Krasnodrzewowate

Krasnodrzewowate

Krasnodrzew pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

krasnodrzewowate

Nazwa systematyczna
Erythroxylaceae Kunth in Humb.
Bonpl. & Kunth, Nov. Gen. Sp. 5: fol. 135, qu. 175. 25 Feb 1
Krasnodrzew pospolity

Krasnodrzewowate, czerwikowate (Erythroxylaceae Kunth in Humb.) – rodzina roślin okrytonasiennych z kladu różowych. Skupia około 240 gatunków zgrupowanych w czterech rodzajach, z czego ogromna większość (230) należy do rodzaju krasnodrzew Erythroxylum. Rośliny z tej rodziny to krzewy i drzewa występujące w strefie klimatu równikowego[2]. Centra największego zróżnicowania to Ameryka Południowa i Madagaskar. Liście dwóch gatunków krasnodrzewów, pospolitego E. coca oraz E. novogranatense, są od tysięcy lat stosowane w Ameryce Południowej ze względu na ich działanie stymulujące. Ich żucie pozwala przezwyciężyć głód i zmęczenie oraz ułatwia przebywanie na dużych wysokościach. Za właściwości odpowiada alkaloid – kokaina, poza tym liście są bogate w minerały i witaminy. Używa się ich także w formie naparów. W Państwie Inków służyły także jako środek płatniczy. W XIX wieku spopularyzowane zostały produkty bazujące na liściach krasnodrzewów (cukierki, ciastka, papierosy, napoje, w tym Coca-Cola). Ze względów medycznych zdelegalizowano i wycofano z rynku produkty zawierające kokainę do 1906 roku, choć ekstrakty z liści krasnodrzewów, już bez alkaloidu wciąż są używane. Czysta kokaina pozyskiwana z liści używana jest nielegalnie jako narkotyk skutkując dużymi problemami społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi w wielu krajach. E. vaccinifolium używany jest w Brazylii jako afrodyzjak. Drewno różnych gatunków krasnodrzewów i przedstawicieli rodzaju Nectaropetalum ma walory użytkowe ze względu na dużą twardość i trwałość[3].

Morfologia

Erythroxylum novogranatense
Pokrój
Zimozielone i zrzucające liście krzewy i drzewa, często z sokiem mlecznym mlecznym lub inaczej zabarwionym[3].
Liście
Skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe, pojedyncze, z dwoma przylistkami wyrastającymi po jednej stronie nasady liścia. Blaszka zwykle całobrzega, często z dwoma liniami będącymi skutkiem złożenia liścia w pąku[3].
Kwiaty
Skupione w kątach liści w pęczkach lub wierzchotkach mających formę baldachu. Kwiaty są obupłciowe i promieniste. Działek kielicha jest zwykle pięć, rzadko cztery. Są one zrośnięte u nasady i trwałe (pozostają na owocu). Płatków korony jest tyle ile działek, są wolne, w dole często z paznokciem. Pręciki wyrastają zwykle w dwóch okółkach w liczbie 10, rzadko 5, 12, 20, z nitkami u nasady zrośniętymi. Zalążnia jest górna, powstaje z trzech lub czterech owocolistków, z których każdy tworzy własną komorę, w której rozwija się pojedynczy lub większa liczba zalążków. Szyjki słupka są dwie lub trzy, zwykle częściowo zrośnięte, okazałe[3].
Owoce
Jednonasienne pestkowce lub dwu- albo trzynasienne torebki[3].

Systematyka

W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych rodzina uznawana była za blisko spokrewnioną z lnowatymi Linaceae na podstawie podobieństwa budowy liści i nasion. Analizy molekularne i chemiczne wskazują jednak na bliskie (siostrzane) pokrewieństwo z korzeniarowatymi (Rhizophoraceae)[3].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla korzeniarowatych (Rhizophoraceae) w obrębie obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales)[2].

←


Ctenolophonaceae




Erythroxylaceae – krasnodrzewowate



Rhizophoraceae – korzeniarowate






Irvingiaceae – irwingiowate



Pandaceae





Ochnaceae – ochnowate





Clusiaceae – kluzjowate



Bonnetiaceae





Calophyllaceae – gumiakowate




Hypericaceae – dziurawcowate



Podostemaceae – zasennikowate







Wykaz rodzajów[4][5]
  • Aneulophus Bentham & J.D. Hooker
  • Erythroxylum P. Browne – krasnodrzew
  • Nectaropetalum Engl. (syn. Peglera Bolus)
  • Pinacopodium Exell & Mendonca

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 305-306. ISBN 978-1-842466346.
  4. ↑ List of genera in family Erythroxylaceae. Kew, Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2009-11-26]. (ang.).
  5. ↑ List of Genera in ERYTHROXYACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-12-03] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Erythroxylum novogranatense var. Novogranatense (retouched).jpg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Seed-grown plant of Erythroxylum novogranatense var. Novogranatense. This plant is about 5 years old and 2m tall.
Koeh-204.jpg
Coca. A blühender Zweig, natürl. Grösse; 1 Nebenblättchen, vergrössert; 2 Blüthenknospe, desgl.; 3 Blüthe, desgl.; 4 und 5 Kronblatt mit Ligula von vorn und von der Seite, desgl.; 6 innere Blüthentheile, Stempel mit den unten verwachsenen Staubgefässen, desgl.; 7 Staubgefäss, desgl.; 8 Stempel, desgl.; 9 Fruchtknoten im Querschnitt, mit einem fruchtbaren und 2 unfruchtbaren Fächern, desgl.; 10 Kelch mit den inneren Blüthentheilen, desgl.; 11 dieselbe Figur im Längsschnitt, desgl.; 12 Frucht, desgl.; 13 dieselbe zerschnitten, desgl.
Erythroxylum coca 003.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Erythroxylum coca, Erythroxylaceae, Coca, flower. The alkaloid cocaine is used in homeopathy as remedy: Cocainum purum (Cocain-p.)