Erwin Sówka

Erwin Sówka
Ilustracja
Erwin Sówka (2018)
Data i miejsce urodzenia

18 czerwca 1936
Giszowiec

Data śmierci

21 stycznia 2021

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo, prymitywizm

Odznaczenia
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Honorowy dyplom przyznany E. Sówce

Erwin Sówka (ur. 18 czerwca 1936 w Giszowcu, zm. 21 stycznia 2021[1]) – polski malarz zaliczany do prymitywistów, emerytowany górnik kopalni węgla kamiennego Wieczorek w Janowie, był ostatnim żyjącym twórcą Grupy Janowskiej (gdy z grupy odszedł Teofil Ociepka, wyznaczył go na swojego następcę jako poważnie podchodzącego do okultyzmu, mistyki i śląskiego genius loci).

Życiorys

Urodził się w rodzinie górniczej w Giszowcu. W wieku 16 lat podjął pracę w elektrowni Jerzy przy kopalni Giesche i już wtedy namalował swój pierwszy obraz. W krótkim czasie podjął pracę jako górnik w kopalni Giesche, gdzie pracował razem z Ewaldem Gawlikiem. Na emeryturę przeszedł w 1986.

W swojej twórczości nawiązywał do mitów górniczych i kultury starożytnego wschodu. Przedstawiał głównie akty kobiece na tle Nikiszowca, domów z wielkiej płyty, ogródków działkowych, górników i ich mieszkań.

Osiągnął światowy rozgłos. Jego prace prezentowane były w kraju i za granicą m.in. we Francji, Włoszech, i Chorwacji, a odnaleźć je można w zbiorach m.in.: Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Galerii „Barwy Śląska” oraz w wielu polskich i zagranicznych kolekcjach prywatnych. Posiada biogram w Światowej Encyklopedii Sztuki Naiwnej. O jego twórczości powstało kilka filmów dokumentalnych (m.in. Sówka Erwin Adama Sikory z 2005), a Lech Majewski nakręcił pełnometrażową opowieść o malarzu i Grupie Janowskiej pt. Angelus (2001).

W 2012 został laureatem Cegły Janoscha, nagrody przyznawanej przez katowicką redakcję Gazety Wyborczej za zasługi w zachowywaniu kulturowej tożsamości Górnego Śląska i rozsławianiu regionu. W 2013 odznaczony Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego[2]. W 2017 otrzymał srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[3].

W 2014 wystąpił w teledysku grupy Pilar – w utworze Świt zagrał samego siebie.

Mieszkał w Katowicach w dzielnicy Zawodzie. Zmarł w wieku 84 lat[1]. Pogrzeb Erwina Sówki, w którym uczestniczył m.in. premier Mateusz Morawiecki odbył się 25 stycznia 2021. Po nabożeństwie w kościele św. Anny na Nikiszowcu został pochowany na tamtejszym na cmentarzu parafialnym[4].

Upamiętnienie

  • 26 listopada 2020 r. Erwinowi Sówce został przyznany dyplom "Honorowego Świadka Koronnego Polskiej Kultury". Wyróżnienie wręczono 27 maja 2021 r. podczas pośmiertnego wernisażu w Salonie Hoffman przy Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Kultury w Bydgoszczy rodzinie [5].
  • Na bocznej ścianie 4-piętrowego bloku, przy ulicy 1 Maja 162a-d w katowickiej dzielnicy Zawodzie powstał mural ku pamięci Erwina Sówki. Oficjalne odsłonięcie nastąpiło w sobotę 25 czerwca 2022 r. Mural powstał w ramach inicjatywy lokalnej, a wykonali go Raspazjan Jan i Karol Kobryń. Uroczyste odsłonięcie muralu odbyło się z udziałem władz miasta. [6].

