Esma Redżepowa

Esma Redżepowa Есма Реџепова
Redżepowa (2013)
Imię i nazwisko	Esma Redżepowa
Data i miejsce urodzenia	8 sierpnia 1943 Skopje, Carstwo Bułgarii
Pochodzenie	Macedonia
Data i miejsce śmierci	11 grudnia 2016 Skopje
Gatunki	pop, folk
Zawód	piosenkarka, kompozytorka
Aktywność	od 1956
Wydawnictwo	Monitor Records
Zespoły
Stevo Teodosievski Ansambl Teodosievski
Strona internetowa

Esma Redżepowa (lub Redžepova, mac. Есма Реџепова; ur. 8 sierpnia 1943 w Skopju, zm. 11 grudnia 2016 tamże) – macedońska piosenkarka i kompozytorka pochodzenia romskiego. Ze względu na jej bogaty repertuar, który obejmował setki piosenek, a także ze względu na jej wkład i promocję kultury romskiej, zyskała przydomek Królowej Cyganów^[1].

Życiorys

Pochodziła z mieszanej wyznaniowo rodziny romskiej, mieszkającej w skopijskiej dzielnicy Szuto Orizari. Jej ojciec Ibrahim był katolikiem pochodzenia żydowskiego, a matka Czanija – muzułmanką. Ojciec Esmy imał się różnych zajęć – pracował w cyrku, był śpiewakiem i pucybutem – aby szóstka jego dzieci mogła ukończyć szkołę podstawową.

W wieku 9 lat Esma rozpoczęła występy w romskim zespole muzycznym, gdzie wkrótce ujawniła swój niezwykły talent. Dzięki staraniom matki, wraz z bratem uczyła się w szkole muzycznej. Momentem przełomowym w jej życiu był konkurs dla młodych talentów, które w 1957 roku zorganizowało Radio Skopje. Esma wygrała konkurs, otrzymując nagrodę w wysokości 9000 dinarów. Jej talent docenił obecny na widowni muzyk i kompozytor – Stewo Teodosiewski, późniejszy mąż artystki. Po uzyskaniu zgody rodziców Esma wyjechała z zespołem Teodosiewskiego w swoją pierwszą trasę koncertową. W 1961 roku po raz pierwszy wyjechała na zagraniczne tournée, śpiewając na scenach bułgarskich. W tym samym roku jej śpiew towarzyszył spotkaniu Josipa Broz Tity z Ahmedem Sukarno. W 1971 roku zaśpiewała nieoficjalny hymn Romów Dżelem, Dżelem na otwarcie I Światowego Kongresu Romów w Londynie^[2].

Po zaśpiewaniu w 2004 roku koncertu wraz z Toše Proeskim stała się jedną z najbardziej rozpoznawalnych pieśniarek bałkańskich. Singiel Čaje Šukarije Redżepowej osiągnął w 2006 roku szczyty macedońskich list przebojów, umożliwił jej także występy na scenach amerykańskich.

W ciągu swojego życia zaśpiewała 8000 koncertów w 30 krajach. W jej dorobku artystycznym znajduje się ponad 600 utworów (20 albumów), wystąpiła w 6 filmach. Znana jest także ze swojej działalności dobroczynnej na rzecz dzieci, którą prowadziła razem z mężem, do jego śmierci w 1997 roku. Jest także aktywnym politykiem, początkowo związana z Alternatywą Demokratyczną (Демократска алтернатива), a po jej rozpadzie z konserwatywną WMRO-DPMNE. Z ramienia tej partii zasiadała w radzie miasta Skopje.

W 2001 roku wystąpiła w Poznaniu, jako gwiazda XI Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Malta”.

28 grudnia 2012 ogłoszono, że Esma wystąpi w Konkursie Piosenki Eurowizji 2013 w barwach Macedonii. Na scenie towarzyszył jej Włatko Łozanoski^[3]. 27 lutego 2013 roku w studiu telewizji macedońskiej MRT odbyła się oficjalna premiera utworu „Imperija”, który podczas konkursu miał wykonać duet. Piosenka została jednak wycofana z Eurowizji ze względu na negatywne komentarze w kraju, które zarzucały kompozytorom słaby refren i zbyt prosty tekst. 15 marca został zaprezentowany nowy utwór, reprezentujący Macedonię w konkursie, którego tytuł brzmi „Pred da se razdeni”. Kompozycja zamiast brzmień etnicznych, posiada brzmienia muzyki cygańskiej, ale nadal jednak jest to połączone z popem, dodatkowo zaś fragment tekstu jest w języku romskim. 16 maja duet wystąpił w drugim półfinale konkursu Eurowizji^[4], ale nie udało im się jednak zakwalifikować do finału^[5], zajęli 16. miejsce z liczbą 28 punktów^[6]. Została pochowana 12 grudnia 2016 w rodzinnym Skopje^[7].

Dyskografia

• Salute to Israel
• 1994: Songs of the Macedonian Gypsy
• 1997: Queen of the Gypsies, World Connection Nl
• 1998: Gypsy Queens, Network Medien D
• 1999: Chaje Shukarije, World Connection Nl
• 2006: Gypsy Crpet, Network Medien D
• 2007: Mon histoire, Accords Croises F
• 2007: Between the two lifes, Mister Company MKD
• 2008: Thu me duj dzene, Mister Company MKD

Filmografia

• 1962: Krst Rakoc
• 1968: Zapej Makedonijo – piosenkarka
• 1971: Jugovizija
• 2002: Im Herzen des Lichts – Die Nacht der Primadonnen
• 2006: When the Road Bends: Tales of a Gypsy Caravan
• 2008: Rromani Soul

Przypisy

Bibliografia

• Garth Cartwright: Princes amongst men: journeys with gypsy musicians. Serpent's Tail: 2005. ISBN 978-1-85242-877-8.