Euceryna

Euceryna (łac. Eucerinum, euceryna bezwodna – Eucerinum anhydricum, euceryna apteczna, maść eucerynowa – Unguentum Eucerini) – preparat galenowy do użytku zewnętrznego, sporządzany według przepisu farmakopealnego. W Polsce pierwsza monografia szczegółowa tej maści pojawiła się w Farmakopei Polskiej suplemecie FP IX (2013)[1]. Obecnie (2018) znajduje się w Farmakopei Polskiej XI[2]. Klasyfikowana jest jako bezwodne, farmaceutyczne podłoże maściowe o właściwościach absorpcyjnych i lipofilowych. Liczba wodna euceryny jest wysoka; dla farmakopealnych preparatów nie może być mniejsza niż 300[3]. Stosowana w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym oraz w recepturze aptecznej jako podstawa maści bezwodnych, maści emulsyjnych oraz kremów. Może być użyta także samodzielnie per se, jako natłuszczająca maść obojętna o działaniu ochronnym[4].

Farmakopea Polska XI umieściła dwie monografie podłoża[5], które określone zostały jako:

  • Maść eucerynowa I (syn. maść z alkoholami lanoliny)
    Alcohol cetylicus et stearylicus 0,5 cz. (alkohol cetostearylowy)
    Alcoholes adipis lanae 6,0 cz. (alkohole lanolinowe)
    Vaselinum album 93,5 cz. (wazelina biała)

W składzie tym część wazeliny białej (do 12%) może być zastąpiona dodatkiem oleju parafinowego

  • Maść eucerynowa II (syn. maść cholesterolowo-cetylowa).
    Alcohol cetylicus 3,0 cz. (alkohol cetylowy)
    Cholesterolum 2 cz. (cholesterol)
    Vaselinum album 95 cz. (wazelina biała)

Pierwszy skład (maść z alkoholami lanoliny) odpowiada aktualnemu składowi surowca stosowanego w Niemczech Wollwachsalkoholsalbe Unguentum Alcoholum Lanae według narodowej, niemieckiej farmakopei (DAB 2017)[1].

Drugi skład (maść cholesterolowo-cetylowa) jest tzw. polską euceryną, od wielu lat tradycyjnie używaną w zakresie krajowej preparatyki farmaceutycznej[1].

Mimo pojawienia się dwóch standaryzowanych przepisów na eucerynę w FP XI, w Polsce nadal są dopuszczone i wprowadzane do obrotu aptecznego jako surowce farmaceutyczne podłoża o nazwie "Euceryna" z niefarmakopealnym składem, według własnych norm jakościowych wytwórców, np. Euceryna bezwodna "S" zawierająca alkohole lanolinowe (8 cz.) olej parafinowy (35 cz.), olej wazelinowy (35 cz.), parafinę stałą "twardą" (10 cz.) i parafinę stałą "miękką" (12 cz.)[6]. W zależności od zarejestrowanego przez wytwórców składu zamiast części wazeliny wprowadzono np. lanolinę[7].

Jeżeli euceryna jest składnikiem leku recepturowego, farmaceuta ma obowiązek użycia jednego z tych podłoży. Niewłaściwe jest użycie w takim przypadku podłoża, które nie zostało oznaczone przez producenta jako zgodne z Farmakopeą Polską. Około połowa obecnych aktualnie na rynku podłoży o nazwie „euceryna” nie odpowiada maści eucerynowej I lub maści eucerynowej II, lecz takie podłoża można użyć tylko wtedy, gdy lekarz wyraźnie zaznaczy, że podłożem ma być „euceryna” wskazanego producenta.

Lucyna Wolniak, Małgorzata Sznitowska, Monografia euceryny w Farmakopei Polskiej. www.poia.pl. [dostęp 2018-10-14].

Historia

Nazwa surowca zaczerpnięta jest z greckich słów: eú - dobrze + kérinos – woskowy; wywodzi się od odkrycia pierwszego zastosowanego do produkcji kremów (uwodnionych maści) emulgatora: mieszaniny alkoholi lanolinowych (tzw. eucerytu, zwanego także lanocerytem). Połączenie wazeliny białej z zespołem alkoholi lanolinowych wyizolowanych z lanoliny dało podstawę w 1911 roku do wytworzenia pierwszych trwałych maści uwodnionych, czyli kremów przy wspólnych wysiłkach aptekarza polskiego pochodzenia dr. Oscara Troplowitza oraz dermatologa prof. Paula Gersona Unny przy współpracy dr. Isaaca Lifschutza. Z frakcji alkoholowej uzyskanej z ekstrakcji lanoliny otrzymano pierwsze trwałe emulsje – połączenie fazy olejowej i wodnej (w/o oraz o/w). Odkrycie właściwości emulgujących alkoholi lanolinowych w połączeniu z lipofilowymi podłożami bezwodnymi dało podstawy do szerokiego wykorzystania nowego podłoża absorpcyjnego bezwodnego, natomiast po wyemulgowaniu fazy wodnej absorpcyjnego podłoża uwodnionego w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym[8].

Euceryna jako podłoże do sporządzania maści, stosowane w aptekach i zakładach farmaceutycznych jest znana w Polsce od kilkudziesięciu lat. Do 2017 r. skład jakościowy był określany według tradycyjnych receptur aptecznych (stanowiła preparat galenowy "oficynalny"). Euceryna produkowana była w Polsce przez zakłady Pollena Lechia Poznań[5], a następnie przez różne inne prywatne wytwórnie farmaceutyczne, m.in. w 1986 r. produkcję rozpoczęła krakowska Wytwórnia Euceryny Coel)[9]. Zawierała najczęściej wazelinę białą (95%), alkohol cetylowy (3%) i cholesterol (2%). Ówczesne wojewódzkie laboratoria galenowe niekiedy odstępowały od tego składu, stosując tańszy: 95% – zmodyfikowana maść parafinowa (30% cerezyny + 70% parafiny ciekłej), alkohol cetylowy (3%) i cholesterol (2%)[5]. Przez pewien czas Pollena Lechia wytwarzała odmianę euceryny do sporządzania sterylnych maści ocznych, Eucerinum pro usu ophtalmico zawierająca wazelinę białą, cerezynę, ROM-2 i olej parafinowy[5].

Przypisy

  1. ↑ a b c Monografia euceryny w Farmakopei Polskiej. www.poia.pl. [dostęp 2018-10-14].
  2. ↑ Farmakopea Polska XI 2017, tom 3, rozdział Monografie Narodowe
  3. ↑ Leszek Krówczyński, Ćwiczenia z receptury, Wydawnictwo UJ, Kraków 2000 - s.162 > absorpcyjne, bezwodne podłoża maściowe.
  4. ↑ Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński (red.), Leksykon Leków, PZWL 1991, s. 57, ISBN 83-200-1500-6
  5. ↑ a b c d Piotr Kubikowski (red.): Poradnik Terapeutyczny. Wyd. III. 1975, s. 318–319.
  6. ↑ Euceryna bezwodna S. ziololek.pl. [dostęp 2018-10-14].
  7. ↑ Amara. Karta charakterystyki, pkt. 3.2. amara.pl. [dostęp 2018-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-14)].
  8. ↑ Historia Euceryny, informacja wytwórcy: Pharma Cosmetic
  9. ↑ Historia Wytwórni Euceryny Coel. [dostęp 2018-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-11)].

Bibliografia

  • C. Kapschinski, B. Krämer: "Natürliche Schönheit für Ihre Haut",
  • Beiersodrf (ze strony koncernu). History (Oscar Troplowitz)