Wybrane prace

  • Barbara na Karmerze
  • Dwie żony
  • Echo
  • Eros
  • Inana
  • Kali
  • Nikisz
  • Nikisz (2)
  • Pokolenia
  • Trzy róże Nikiszu
  • Tryptyk śląski
  • W ogrodzie
  • Narodziny uczuć
  • Życie wewnętrzne

Wystawy

rodzaj wystawyrokmiastomiejscetytuł i uwagi
Indywidualna1979KatowiceX Ogólnopolskie Seminarium Nauk Politycznych, Uniwersytet ŚląskiMalarstwo Erwina Sówki
Indywidualna1980KrakówGaleria Piwnicy pod BaranamiErwin Sówka. Malarstwo
Indywidualna1985SosnowiecKlub Twórczości Artystycznej „Impuls” Sosnowieckiej Spółdzielni MieszkaniowejErwin Sówka. Malarstwo
Indywidualna1985KrakówGaleria „Pisma Literacko-Artystycznego”Erwin Sówka. Tantryczne fascynacje
Indywidualna1986KatowiceGaleria „Semafor”, Muzeum ŚląskieErwin Sówka
Indywidualna1992WarszawaPaństwowe Muzeum EtnograficzneErwin Sówka – od okultyzmu do księgi Genesis…
Indywidualna1992KrakówUniwersytet JagiellońskiErwin Sówka – Mistycyzm i tantryzm
Indywidualna2001KatowiceMuzeum ŚląskieOd okultyzmu do Hare Kryszna – Jubileusz 45-lecia pracy twórczej
Indywidualna2004RybnikGaleria Klubu EnergetykaWystawa prac Erwina Sówki
Indywidualna2005KatowiceGaleria Sztuki Pogranicza – Muzeum ŚląskieBogini- Kochanka – Demon. Kobieta w malarstwie E. Sówki
Indywidualna2008KatowiceGaleria ASP Rondo SztukiDusza Ziemi
Indywidualna2008PłockGaleria Oto JaZ Ziemi do Nieba
Indywidualna2010BydgoszczGaleria Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej WOKiSMistrz i Uczeń
Indywidualna2010KatowiceMiejski Dom Kultury Katowice-ZawodzieWystawa prac Erwina Sówki
Indywidualna2011PłockSpichlerz – Muzeum MazowieckieErwin Sówka, czyli widzieć więcej
Indywidualna2011GliwiceMuzeum w GliwicachKopalnia kolorów
Indywidualna2012KatowiceMuzeum ŚląskieSztukmistrz. E. Sówka retrospektywnie
Indywidualna2014OlsztynBWA Galeria SztukiSztukmistrz ze Śląska
Indywidualna2015KatowiceWalcownia Cynku – Katowice-SzopieniceErwin Sówka, czyli o znakach na niebie i ziemi
Indywidualna2020RacibórzMuzeum w RaciborzuMalarstwo Erwina Sówki
Indywidualna2021BydgoszczKujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy„Wizjoner (Cykl wystaw jubileuszowych)”
Indywidualna2021PłockPłocka Galeria Sztuki„Powyżej Saturna (Cykl wystaw jubileuszowych)”
Indywidualna2021ZamośćBWA - Galeria Zamojska„W labiryncie znaczeń (Cykl wystaw jubileuszowych)”
rodzaj wystawyrokmiastomiejscetytuł i uwagi
Zbiorowa1973Rzym, WłochyGaleria La FelucaI naifs delia Polonia
Zbiorowa1974SzczecinZamek Książąt PomorskichI Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej
Zbiorowa1974KrakówPałac pod BaranamiI Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej
Zbiorowa1977Zagrzeb, JugosławiaGalerija Primitivne umjetnostiMedunarodni susret naivne umjetnosti Naivi ‘77
Zbiorowa1979KatowiceGaleria Uniwersytecka, Muzeum Uniwersytetu ŚląskiegoDziecko w malarstwie nieprofesjonalnym
Zbiorowa1982Nowy SączMuzeum OkręgoweW kręgu Teofila Ociepki
Zbiorowa198.ZabrzeMuzeum RegionalneWizjonerzy w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa1985RadomMuzeum im. Jacka MalczewskiegoTalent, pasja, intuicja
Zbiorowa1986KatowiceGaleria „P” Muzeum ŚląskiegoTalent, pasja, intuicja
Zbiorowa1988WłocławekMuzeum EtnograficzneAlchemiczny krąg Teofila Ociepki
Zbiorowa1991KatowiceMuzeum ŚląskieBóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa1991WarszawaPaństwowe Muzeum EtnograficzneBóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa1992Rouen, Francja...III Światowy Festiwal Sztuki „Art Dechirure” – Sztuka i rozdarcie
Zbiorowa2003Sztokholm, SzwecjaInstytut PolskiMalarze metafizycy z Janowa na Śląsku
Zbiorowa2003Düsseldorf, NiemcyInstytut PolskiSówka, Ociepka, Wróbel – mistrzowie dnia siódmego
Zbiorowa2003KatowiceBiuro Wystaw ArtystycznychKatowicki Underground Artystyczny po 1953 roku
Zbiorowa2004KatowiceMuzeum ŚląskieMalarze metafizycy z Janowa. Od Teofila Ociepki do Erwina Sówki
Zbiorowa2004Rapperswil, SzwajcariaMuzeum PolskieSilesia Viva
Zbiorowa2005Radom, Warszawa, Nowy Sącz, Krynica-ZdrójMuzeum im. Jacka Malczewskiego, Państwowe Muzeum Etnograficzne, Galeria Dawna Synagoga, Muzeum NikiforaTalent, pasja, intuicja II (cykl wystawowy)
Zbiorowa2006Nakło ŚląskieZamekWystawa inauguracyjna sztuki intuicyjnej
Zbiorowa2006KatowiceGaleria Sztuki Pogranicza - Muzeum Śląskie60 lat Grupy Janowskiej
Zbiorowa2007Dortmund, NiemcyWestfälisches IndustriemuseumSilesia viva. Śląskie malarstwo naiwne ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Zabrzu

