Escitalopram

Escitalopram

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (S)-1-[3-(dimetyloamino)propylo]-1-(4-fluorofenylo)-1,3-dihydroizobenzofurano-5-karbonitryl Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. escitalopramum inne escytalopram
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C20H21FN2O
Masa molowa	324,39 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	128196-01-0
PubChem	146570
DrugBank	DB01175
SMILES CN(C)CCCC1(C2=C(CO1)C=C(C=C2)C#N)C3=CC=C(C=C3)F
InChI InChI=1S/C20H21FN2O/c1-23(2)11-3-10-20(17-5-7-18(21)8-6-17)19-9-4-15(13-22)12-16(19)14-24-20/h4-9,12H,3,10-11,14H2,1-2H3/t20-/m0/s1 InChIKey WSEQXVZVJXJVFP-FQEVSTJZSA-N
Właściwości logP 3,5 Skręcalność właściwa [α]D +12,33°[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów szczawian escitalopramu Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS (na podstawie podanej karty charakterystyki). Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne szczawian escitalopramu Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według europejskich kryteriów (na podstawie podanej karty charakterystyki).
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N06 AB10
Farmakokinetyka Działanie przeciwdepresyjne Biodostępność 80% (doustnie) Okres półtrwania 27–32 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek ok. 56% Metabolizm wątrobowy Wydalanie z moczem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie Objętość dystrybucji 12 l/kg

Escitalopram – organiczny związek chemiczny, S-enancjomer citalopramu, który jest dotychczas najbardziej selektywnym inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny, klasyfikowany jako allosteryczny inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny (ASRI). Wykazuje około dwukrotnie silniejsze działanie, w porównaniu do mieszaniny racemicznej^[2]. Wprowadzony do lecznictwa światowego w 2001 roku przez duńską firmę H. Lundbeck. Znalazł zastosowanie jako lek przeciwdepresyjny w leczeniu stanów o dużym nasileniu, przebiegających z lękiem, z agorafobią lub bez agorafobii. W porównaniu z citalopramem działanie escitalopramu jest silniejsze, a działania niepożądane pojawiają się rzadziej. W Polsce zarejestrowany jest do leczenia depresji, lęku napadowego (z agorafobią lub bez), lęku społecznego (fobii społecznej) oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego.

Różni się od citalopramu bardziej wybiórczym działaniem hamującym wychwyt zwrotny serotoniny. Nie wykazuje powinowactwa lub wykazuje bardzo niewielkie powinowactwo do wielu receptorów, w tym receptorów serotoninergicznych 5-HT_1A, 5-HT₂, receptorów dopaminergicznych D₁ i D₂, receptorów adrenergicznych ɑ₁, ɑ₂ i β oraz receptorów histaminowych H1, muskarynowych, benzodiazepinowych i opioidowych.

Czas półtrwania leku wynosi 27–32 godziny. Escitalopram nie ma istotnego klinicznie wpływu na izoenzymy cytochromu P450^[3].

Zastosowanie

Escitalopram został zatwierdzony przez FDA do leczenia dużych zaburzeń depresyjnych u młodzieży i dorosłych oraz uogólnionych zaburzeń lękowych u dorosłych^[4]. W krajach europejskich i Wielkiej Brytanii jest zatwierdzony do leczenia depresji i zaburzeń lękowych, w tym: zespołu lęku ogólnego, zespołu lęku społecznego, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego i lęku napadowego z lub bez agorafobii. W Australii jest zatwierdzony do leczenia poważnych zaburzeń depresyjnych^[5][6].

Depresja

Escitalopram został zatwierdzony przez amerykańskie organy regulacyjne do leczenia dużych zaburzeń depresyjnych na podstawie czterech badań kontrolowanych placebo, podwójnie ślepych, z których trzy wykazały statystyczną przewagę nad placebo^[7].

