Ernst Toller

Ten artykuł od 2020-01 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ernst Toller

Data i miejsce urodzenia	1 grudnia 1893 Szamocin
Data i miejsce śmierci	22 maja 1939 Nowy Jork
1. Prezydent Bawarskiej Republiki Rad
Okres	od 6 kwietnia 1919 do 12 kwietnia 1919
Przynależność polityczna	Niezależna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec
Poprzednik	brak, stanowisko utworzone
Następca	Eugen Leviné

Ernst Toller (ur. 1 grudnia 1893 w Szamocinie, zm. 22 maja 1939 w Nowym Jorku) – dramatopisarz, rewolucjonista i przywódca tymczasowej Bawarskiej Republiki Rad.

Życiorys

Urodził się w żydowskiej rodzinie. W latach 1900–1905 do szkoły ludowej w Szamocinie, a w latach 1906–1912 do gimnazjum realnego w Bydgoszczy. Studiował ekonomię polityczną oraz historię literatury w Grenoble. Po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się do bawarskiej jednostki niemieckiej armii, walczył pod Verdun, dosłużył się stopnia podoficerskiego. Od 1915 służył na froncie zachodnim, gdzie zachorował na depresję i przeszedł załamanie nerwowe, w związku z czym na wiosnę 1916 r. odesłano go do sanatoriów, a w styczniu następnego roku uznano za niezdolnego do służby. Na podstawie swoich doświadczeń z wojny napisał później swój pierwszy dramat Die Wandlung.

W związku z niezdolnością do służby otrzymał zgodę na studia w Monachium, podjął edukację w dziedzinie prawniczej i filozoficznej. W tym okresie poznał artystów i myślicieli związanych z ruchem pacyfistycznym i z Niezależną Socjaldemokratyczną Partią Niemiec (USPD), której członkiem się stał. W styczniu 1918 r. aresztowano go za udział w strajku robotniczym, a od lutego ponownie znalazł się w armii.

Po zakończeniu wojny brał udział w rewolucji listopadowej i wszedł w skład monachijskiego komitetu rewolucyjnego i objął kierownictwo USPD po śmierci Kurta Eisnera. W 1919 zaangażował się w tworzenie krótkotrwałej Bawarskiej Republiki Rad, która została spacyfikowana przez Freikorpsy podległe rządowi weimarskiemu.

Za swój udział w bawarskiej rewolucji został aresztowany i skazany na pięć lat więzienia. W czasie uwięzienia ukończył Die Wandlung, który wystawiono w Berlinie we wrześniu 1919. Władze zaoferowały Tollerowi amnestię z okazji setnego wystawienia tego dzieła, ale odmówił w geście solidarności z innymi więźniami politycznymi. Pomimo pozostania w więzieniu kontynuował działalność pisarską, ukończył m.in. Masse Mensch, Die Maschinenstürmer i Der deutsche Hinkemann.

W 1920 r. kandydował bez powodzenia do Reichstagu, a w latach 1921–1924 r. był członkiem bawarskiego Landtagu (w 1922 r. wystąpił z USPD). Więzienie opuścił w lipcu 1924 r. i został wydalony z Bawarii, w związku z czym osiadł w Berlinie. W tym samym roku wystawiono w Berlinie jego najbardziej znane dzieło, Hoppla, wir Leben! w reżyserii Erwina Piscatora.

Od był członkiem Grupy Rewolucyjnych Pacyfistów Kurta Hillera, a od 1928 r. Stowarzyszenia Przyjaciół Związku Sowieckiego.

W 1932 r. wyemigrował do Szwajcarii. W 1933, po przejęciu rządów w Niemczech przez nazistów, został zaocznie pozbawiony obywatelstwa, jego prace trafiły na listę dzieł zakazanych i zostały publicznie spalone. Wyjechał do Londynu, gdzie zajął się wystawianiem jednej ze swoich sztuk. W 1936 i 1937 podróżował po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, jako wykładowca, następnie osiedlił się w Nowym Jorku, gdzie kontynuował pisanie oraz utrzymywał kontakty z innymi emigrantami politycznymi z Niemiec, m.in. z Klausem Mannem, Eriką Mann i Therese Giehse.

Cierpiał na depresję, powiesił się 22 maja 1939 r. w swoim nowojorskim pokoju hotelowym.

Dorobek

• Die Wandlung (1919)
• Masse Mensch (1921)
• Die Maschinenstürmer (1922)
• Der deutsche Hinkemann (19 IX 1923)
• Hoppla, wir leben! (1927)
• Feuer aus den Kesseln (1930)
• Eine Jugend in Deutschland (1933), autobiografia
• Briefe aus dem Gefängnis (1935)
• I was a German (1934), autobiografia
• Mary Baker Eddy (1930)

Linki zewnętrzne

• Dzieła Ernsta Tollera w bibliotece Polona (jid.)