Esterházy

Herb własny Esterházych

Esterházy (węg. Eszterházy [ˈɛstɛrhaːzi], słow. Esterházi) – węgierski ród możnowładzki. W XVII w. stali się największymi posiadaczami ziemskimi w Królestwie Węgier. Przedstawiciele tej rodziny byli konsekwentnie lojalni wobec panujących Habsburgów. W 1626 otrzymali tytuł rodowy hrabiów, następnie w 1687 książąt Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

Historia

Zamek Forchtenstein, główna siedziba rodu

Zamek Esterházy w Eisenstadt

Esterházowie wywodzą się ze średniozamożnej szlachty, osiadłej w północno-zachodnich Węgrzech, na nizinnych obszarach Słowacji. Swój początek wzięli od bocznej gałęzi, pochodzącej od Salomonowiczów: Zerházi. Protoplastami rodu byli Mokud, rycerz i posiadacz dóbr na Żytniej Wyspie oraz Pristaldus, sędzia na dworze Béli III. Nazwisko Esterházy pojawia się po raz pierwszy w 1539, kiedy to Benedykt Zerházi objął majątek żony Ilony Bessenyei z Galanty. Ich syn Ferenc (1533–1604) odziedziczył nowe nazwisko, przyjmując herb matki. W 1622 Miklós Esterházy ustanowił ordynację dla swoich rozległych posiadłości ziemskim. W 1626 otrzymał od cesarza Ferdynanda II tytuł hrabiego dla siebie i wszystkich swoich potomków. Zaś jego syn, Pál w 1687 podniósł godność rodu do rangi książąt cesarstwa. Obaj piastowali najwyższą godność Korony Świętego Stefana, zajmując stanowisko palatyna węgierskiego. Dzięki konsekwentnie lojalnej postawie wobec panujących cesarzy, rodzina Esterházych szybko powiększała swój majątek ziemski, który w XVII w. stał się najbardziej dochodowym w całej monarchii Habsburgów. W 1712 Karol VI ustanowił prawo primogenitury dla tytułu książąt Esterházy. W wyniku rozwiązania Cesarstwa Niemieckiego w 1806, ziemie księstwa Esterházych zostały zmediatyzowane. Rodzina przestała mieć wpływ na obsadzanie urzędów w administracji wsi i miast, znajdujących się w ich dobrach, pozostając jednak w posiadaniu wielkiej własności ziemskiej, rozrzuconej w całej monarchii habsburskiej. W 1920 dobra znajdujące się na Węgrzech zostały sparcelowane, ostatecznie znacjonalizowane i powtórnie sparcelowane w 1945. Po II wojnie światowej nieliczne już dobra ziemskie Esterházych, znajdujące się w Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii również zostały upaństwowione bądź uspołecznione. W 1949 ród utracił znaczenie arystokratyczne na Węgrzech, pozostając przy honorowej tutulaturze w republikańskiej Austrii.^[1]

Naczelnicy rodu

L.p.	Okres	Osoba	Portret	Urodzony	Zmarł	Rodzice
1.	1622–1645	Miklós Esterházy		8 kwietnia 1583, Galanta	11 września 1645, Großhöflein	Ferenc Esterházy, Zsófia Illésházy
2.	1645–1652	László Esterházy		31 grudnia 1626, Galanta	26 sierpnia 1652, Veľké Vozokany	Miklós Esterházy, Krisztina Nyáry
3.	1652–1713	Pál Esterházy		8 września 1635, Eisenstadt	26 marca 1713, Eisenstadt	Miklós Esterházy, Krisztina Nyáry
4.	1713–1721	Mihály Esterházy		4 maja 1671, Forchtenstein	24 marca 1721, Wiedeń	Pál Esterházy, Orsolya Esterházy
5.	1721	József Esterházy		7 maja 1688, Eisenstadt	7 czerwca 1721, Eisenstadt	Pál Esterházy, Éva Thököly
6.	1721–1762	Pál Antal Esterházy		22 kwietnia 1711, Eisenstadt	18 marca 1762, Wiedeń	József Esterházy, Mária Octavia Gilleis
7.	1762–1790	Miklós József Esterházy		18 grudnia 1714, Wiedeń	28 września 1790, Wiedeń	József Esterházy, Mária Octavia Gilleis
8.	1790–1794	Pál Antal Esterházy		11 kwietnia 1738, Wiedeń	22 stycznia 1794, Wiedeń	Miklós József Esterházy, Maria Elisabeth Ungnad
9.	1794–1833	Miklós Esterházy		12 grudnia 1765, Wiedeń	25 listopada 1833, Como	Pál Antal Esterházy, Mária Terézia Erdődy
10.	1833–1866	Pál Antal Esterházy		10 marca 1786, Wiedeń	21 maja 1866, Ratyzbona	Miklós Esterházy, Maria Józefa von Liechtenstein
11.	1866–1894	Miklós Esterházy		25 czerwca 1817, Ratyzbona	28 stycznia 1894, Wiedeń	Pál Antal Esterházy, Mária Terézia Thurn und Taxis
12.	1894–1898	Pál Esterházy		11 marca 1843, Wiedeń	28 sierpnia 1898, Lockenhaus	Miklós Esterházy, Sarah Child Villiers
13.	1898–1920	Miklós Esterházy		5 lipca 1869, Wiedeń	6 kwietnia 1920, Sopron	Pál Esterházy, Maria Trauttmansdorff-Weinsberg
14.	1920–1989	Pál Mária Esterházy		23 marca 1901, Eisenstadt	25 maja 1989, Zurych	Miklós Esterházy, Margit Cziráky
15.	od 1989	Antal Esterházy		1936

Przypisy