Kontrowersje dotyczyły skuteczności escitalopramu w porównaniu z jego poprzednikiem, citalopramem. Znaczenie tej kwestii wynikało z wyższego kosztu escitalopramu w porównaniu z generyczną mieszaniną izomerów citalopramu przed wygaśnięciem patentu na escitalopram w 2012 r., co doprowadziło do oskarżeń o nadużycia patentowe. W związku z tym zagadnienie to zostało zbadane w co najmniej 10 różnych przeglądach systematycznych i w metaanalizach. Od 2012 r. w przeglądach stwierdzono (z zastrzeżeniami w niektórych przypadkach), że escitalopram jest umiarkowanie lepszy od citalopramu pod względem skuteczności i tolerancji^[8][9][10].

W przeglądzie z 2011 r. stwierdzono, że leki przeciwdepresyjne drugiej generacji wydają się równie skuteczne, chociaż mogą różnić się początkiem i skutkami ubocznymi^[11]. Wytyczne dotyczące leczenia wydane przez Narodowy Instytut Zdrowia i Doskonałości Klinicznej w USA oraz Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne generalnie odzwierciedlają ten punkt widzenia^[12][13].

W 2018 r. przegląd systematyczny i metaanaliza sieciowa porównująca skuteczność i akceptowalność 21 leków przeciwdepresyjnych wykazały, że escitalopram jest jednym z najskuteczniejszych^[14].

Zaburzenia lękowe

Escitalopram wydaje się być skuteczny w leczeniu ogólnego zaburzenia lękowego, przy czym nawrót po escitalopramie wynosi 20%, a w grupie placebo 50%^[15].

Escitalopram wydaje się skuteczny w leczeniu fobii społecznej^[16].

Efekty uboczne

Wykazano, że escitalopram, podobnie jak inne leki z grupy SSRI, wpływa na funkcje seksualne, powodując działania niepożądane, takie jak zmniejszenie libido, opóźniony wytrysk i anorgazmia^[17][18].

Istnieją również dowody na to, że SSRI mogą powodować nasilenie myśli samobójczych. Analiza przeprowadzona przez FDA wykazała statystycznie nieistotny 1,5-2,4-krotny (w zależności od zastosowanej techniki statystycznej) wzrost samobójstw wśród dorosłych leczonych escitalopramem ze wskazań psychiatrycznych^[19][20]. Autorzy badania pokrewnego zwracają uwagę na ogólny problem z podejściami statystycznymi: ze względu na rzadkość zdarzeń samobójczych w badaniach klinicznych trudno jest wyciągnąć jednoznaczne wnioski na próbie mniejszej niż dwa miliony pacjentów^[21].

Bardzo częste efekty (zapadalność >10%)^{[22][23][24][25]}

• Ból głowy (24%)
• Nudności (18%)
• Zaburzenia wytrysku (9–14%)
• Senność (4–13%)
• Bezsenność (7–12%)

Częste efekty (zapadalność 1–10%)^{[22][23][24][25]}

Preparaty

Tabletki preparatu Lexapro 10 mg (preparat oryginalny)

Preparaty escitalopramu dopuszczone do obrotu w Polsce^[26]:

Z pozwoleniem bezterminowym

Bez pozwolenia bezterminowego

Przypisy

Bibliografia

• Alicja Chwalibogowska-Podlewska, Jan Podlewski: Leki Współczesnej Terapii. Warszawa: Medical Tribune Polska, 2009. ISBN 978-83-601355-1-8.
• Charakterystyka Produktu Leczniczego: Lexapro.
• Zaburzenia depresyjne i lękowe. Przegląd piśmiennictwa polskiego i zagranicznego na temat leków Lexapro i Cipramil, Lundbeck Poland Sp. z o.o. [zarchiwizowane z adresu 2014-02-25] .
• Jerzy Landowski, Janusz Rybakowski. Miejsce allosteryczne transportera serotoniny, a mechanizm działania escitalopramu. „Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii”, s. 27–32, 2006. 
• Marek Jarema: Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych. Wyd. 1. Gdańsk: ViaMedica, 2011. ISBN 978-83-7599-2861.
• Małgorzata Rzewuska: Leczenie zaburzeń psychicznych. Wyd. 3. Warszawa: PZWL, 2006. ISBN 83-200-3354-3.