Erich Mendelsohn

Erich Mendelsohn
Ilustracja
Erich Mendelsohn w 1914 roku
Data i miejsce urodzenia21 marca 1887
Olsztyn
Data i miejsce śmierci15 września 1953
San Francisco
Narodowośćniemiecko-żydowska
Alma materUniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium
Wpłynął nastreamline moderne, ekspresjonizm

Erich Mendelsohn (ur. 21 marca 1887 w Olsztynie, zm. 15 września 1953 w San Francisco) – niemiecki architekt pochodzenia żydowskiego; przedstawiciel modernizmu i art déco, a także jeden z prekursorów stylu streamline moderne[1]. Jego najbardziej znane dzieła powstały w stylu ekspresjonistycznym[2].

Życiorys

Wczesne lata

Tablica pamiątkowa na fasadzie domu rodzinnego Ericha Mendelsohna w Olsztynie
Dom tekstylny Weichmanna w Gliwicach
Dom towarowy Rudolfa Petersdorffa (obecnie Dom Handlowy Kameleon) we Wrocławiu
Wieża Einsteina w Poczdamie – obserwatorium astronomiczne
Budynek fabryki kapeluszy w Luckenwalde
Mossehaus w Berlinie

Erich Mendelsohn urodził się w 1887 roku w leżącym ówcześnie w Prusach Wschodnich Olsztynie (Allenstein) jako piąte z sześciorga dzieci żydowskiego kupca Davida Mendelsohna i modystki Emmy Ester z domu Jaruslawsky[3]. W latach 1893–1907 uczęszczał do szkoły podstawowej i gimnazjum humanistycznego w Olsztynie. Następnie podjął naukę na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium na wydziale ekonomii, gdzie uczył się zawodu kupieckiego[3]. W 1908 roku rozpoczął studia architektoniczne na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie. Wtedy też zainteresował się syjonizmem i został członkiem Związku Syjonistycznego w Niemczech[3]. W 1910 roku przeniósł się na politechnikę w Monachium, gdzie jednym z jego wykładowców był wybitny architekt i urbanista Theodor Fischer. Jego prace odrzucające historyzm i secesję, uwzględniające jednocześnie miejscowe czynniki topograficzne i kulturowe, a także społeczny odbiór architektury, mocno zainspirowały młodego projektanta[4]. W 1912 roku Erich Mendelsohn otrzymał dyplom architekta[5].

Już jako student ekonomii Erich Mendelsohn zajmował się działalnością artystyczną. Uprawiał malarstwo olejne i grafikę, a także tworzył dekoracje wystaw sklepowych, malował plakaty oraz projektował stroje na bale karnawałowe[3][5]. W Monachium Mendelsohn zetknął się z członkami grup ekspresjonistycznych Błękitny Jeździec (Der Blaue Reiter) i Die Brücke[5]. W 1911 roku, w trakcie studiów na monachijskiej politechnice, olsztyńska gmina żydowska poprosiła go o zaprojektowanie domu przedpogrzebowego przy kirkucie[5]. Dwa lata później dom przedpogrzebowy „Bet Tahara”, będący pierwszym projektem Mendelsohna został ukończony[2]. W latach 1912–1914 prowadził własną pracownię architektoniczną w Monachium. W 1915 roku ożenił się z poznaną w trakcie studiów w Monachium Luise Maas, z zawodu wiolonczelistką. Ze związku z nią miał córkę Marie Luise Esther[3]. Dzięki żonie Mendelsohn poznał astrofizyka Erwina Freundlicha oraz jego brata Herberta, wicedyrektora Instytutu Fritza Habera w Berlinie-Dahlem[5]. Erwin Freundlich pracował nad udowodnieniem teorii względności Einsteina, planując w tym celu wzniesienie specjalnego obserwatorium astronomicznego. Zaowocowało to zleceniem projektu Wieży Einsteina Mendelsohnowi[5]. W tamtym czasie Mendelsohn poznał również producentów kapeluszy z Luckenwalde, Salomona i Gustava Herrmannów, dla których zaprojektował budynek fabryki[5][1]. Podczas I wojny światowej, Mendelsohn został powołany do wojska. W trakcie wojny, w latach 1915–1918 walczył na frontach wschodnim i zachodnim[6]. W wolnym czasie sporządzał szkice architektoniczne[5].

