Eta Carinae
| η Carinae | |||||||||||||
 Fotografia wykonana przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a ukazuje wokół gwiazdy pozostałości po jej dawnych eksplozjach, zdjęcie VLT ukazuje obszar centralny i samą gwiazdę. | |||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja | 10h 45m 03,60s | ||||||||||||
| Deklinacja | -59° 41′ 03,0″ | ||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||
| Wielkość obserwowana | 6,21m | ||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||||||
| Wielkość absolutna | -9,6m | ||||||||||||
| Wiek | <3 Mln lat | ||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||
| Okres orbitalny | 2 022,7±1,3 dni | ||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||
| |||||||||||||
 Mgławica NGC 3372 jest zaznaczona w lewej części mapy | |||||||||||||
Eta Carinae (η Car) – gwiazda podwójna[1][2] w gwiazdozbiorze Kila, jedna z największych, najmasywniejszych i najjaśniejszych gwiazd w naszej Galaktyce. Głównym składnikiem tego układu jest gigantyczna (100–150 razy masywniejsza od Słońca) jasna niebieska gwiazda zmienna. Gwiazda ta jest bardzo niestabilna i w każdej chwili może eksplodować jako supernowa lub nawet hipernowa (typ supernowej zdolny wyemitować błysk gamma). Znajduje się wewnątrz wielkiej jasnej mgławicy, znanej jako Mgławica Carina, „Dziurka od Klucza” lub NGC 3372. Drugim składnikiem układu jest masywna (~30 M☉) gwiazda typu widmowego O lub gwiazda Wolfa-Rayeta, a okres orbitalny układu wynosi 5,54 roku[1].
Jedną z charakterystycznych cech Ety Carinae są jej nieoczekiwane zmiany jasności. Kiedy w 1677 roku została po raz pierwszy skatalogowana przez Edmunda Halleya, była obiektem czwartej wielkości gwiazdowej, jednak już w 1730 zaobserwowano jej znaczne pojaśnienie i stała się ona najjaśniejszą gwiazdą w Kilu. Od tego czasu zaczęła słabnąć i w 1782 powróciła do poprzedniego stanu. W 1820 znów zaczęła jaśnieć dziesięciokrotnie do 1827, by w kwietniu 1843 osiągnąć największą zarejestrowaną jasność ok. −0,8m. Eta Carinae była wówczas drugą, pod względem jasności, gwiazdą na niebie, zaraz po Syriuszu i to pomimo wielkiej odległości ok. 8800 lat świetlnych (~2,7 kpc). Następnie jej jasność ponownie zaczęła słabnąć, by w latach 1900–1940 spaść do ok. 8. wielkości gwiazdowej, a więc przestała być widoczna gołym okiem. Wkrótce jednak znów pojaśniała do 6–7m w 1952. Obecnie gwiazda znajduje się na pograniczu widzialności nieuzbrojonym okiem przy jasności 6,21m, notując w latach 1998–1999 dwukrotne pojaśnienie. W lutym 2012 jej jasność wynosiła 4,6m[3].
.jpg)
Eta Carinae znajduje się w krańcowym stadium ewolucji (trwającej w przypadku tak masywnych obiektów „zaledwie” ok. jednego miliona lat). Obecnie gwiazda emituje 4 miliony razy więcej energii niż Słońce. W wyniku szybkiej utraty materii poprzez silny wiatr gwiazdowy, który uderza w wolniejsze warstwy zewnętrzne, przechodzi czasami potężne wybuchy. Ostatni miał miejsce podczas maksimum jasności, w roku 1841. Pozostały po nim dwa sferyczne obłoki gazu i pyłu, każdy setki razy większy od Układu Słonecznego, rozchodzące się z biegunów gwiazdy, nazwane „Mgławica Homunculus”. Obserwacje prowadzone w zakresie rentgenowskim ukazały również ślady podobnej eksplozji, jaka nastąpiła około 1000 lat temu. Gdy reakcje termojądrowe wewnątrz gwiazdy ustaną, co wedle wszelkiego prawdopodobieństwa nastąpi w ciągu najbliższych kilkudziesięciu tysięcy lat, Eta Carinae zginie podczas gigantycznego wybuchu supernowej lub hipernowej, stając się gwiazdą neutronową, bądź – co przy tak dużej masie bardzo możliwe – czarną dziurą.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c K. Reitberger et al.. Gamma-ray follow-up studies on η Carinae. „Astronomy & Astrophysics”. 544, s. A98, sierpień 2012. DOI: 10.1051/0004-6361/201219249. (ang.).
- ↑ Preview of a forthcoming supernova. [w:] HubbleSite [on-line]. ESA/NASA, 2012-02-20. [dostęp 2014-05-06]. (ang.).
- ↑ Kamil Złoczewski: Kosmos. Okręt Argonautów.. T. 64. Poznań: Amermedia Sp. z o.o., 2013. ISBN 978-83-252-1917-8.
Linki zewnętrzne
- Więcej wieści z mgławicy Kil. news.astronet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
- Nowe dowody, że potwór posiada sąsiada
- Eta Carinae w bazie SIMBAD (ang.)
Media użyte na tej stronie
Autor: European Southern Observatory (ESO), Licencja: CC BY 4.0
The mushroom-shaped clouds, known as the Homunculus Nebula , that surround the massive star Eta Carinae (Credit: NASA/ESA HST). To the right is an image obtained with the VLT NACO adaptive-optics camera that reveals the structure of the star's immediate surroundings. The central region displays a complex morphology of luminous objects.
(c) ESA/Hubble, CC BY 4.0
At the turn of the 19th century, the binary star system Eta Carinae was faint and undistinguished. In the first decades of the century, it became brighter and brighter, until, by April 1843, it was the second brightest star in the sky, outshone only by Sirius (which is almost a thousand times closer to Earth). In the years that followed, it gradually dimmed again and by the 20th century was totally invisible to the naked eye.
The star has continued to vary in brightness ever since, and while it is once again visible to the naked eye on a dark night, it has never again come close to its peak of 1843.
The larger of the two stars in the Eta Carinae system is a huge and unstable star that is nearing the end of its life, and the event that the 19th century astronomers observed was a stellar near-death experience. Scientists call these outbursts supernova impostor events, because they appear similar to supernovae but stop just short of destroying their star.
Although 19th century astronomers did not have telescopes powerful enough to see the 1843 outburst in detail, its effects can be studied today. The huge clouds of matter thrown out a century and a half ago, known as the Homunculus Nebula, have been a regular target for Hubble since its launch in 1990. This image, taken with the Advanced Camera for Surveys High Resolution Channel is the most detailed yet, and shows how the material from the star was not thrown out in a uniform manner, but forms a huge dumbbell shape.
Eta Carinae is not only interesting because of its past, but also because of its future. It is one of the closest stars to Earth that is likely to explode in a supernova in the relatively near future (though in astronomical timescales the “near future” could still be a million years away). When it does, expect an impressive view from Earth, far brighter still than its last outburst: SN 2006gy, the brightest supernova ever observed, came from a star of the same type.
This image consists of ultraviolet and visible light images from the High Resolution Channel of Hubble’s Advanced Camera for Surveys. The field of view is approximately 30 arcseconds across.Autor: Szczureq, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gwiazdozbiór Kila. Mapa została stworzona przy pomocy programu PP3 autorstwa Torstena Brongera. Wersję wektorową stworzył Szczureq według wzoru z wersji rastrowej, której autorem jest BlueShade.