Erebus

Erebus
Ilustracja
Terytorium

 Antarktyka

Położenie

Wyspa Rossa

Pasmo

brak

Wysokość

3794 m n.p.m.

Wybitność

3794[1] m

Pierwsze wejście

1908
Edgeworth David

• zimowe

1995

Dane wulkanu
Rok erupcji

2022[2]

Typ wulkanu

stratowulkan

Aktywność

czynny

Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Erebus”
Ziemia77°31′47″S 167°09′12″E/-77,529722 167,153333

Erebuswulkan czynny u wybrzeża Antarktydy Wschodniej, na Wyspie Rossa (na Morzu Rossa) o wysokości 3794 m n.p.m.[2] Jest to najaktywniejszy wulkan w Antarktyce; ostatnia jego erupcja miała miejsce w 2022 roku.

Charakterystyka

Mapa Wyspy Rossa
Zdjęcie satelitarne wulkanu z widocznym jeziorem lawowym

Erebus to duży stratowulkan pokryty przez lodowce, największy z wulkanów tworzących Wyspę Rossa u wybrzeża Ziemi Wiktorii (pozostałe to wygasłe Mount Terror i Mount Bird). Wulkan zaczął się formować około 1,3 miliona lat temu, w plejstocenie[3]. Fonolitowy stożek wulkanu zmodyfikowało powstanie jednej lub dwóch generacji kalder, z których najmłodsza, późnoplejstoceńska, sięga do wysokości 3200 m n.p.m. Wznosi się w niej najmłodszy stożek, zwieńczony eliptycznym kraterem o wymiarach 500 × 600 m. Krater ma głębokość 110 m, znajduje się w nim wewnętrzny krater o średnicy 250 m, zawierający na dnie stałe jezioro lawowe, jedno z czterech istniejących na Ziemi[2].

Aktywność wulkaniczna Erebusa jest znana od 1841, kiedy to wulkan został odkryty. Jest ona stale obserwowana od 1972, przeważnie przejawia się w istnieniu jeziora lawowego i małych erupcjach, od czasu do czasu zdarzają się erupcje strombolijskie, wyrzucające bomby wulkaniczne[2].

Prócz wulkanizmu Erebus przejawia także związaną z nim aktywność geotermalną, na jego zboczach istnieją fumarole, których wyziewy zamarzają w zimnym antarktycznym powietrzu, tworząc wieże lodowe osiągające 10 m wysokości[3].

Historia

W 1841 odkrył go szkocki badacz James Clark Ross. Nazwa wulkanu pochodzi od jednego z okrętów odkrywcy o nazwie HMS Erebus[3][4].

W 1908 grupa dowodzona przez Edgewortha Davida z ekspedycji Nimroda jako pierwsza zdobyła szczyt Erebusa[5].

W grudniu 1912 górę badała ekspedycja Terra Nova, pod dowództwem Scotta. Członkowie wyprawy sporządzili mapy i pobrali próbki geologiczne. Dwa obozy tej wyprawy znajdują się na liście historycznych miejsc i pomników w Antarktyce (nr 89 i 90)[6].

W 1979 na wulkanie miała miejsce katastrofa lotu Air New Zealand 901. Samolot rozbił się na zboczu Erebusa. Śmierć poniosło 257 osób znajdujących się na pokładzie. Na liście historycznych miejsc i pomników Antarktydy znajduje się stalowy krzyż, upamiętniający tę katastrofę (nr 73)[6].

Ochrona

Aktywny geotermicznie obszar Tramway Ridge, położony 1,5 km na północny wschód od głównego krateru, był objęty ochroną jako szczególnie chroniony obszar Antarktyki nr 130 (Tramway Ridge) o powierzchni 4 ha[7]. W 2014 zatwierdzono nowy plan ochrony przyrody; obszar Tramway Ridge został włączony w skład nowego szczególnie chronionego obszaru Antarktyki nr 175 (high altitude geothermal sites of the Ross Sea region). Obejmuje on również fragmenty szczytów wulkanów Mount Melbourne i Mount Rittmann, gdzie także występuje aktywność geotermalna[8]. Prócz basenu Morza Rossa jedynym miejscem na Antarktydzie, w którym stwierdzono aktywność geotermiczną na dużej wysokości, jest szczyt Mount Berlin[9].

Obszar Tramway Ridge, dzięki podwyższonej temperaturze gruntu (do 75 °C na głębokości 4 cm) i dostępności ciekłej wody, pozwala na istnienie nietypowych społeczności mikroorganizmów, a około 16% chronionego obszaru porasta widoczna roślinność. Wstęp do północnej części chronionego obszaru jest zabroniony[9].

Przypisy

  1. Antarctica Ultra-Prominences. Peaklist, 1988. [dostęp 2015-07-09]. (ang.).
  2. a b c d Erebus. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-04-20]. (ang.).
  3. a b c Olivia Judson. Antarctica’s Mount Erebus. „National Geographic”, lipiec 2012. (ang.). 
  4. Mount Erebus
  5. Sir Tannatt Edgeworth David (known as ‘The Prof’ or ‘The Professor’) (1858–1934). Australian Antarctic Division, 2011-09-30. [dostęp 2015-07-09].
  6. a b List of Historic Sites and Monuments approved by the ATCM (2013). Secretariat of the Antarctic Treaty, 2013. [dostęp 2015-07-09]. (ang.).
  7. Management Plan for Antarctic Specially Protected Area No. 130: Tramway Ridge, Mt. Erebus, Ross Island. National Science Foundation. [dostęp 2015-07-09].
  8. Measure 13 (2014) – ATCM XXXVII – CEP XVII, Brasilia. Antarctic Treaty Secretariat. [dostęp 2015-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)]. (ang. • hiszp. • niem. • ros.).
  9. a b Management Plan for Antarctic Specially Protected Area No. 175: High Altitude Geothermal sites of the Ross Sea region. Antarctic Treaty Secretariat, 2014. [dostęp 2015-07-09].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Flag of the Antarctic Treaty.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of the Antarctic Treaty
Ross Island Map USGS 250k.png
Topographic map of Ross Island, Antarctica.

ST 57-60/6* (extended). Scale 1:250,000. 1972. Lambert Conformal Conic, standard parallels.

Compiled in 1962 from US Navy tricamera aerial photographs taken 1956-1960. Revised from US Navy tricamera photographs taken 1967-1970.
Antarctica relief location map.jpg
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Physical Location map Antarctica, Azimuthal equidistant projection
Mt erebus.jpg
Mount Erebus, Ross Island, Antarctica.
MountErebusNASA.jpg
Satellite picture of Mount Erebus showing its lava lake, on Ross Island, Antarctica. For this picture, Autonomous Sciencecraft Software controls the Earth Observing One spacecraft to track activity at Mount Erebus.