Przypisy

  1. a b Zmarł wybitny malarz prymitywista Erwin Sówka (pol.). onet.pl. [dostęp 2021-01-21].
  2. Wyróżnienie dla Erwina Sówki. insilesia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-14)]. insilesia.pl (pol.) [dostęp 2017-05-22].
  3. Odznaczenia dla zasłużonych dla kultury w Muzeum Śląskim. Muzeum Śląskie, 2017. [dostęp 2018-12-08].
  4. Pogrzeb Erwina Sówki w Katowicach (pol.). www.dziennikzachodni.pl. [dostęp 2021-01-25].
  5. Wystawa i wręczenie honorowego dyplomu w Bydgoszczy (pol.). kpck.pl. [dostęp 2021-05-31].
  6. Mural z Wizerunkiem Erwina Sówki. tvs.pl, 2022-06-28. [dostęp 2022-06-28].

Bibliografia

  • Seweryn Aleksander Wisłocki: Mit, magia, manipulacja i orbis interior: śląska sztuka nieelitarna. Katowice: Wydawnictwo Naukowe ŚLĄSK, 2008, s. 32–34. ISBN 978-83-7164-562-4.
  • Informacje o Erwinie Sówce
  • Joanna Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2007, s. 145. ISBN 978-83-87727-68-0.
  • Leszek Jodliński: Sztukmistrz. Erwin Sówka - retrospektywa. Katowice: Muzeum Śląskie, 2012, s. 192. ISBN 978-83-62593-34-7.

Media użyte na tej stronie

POL Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis BAR.png
Baretka Srebrnego Medalu "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis"
Erwin Sowka.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Erwin Sówka (1936–2021) polski malarz, jeden z twórców Grupy Janowskiej. Zdjęcie wykonane na wystawie Sówka/ Raspazjan w Katowicach przy ul. 3 Maja 23.