Eryk XIV Waza

Eryk XIV Waza

— Z Bożej łaski król Szwecji, Gotów i Wenedów etc. —
Jehovah dat cui vult Jehowa daje, komu chce
Król Szwecji
Okres	od 29 września 1560 do 29 września 1568
Poprzednik	Gustaw I Waza
Następca	Jan III Waza
Dane biograficzne
Dynastia	Wazowie
Data urodzenia	13 grudnia 1533
Data śmierci	26 lutego 1577
Ojciec	Gustaw Waza
Matka	Katarzyna saska

Eryk XIV, Erik XIV (ur. 13 grudnia 1533 w Sztokholmie, zm. 26 lutego 1577 na zamku Örbyhus) – król Szwecji w latach 1560–1568.

Życiorys

Syn Gustawa I Wazy i Katarzyny saskiej. Także władca Estonii po jej zdobyciu w 1561.

Uważany za zdolnego i inteligentnego monarchę. Prowadził umiejętną politykę. Jednak wkrótce jego nad wyraz bujna ambicja i stany niezrównoważenia psychicznego doprowadziły go do choroby umysłowej i obłąkania^[1].

Dążył do uczynienia ze Szwecji mocarstwa. W przeciwieństwie do swojego ojca, zadowolonego z istniejącego status quo i uzyskanej suwerenności, Eryk dążył do narzucenia innym państwom hegemonii w strefie Morza Bałtyckiego. Dążenia te doprowadziły do konfliktu z królem Danii (Fryderykiem II).

W polityce wewnętrznej napotkał opozycję szlachty wspieraną przez jego przyrodniego brata, późniejszego króla Jana III. Przez większość czasu jego panowania toczyła się skandynawska wojna siedmioletnia (znana jako I wojna północna) przeciw Danii, w trakcie której skutecznie odparł wszystkie duńskie próby podboju posiadłości szwedzkich.

Pod koniec życia stan umysłowy króla coraz bardziej się pogarszał i prowadził do represji politycznych wobec przeciwników, w tym do zamordowania członków rodziny Sture w maju 1567 r.^[2] W 1568 roku Eryk został usunięty z tronu i uwięziony przez Jana, który przejął władzę.

Zmarł w więzieniu, prawdopodobnie otruty arszenikiem. Dokument podpisany przez Jana III i Bengta Gylta dawał strażnikom pilnującym Eryka prawo do jego otrucia, jeżeli ktokolwiek podejmowałby próbę jego uwolnienia. Późniejsze analizy jego zwłok wykazały obecność trucizny. Pochowany w katedrze w Västerås^[3].

Eryk przed wstąpieniem w związek małżeński był w kilku nieformalnych związkach. Z Agdą Persdotter miał trzy córki:

• Virginię Eriksdotter (1559–1633)
• Konstancję Eriksdotter (1560–1649)
• Lukrecję Eriksdotter (1564–1574)

Z Kariną Jacobsdotter:

• prawdopodobnie nieślubny syn (zm. ok. 1565)

Ostatecznie 4 lipca 1568 poślubił Katarzynę Månsdotter^[4]. (1550–1612). Z tego małżeństwa miał następujące dzieci:

• Sygrydę (1566 lub 1568–1633)
• Gustawa (1566–1607)
• Henryka (1570–1574)
• Arnolda (1572-1573)

Przypisy

Bibliografia

• Larsson L.-O., Arvet Efter Gustav Vasa: En Berattelse Om Fyra Kungar Och Ett Rike, Wydawnictwo "Prisma", Stockholm 2005, ISBN 91-518-4203-3.
• Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, Wydawnictwo "Albert Bonniers Förlag", Sztokholm 1906, [on-line] T. I. ss. 309–310. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
• Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, Wydawnictwo "Nordisk familjeboks förlags aktiebolag", Sztokholm 1907, [on-line] wyd. II. T. 7. ss. 783–790. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
• PrzemysławP. Jaworski PrzemysławP., Królewskie rody Szwecji. Genealogia, Warszawa: Warszawska Firma Wydawnicza, 2012, ISBN 978-83-7805-254-8, OCLC 812745882 .