Erik Larsson Sparre

Erik Larsson Sparre

Data i miejsce urodzenia	13 lipca 1550 Sundby, parafia Öja (Öja socken) Södermanland
Data i miejsce śmierci	20 marca 1600 Linköping
Kanclerz Szwecji
Okres	od 1593 do 1600
Poprzednik	Nils Göransson Gyllenstierna
Następca	Svante Turesson Bielke

Erik Larsson Sparre (ur. 13 lipca 1550 w Sundby w Södermanland, zm. 20 marca 1600 w Linköping)^[1] – kanclerz Szwecji i członek Rady Królestwa (Riksråd).

Życiorys

Erik Sparre był synem marszałka Szwecji Larsa Siggessona Sparre z jego drugiego małżeństwa z Brittą Turesdotter (Trolle). Ożeniony był z Ebbą Pedersdotter Brahe (1555-1634), córką Pera Brahe Starszego. Z małżeństwa tego pochodziło pięciu synów: Johan, Lars, Peder, Thure i Carl Sparre^[1].

Studiował w Padwie i prawdopodobnie we Frankfurcie nad Odrą. Władał językami łacińskim, włoskim, niemieckim i francuskim. W 1574 r. powrócił do Szwecji, zawarł związek małżeński z córką Pera Brahe Starszego i wspierany przez teścia rozpoczął karierę polityczną. W 1575 r. lub 1576 r. wszedł w skład Rady Królestwa. Od 1582 r. namiestnik królewski w Västmanland i Dalarna. W okresie tym był on jednym z najbliższych współpracowników króla Jana III Wazy. W 1585 r. opracował dzieło Pro lege, rege et grege, w którym stwierdzał, że król powinien rządzić państwem w ścisłej współpracy z arystokratyczną Radą Królestwa, wyrażając tym samym poglądy arystokracji szwedzkiej na tę kwestię^[1][2].

W 1587 r. Erik Larsson Sparre, jako stronnik króla Jana III Wazy w jego konflikcie z ks. Karolem Sudermańskim, otrzymał wraz z Erikiem Brahe misję reprezentowania interesów Zygmunta Wazy w rozmowach dotyczących elekcji w Rzeczypospolitej. Okazał się być zręcznym dyplomatą, przyczyniając się do wyboru Zygmunta na tron polski. Podpisał pacta conventa Zygmunta III Wazy w 1587 roku^[3]. Mimo to znalazł się w niełasce u Jana III, gdyż podczas rokowań obiecał stronie polskiej zrzeczenie się Estonii przez Szwecję. Utracił on swoje urzędy i przez pewien czas był więziony na zamku Trzech Koron w Sztokholmie^[4].

Po śmierci Jana III w 1592 r. Erik Larsson Sparre pogodził się z ks. Karolem Sudermańskim. Przeciwieństwo poglądów pomiędzy Zygmuntem a Radą Królestwa spowodowały, że stał się on jednym z głównych krytyków króla (zwłaszcza podczas konwentu protestanckiego w 1593 r. w Uppsali). Erik Sparre był jednym z ojców chrzestnych najstarszego syna ks. Karola Sudermańskiego z jego drugiego małżeństwa z Krystyną holsztyńską, przyszłego króla Szwecji Gustawa II Adolfa (ur. 1594)^[5]. Odkąd jednak ks. Karol Sudermański zaczął prowadzić coraz bardziej agresywną politykę, ich wzajemne relacje stopniowo pogarszały się. Mimo to Erik Sparre podpisał się pod decyzją Riksdagu zebranego w 1595 r. w Söderköping, gdzie m.in. ks. Karol Sudermański uznany został regentem oraz zdecydowano o wydaleniu wszystkich katolików z kraju^[2].

Kiedy jednak ks. Karol Sudermański postanowił zbrojnie rozprawić się z namiestnikiem Finlandii, Clasem Erikssonem Flemingiem, stronnikiem Zygmunta, zwołując bezprawnie Riksdag w Arboga (luty 1597), Erik Sparre wraz z kilkoma innymi członkami Rady Królestwa zaprotestował. W efekcie tego otwartego wystąpienia przeciw regentowi, wiosną 1597 r. udał się do Polski, aby tu przekonać Zygmunta do powrotu do Szwecji. Zygmunt został jednak pokonany w bitwie pod Stångebro w 1598 r. i następnie w wyniku ugody w Linköping zmuszony do wydania Erika Sparre wraz z wieloma innymi swymi zwolennikami w ręce ks. Karola Sudermańskiego. 20 marca 1600 r., po swego rodzaju procesie sądowym, pięciu z nich, w tym Erik Sparre, zostało ściętych na rynku w Linköping (Linköpings blodbad)^[4].

Przypisy

Bibliografia

• ZbigniewZ. Anusik ZbigniewZ., Gustaw II Adolf, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2009, ISBN 978-83-04-05008-2, OCLC 751212643 .
• Den Svenska Historien. Del 5. Sverige blir en stormakt, Stockholm 1992, ISBN 91-632-0009-0.
• Nordisk familjebok (1917), Sparre, Erik Larsson, runeberg.org (szw.) [dostęp 2014-07-19]