Kariera zawodowa

Po powrocie z wojny pod koniec 1918 roku Erich Mendelsohn otworzył pracownię architektoniczną w Berlinie, która bardzo szybko ugruntowała swoją pozycję na rynku za sprawą sławy jaką przyniosły Mendelsohnowi jego poprzednie realizacje. Duża ilość zleceń oraz ciągły rozwój firmy sprawił, że w pewnym okresie w biurze pracowało nawet czterdziestu pracowników, wśród których byli między innymi Richard Neutra i Julius Posener[4]. W tamtym czasie powstały projekty słynnych domów towarowych, między innymi w Norymberdze, Stuttgarcie i Wrocławiu[4]. W 1923 roku została przeprowadzona zaprojektowana przez biuro Mendelsohna przebudowa i rozbudowa siedziby wydawnictwa Rudolfa Mossego w Berlinie[6]. W latach 1927–1928 biuro opracowało projekt cmentarza żydowskiego w Królewcu[3].

W latach 1921–1922 Mendelsohn przeszedł poważną chorobę nowotworową, która zakończyła się utratą lewego oka. Rok później odbył podróż do Palestyny, a później jeszcze kilka do Związku Radzieckiego, na Korsykę, do Grecji oraz Norwegii[3]. W 1924 roku ukazał się poświęcony Mendelsohnowi zeszyt z serii Wasmuths Monatshefte für Baukunst. W tym samym roku wraz z Ludwigiem Miesem van der Rohe i Walterem Gropiusem Erich Mendelsohn założył grupę artystyczną Der Ring, skupiającą architektów tworzących w nowoczesnych stylach[6]. W czasie podróży po Ameryce poznał Franka Lloyda Wrighta, zainspirował się też transatlantykami i nowoczesnymi na owe czasy tramwajami[5]. Jeździł też z odczytami (m.in. do Holandii, Francji, Hiszpanii, Anglii, Szwajcarii) i projektował budynki mieszkalne i biurowe oraz obiekty przemysłowe na całym świecie[3].

Wraz z sukcesami zawodowymi Erich Mendelsohn zgromadził duży majątek, dzięki czemu w 1926 roku zakupił willę w Berlinie, zaś w latach 1928–1930 zbudował własny dom na działce o powierzchni niemalże 4000 m², który pomieścił także kolekcję dzieł Amédée Ozenfanta. Publikacja ze zdjęciami domu doprowadziła do nieporozumień między Mendelsohnem i berlińskim środowiskiem architektonicznym[5].

Wiosną 1933 roku Mendelsohn ze względu na swoje żydowskie pochodzenie najpierw wyemigrował do Holandii, by następnie udać się do Anglii, gdzie osiadł w Londynie[4][3]. Jego majątek został przejęty przez władze nazistowskie, ponadto Mendelsohna wykreślono z listy Związku Architektów Niemieckich i wydalono z Pruskiej Akademii Nauk[5].

W Anglii Erich Mendelsohn współpracował z brytyjskim architektem i projektantem przemysłowym Serge’em Chermayeffem, a także poznał Chaima Weizmana, późniejszego prezydenta Izraela[4]. Znajomość z Weizmanem zaowocowała wykonywaniem dla niego, poczynając od 1934 roku, serii projektów w Palestynie. W 1934 roku Mendelsohn otworzył biuro w Jerozolimie[5]. W 1937 roku otrzymał brytyjskie obywatelstwo i zmienił imię na zanglicyzowaną formę Eric, jednak niedługo po tym wyjechał do Jerozolimy, gdzie zamieszkał[3][5].

