Erebus
 | |
| Terytorium | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | brak |
| Wysokość | 3794 m n.p.m. |
| Wybitność | 3794[1] m |
| Pierwsze wejście | 1908 |
| • zimowe | 1995 |
| Dane wulkanu | |
| Rok erupcji | 2022[2] |
| Typ wulkanu | |
| Aktywność | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
 77°31′47″S 167°09′12″E/-77,529722 167,153333 | |
Erebus – wulkan czynny u wybrzeża Antarktydy Wschodniej, na Wyspie Rossa (na Morzu Rossa) o wysokości 3794 m n.p.m.[2] Jest to najaktywniejszy wulkan w Antarktyce; ostatnia jego erupcja miała miejsce w 2022 roku.
Charakterystyka
Erebus to duży stratowulkan pokryty przez lodowce, największy z wulkanów tworzących Wyspę Rossa u wybrzeża Ziemi Wiktorii (pozostałe to wygasłe Mount Terror i Mount Bird). Wulkan zaczął się formować około 1,3 miliona lat temu, w plejstocenie[3]. Fonolitowy stożek wulkanu zmodyfikowało powstanie jednej lub dwóch generacji kalder, z których najmłodsza, późnoplejstoceńska, sięga do wysokości 3200 m n.p.m. Wznosi się w niej najmłodszy stożek, zwieńczony eliptycznym kraterem o wymiarach 500 × 600 m. Krater ma głębokość 110 m, znajduje się w nim wewnętrzny krater o średnicy 250 m, zawierający na dnie stałe jezioro lawowe, jedno z czterech istniejących na Ziemi[2].
Aktywność wulkaniczna Erebusa jest znana od 1841, kiedy to wulkan został odkryty. Jest ona stale obserwowana od 1972, przeważnie przejawia się w istnieniu jeziora lawowego i małych erupcjach, od czasu do czasu zdarzają się erupcje strombolijskie, wyrzucające bomby wulkaniczne[2].
Prócz wulkanizmu Erebus przejawia także związaną z nim aktywność geotermalną, na jego zboczach istnieją fumarole, których wyziewy zamarzają w zimnym antarktycznym powietrzu, tworząc wieże lodowe osiągające 10 m wysokości[3].
Historia
W 1841 odkrył go szkocki badacz James Clark Ross. Nazwa wulkanu pochodzi od jednego z okrętów odkrywcy o nazwie HMS Erebus[3][4].
W 1908 grupa dowodzona przez Edgewortha Davida z ekspedycji Nimroda jako pierwsza zdobyła szczyt Erebusa[5].
W grudniu 1912 górę badała ekspedycja Terra Nova, pod dowództwem Scotta. Członkowie wyprawy sporządzili mapy i pobrali próbki geologiczne. Dwa obozy tej wyprawy znajdują się na liście historycznych miejsc i pomników w Antarktyce (nr 89 i 90)[6].
W 1979 na wulkanie miała miejsce katastrofa lotu Air New Zealand 901. Samolot rozbił się na zboczu Erebusa. Śmierć poniosło 257 osób znajdujących się na pokładzie. Na liście historycznych miejsc i pomników Antarktydy znajduje się stalowy krzyż, upamiętniający tę katastrofę (nr 73)[6].
Ochrona
Aktywny geotermicznie obszar Tramway Ridge, położony 1,5 km na północny wschód od głównego krateru, był objęty ochroną jako szczególnie chroniony obszar Antarktyki nr 130 (Tramway Ridge) o powierzchni 4 ha[7]. W 2014 zatwierdzono nowy plan ochrony przyrody; obszar Tramway Ridge został włączony w skład nowego szczególnie chronionego obszaru Antarktyki nr 175 (high altitude geothermal sites of the Ross Sea region). Obejmuje on również fragmenty szczytów wulkanów Mount Melbourne i Mount Rittmann, gdzie także występuje aktywność geotermalna[8]. Prócz basenu Morza Rossa jedynym miejscem na Antarktydzie, w którym stwierdzono aktywność geotermiczną na dużej wysokości, jest szczyt Mount Berlin[9].
Obszar Tramway Ridge, dzięki podwyższonej temperaturze gruntu (do 75 °C na głębokości 4 cm) i dostępności ciekłej wody, pozwala na istnienie nietypowych społeczności mikroorganizmów, a około 16% chronionego obszaru porasta widoczna roślinność. Wstęp do północnej części chronionego obszaru jest zabroniony[9].
Przypisy
- ↑ Antarctica Ultra-Prominences. Peaklist, 1988. [dostęp 2015-07-09]. (ang.).
- ↑ a b c d Erebus. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-04-20]. (ang.).
- ↑ a b c Olivia Judson. Antarctica’s Mount Erebus. „National Geographic”, lipiec 2012. (ang.).
- ↑ Mount Erebus
- ↑ Sir Tannatt Edgeworth David (known as ‘The Prof’ or ‘The Professor’) (1858–1934). Australian Antarctic Division, 2011-09-30. [dostęp 2015-07-09].
- ↑ a b List of Historic Sites and Monuments approved by the ATCM (2013). Secretariat of the Antarctic Treaty, 2013. [dostęp 2015-07-09]. (ang.).
- ↑ Management Plan for Antarctic Specially Protected Area No. 130: Tramway Ridge, Mt. Erebus, Ross Island. National Science Foundation. [dostęp 2015-07-09].
- ↑ Measure 13 (2014) – ATCM XXXVII – CEP XVII, Brasilia. Antarctic Treaty Secretariat. [dostęp 2015-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)]. (ang. • hiszp. • niem. • ros.).
- ↑ a b Management Plan for Antarctic Specially Protected Area No. 175: High Altitude Geothermal sites of the Ross Sea region. Antarctic Treaty Secretariat, 2014. [dostęp 2015-07-09].
Linki zewnętrzne
- Mount Erebus Volcano Observatory. erebus.nmt.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-28)].
Media użyte na tej stronie
Autor:
- Antarctic_Treaty_flag.svg: Alakasam.
- derivative work: B1mbo (talk)
Flag of the Antarctic Treaty
Black up-pointing triangle ▲, U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Topographic map of Ross Island, Antarctica.
ST 57-60/6* (extended). Scale 1:250,000. 1972. Lambert Conformal Conic, standard parallels.
Compiled in 1962 from US Navy tricamera aerial photographs taken 1956-1960. Revised from US Navy tricamera photographs taken 1967-1970.Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical Location map Antarctica, Azimuthal equidistant projection
Mount Erebus, Ross Island, Antarctica.
Satellite picture of Mount Erebus showing its lava lake, on Ross Island, Antarctica. For this picture, Autonomous Sciencecraft Software controls the Earth Observing One spacecraft to track activity at Mount Erebus.