lliadę oraz Odyseję spisane przez Homera. Przedstawiają one historie herosów walczących z przeciwnościami losu. Polskim przykładem eposu jest Pan Tadeusz autorstwa Adama Mickiewicza, gdzie mamy do czynienia z historią okupowanego narodu, który widzi nadzieję na niepodległość w nadchodzących wojskach Napoleona.

Poniższa lista przedstawia spis eposów poszczególnych narodów wraz z ich czasem powstania. Wiele spośród nich było przekazywanych ustnie z pokolenia na pokolenie, zanim zostały spisane w formie literackiej.

Polskie eposy narodowe

Polskie eposy narodowe mają swój początek od tłumaczenia Jerozolimy wyzwolonej Torquato Tasso przez Piotra Kochanowskiego w XVII wieku. Ze względu na częściową parafrazę stosowaną dla spolszczenia tekstu był on uważany za ważny prototyp dla przyszłych eposów. Pierwszą większą próbą stworzenia eposu narodowego była Lechiada Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Eposu poeta nigdy nie dokończył. Zachowała się tylko XI pieśń. Następnie Wacław Potocki napisał pierwszy polski epos narodowy – Transakcję wojny chocimskiej. Utwór ten tworzony w latach 1669-1672 został jednakże wydany po raz pierwszy w 1850 roku. Pierwsze znane w Polsce polskie eposy narodowe to Sobiesciada (1686) Jędrzeja Ustrzyckiego i Viennis (1717) Jana Damascena Kalińskiego. Oba dotyczą zwycięstwa wiedeńskiego króla Jana III Sobieskiego. Ambitną, ale zapomnianą próbą była Jagiellonida Dyzmy Bończa-Tomaszewskiego.

Następnym polskim eposem narodowym będzie już Pan Tadeusz Mickiewicza. Do eposów polskich zalicza się również pastiszowa Monachomachia i Antymonachomachia Ignacego Krasickiego. W literaturze współczesnej Tomasz Różycki napisał również palinodię do Pana Tadeusza – Dwanaście stacji. Umownie polskimi eposami narodowymi nazywa się także dzieła prozy polskiej – między innymi Stara baśń Józefa Ignacego Kraszewskiego i Chłopi Władysława Stanisława Reymonta^[7]. Określenia epos używa się także w odniesieniu do dzieł filmowych, będących przeważnie superprodukcjami, takich jak na przykład amerykański Ben Hur^[8]

Przypisy