Na początku lat 40. XX wieku Mendelsohn rozpoczął podróż po Stanach Zjednoczonych. Kilka lat później podjął decyzję o zamieszkaniu w Nowym Jorku[3]. Do końca II wojny światowej jego działalność ograniczała się, ze względu na status imigranta, do dawania wykładów i wydawania publikacji. Był również doradcą amerykańskiego rządu[5]. W 1945 roku zamieszkał w San Francisco. Rok później otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Tam też zmarł na chorobę nowotworową 15 września 1953 roku. Do śmierci pracował aktywnie jako oficjalny architekt stanu Kalifornia[3].

Wybrane dzieła

Przypisy

  1. a b Ann Winners: Architect Erich Mendelsohn. The Father of Streamline Moderne (ang.). W: Germany [on-line]. theculturetrip.com. [dostęp 2017-03-21].
  2. a b Erich Mendelsohn – architekt (pol.). borussia.pl. [dostęp 2017-03-21].
  3. a b c d e f g h i j k l Erich Mendelsohn (pol.). leksykonkultury.ceik.eu, 2015-12-14. [dostęp 2017-03-21].
  4. a b c d e GC: Erich Mendelsohn – architektura ekspresyjna (pol.). W: Aktualności [on-line]. kbprojekt.pl, 2014-09-23. [dostęp 2017-03-21].
  5. a b c d e f g h i j k l m n Günther Kühne: Mendelsohn, Erich. W: Neue Deutsche Biographie. T. 17. 1994, s. 42–44. (niem.)
  6. a b c (mw): Erich Mendelsohn 1887-1953 (niem.). W: Bestand [on-line]. dhm.de. [dostęp 2017-03-21].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Faerberei Hutfabrik Luckenwalde.jpg
Autor: Lumu (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Färbereigebäude der Hutfabrik Friedrich Steinberg, Herrmann & Co. in Luckenwalde mit seiner typischen, einem Hut ähnelnden Dachhaube
Gliwice - Dom Tekstylny Weichmanna.jpg
(c) Szymon Wiącek, CC-BY-SA-3.0
Gliwice, ul. Zwycięstwa 37 - dawny "Dom Tekstylny" Weichmanna, zbudowany w latach 1921-22 w stylu funkcjonalizmu (zabytek nr A/1376/88 z 27.09.1988).
DH Kameleon.jpg
Autor: Volens nolens kraplak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wrocław.Dawny dom handlowy Kameleon, wcześniej Petersdorff
Erich Mendelsohn cropped.jpg
Autor: Unknown, Licencja: CC BY 3.0
Picture of Erich Mendelsohn
Berlin, Mitte, Schuetzenstrasse, Mosse-Zentrum 05.jpg
Autor: Jörg Zägel, Licencja: CC BY-SA 3.0
The "Mosse House" at Schützenstraße No. 18-25, corner of Jerusalemer Straße (on the left) in Berlin-Mitte. The building occupies a large part of the block on Schützenstraße between Markgrafenstraße and Jerusalemer Straße. It was built 1901 to 1903 by architects Wilhelm Cremer and Richard Wolffenstein for publisher Rudolf Mosse. It was altered in the 1920s by Erich Mendelsohn who famously designed the curved corner. This is the only surviving example of the pre-war publishing and newspaper buildings in this quarter of the city. The building was heavily damaged in WWII and its contemporary outlook is the result of a reconstruction undertaken in the 1990s. The wing along Schützenstraße is the only originally preserved part of the complex. Parts of the building are integrated into the "Mosse Center", the seat of numerous media firms. The corner segment is the seat of the German branch of the French mineral oil company Total. The building complex has been designated a historic landmark.
Einsteinturm 7443.jpg

Wieża Einsteina - obserwatorium astronomiczne w Poczdamie, Niemczech