Eugenia Stołyhwo

Eugenia Stołyhwo
Data i miejsce urodzenia

7 września 1894
Warszawa

Data i miejsce śmierci

25 grudnia 1965
Przegorzały (Kraków)

profesor
Doktorat

1925
Uniwersytet Warszawski

Habilitacja

1934
Uniwersytet Poznański

Rektor
Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Krakowie
Okres spraw.

1950–1955

Następca

Artur Jurand

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Eugenia Stołyhwo, także Stołyhwowa, de domo Piotrowska (ur. 7 września 1894 w Warszawie, zm. 25 grudnia 1965 w Przegorzałach) – polska antropolożka, badaczka rozwoju fizycznego człowieka. Pierwszy rektor Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Krakowie.

Życiorys

Urodziła się 7 września 1894 roku w Warszawie[1][2] jako Eugenia Piotrowska[3]. W latach 1911–1914[2] studiowała na Wydziale Przyrodniczym warszawskich Kursów Pedagogicznych dla Kobiet Jana Miłkowskiego[4], choć ze względu na wybuch I wojny światowej dyplom przyznano jej dopiero w 1915 roku[2]. Tego samego roku wyszła za mąż za antropologa Kazimierza Stołyhwę[3]. Podczas wojny krótko pracowała jako nauczycielka w gimnazjach żeńskich[2], po czym w latach 1917–1925 studiowała na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W tym czasie była także laborantką w Instytucie Nauk Antropologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego[2]. W 1925 roku uzyskała tytuł doktora filozofii pracą Charakterystyka antropologiczna kości gnykowej, po czym przez dekadę kontynuowała pracę w Instytucie Nauk Antropologicznych, gdzie pełniła funkcję asystentki z tytułem doktora[2]. W latach 30. XX w. pracowała krótko za granicą w Zakładzie Antropologii przy Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, w Muzeum Historii Naturalnej w Chicago, w National Museum w Waszyngtonie, a także w Zakładzie Antropologii w Londynie[2]. W 1934 roku habilitowała się na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego[2] na podstawie rozprawy o ludności województwa lubelskiego[4]. W drugiej połowie lat 30., aż do 1939 roku, pracowała na Uniwersytecie Jagiellońskim[2]. Podczas II wojny światowej należała do Rady Głównej Opiekuńczej oraz działała na rzecz zwolnienia wykładowców z obozów koncentracyjnych[2].

Po wojnie powróciła do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim[2]. W 1950 roku[1], gdy krakowskie Studium Wychowania Fizycznego przekształcono w Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego w Krakowie[2], została jej pierwszym rektorem, sprawując funkcję przez 5 lat[1][4]. W tym czasie kompletnie zmieniła strukturę instytucji, by odpowiadała współczesnemu podejściu do kultury fizycznej[2]. W 1951 roku uzyskała tytuł profesora tytularnego[4], a w 1954 roku została profesorem nadzwyczajnym[1][4]. Na początku lat 60. otrzymała tytuł profesora zwyczajnego[2][4]. W tym samym czasie objęła kierownictwo Zakładu Antropologii UJ, które wcześniej sprawował jej mąż[2]. W 1964 roku przeszła na emeryturę[2].

Jest autorką około 70 zróżnicowanych tematycznie publikacji[2]. Z początku w pracy naukowej zajmowała się tematyką osteologii i kraniologii[2]. Jej pionierskie prace o dymorfizmie budowy kości gnykowej były szeroko cytowane[2]. Zajmowała się prognatyzmem twarzy w aspekcie zmienności rasowej, jednocześnie odnosząc się bardzo krytycznie do typologii rasowej[2]. Ważnym obszarem jej badań był wpływ czynników środowiskowych na rozwój fizyczny dzieci i młodzieży[1][2]. Była jednym z autorów pierwszego tomu Anatomii człowieka: podręcznika dla studentów i lekarzy (1952)[5]. Zainicjowała, współtworzyła i zredagowała podręcznik Zarys antropologii[4], który ukazał się w 1962 roku[1]. W 1959 roku ukazał się pod jej redakcją przekład Charlesa Darwina O pochodzeniu człowieka autorstwa Stanisława Panka[6]. Za zasługi na polu nauki została odznaczona w 1955 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[7].

Zmarła 25 grudnia 1965 roku w Przegorzałach pod Krakowem[2]. Została pochowana na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie[2].

Publikacje

  • Charakterystyka antropologiczna kości gnykowej, „Archiwum Nauk Antropologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1926, t. 3, dział A 3, s. 1–31[2]
  • W sprawie badań nad doborem płciowym u ludzi, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, 1927, t. 20, wydz. III, s. 439–453[2]
  • Antropologia Polski. Struktura antropologiczna Polski na tle stosunków rasowych Europy, Warszawa 1930, t. 1, s. 1–27[2]
  • Ludność województwa lubelskiego z punktu widzenia jej zróżnicowania rasowego. Monografia statystyczno-gospodarcza Lubelskiego, Warszawa 1931, t. 1, s. 225–271[2]
  • Ueber den sogenannten „praeslavischen Typus’’, „Verhandlungen der Physische Anthropologie”, 1932, t. 6, s. 137–142[2]
  • Znaczenie czynnika konstytucjonalnego i rasowego u chorych na raka, „Przegląd Antropologiczny” ,1933, t. 7, s. 105–108[2]
  • Jasnopigmentowane elementy wśród Kaszubów półwyspu Helskiego a nawiązywanie ich do rasy nordycznej, „Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności”, 1936, t. 41, nr 6[8]
  • La methode des coupes de correlation et son role dans l’analyse raciale des populations, „Bolletino del Comitato Internationale per l’unificazione dei Metodi e per la Sintesi in Antropologia e Eugenica”, 1937, nr 4, s. 35–56[2]
  • Zagadnienie krzyżowania ras ludzkich, Warszawa: Polskie Towarzystwo Eugeniczne, 1937[9]
  • Wpływ ćwiczeń cielesnych na organizm kobiety w świetle zagadnień populacyjnych, Kraków 1938[10]
  • Badania nad zróżnicowaniem rasowym długości okresu rozrodczego u kobiet, „Przegląd Antropologiczny”, 1938, t. 12, z. 1, s. 1–22[2]
  • Nasi prarodzice: kim jest i jak powstał człowiek, Warszawa: Radiowy Instytut Wydawniczy, 1948[11]
  • Wiek występowania pierwszej menstruacji w zależności od zróżnicowania społecznego i rasowego, „Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności”, 1949, t. 50, nr 4, s. 163–165[2]
  • Założenia naukowe arabsko-polskiej wyprawy antropologicznej, „Człowiek w Czasie i Przestrzeni: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Antropologicznego”, 1958, t.1, nr 4, 177–179[12]
  • Wstępne badania antropologiczne dzieci kairskich, „Człowiek w Czasie i Przestrzeni: kwartalnik Polskiego Towarzystwa Antropologicznego”, 1958, t.1, nr 4, 204–206; wraz z Tadeuszem Dzierżykraj-Rogalskim[12]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Stołyhwo Eugenia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-10].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Henryk Głąb, Eugenia Stołyhwo (1894-1965), [w:] Złota księga – Uniwersytet Jagielloński: suplement, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004, s. 138–139, ISBN 978-83-7188-625-6 [dostęp 2021-07-10].
  3. ↑ a b Stołyhwo Kazimierz, [w:] Stanisław Łoza, Czy wiesz kto to jest?, 1938, s. 701 [dostęp 2021-07-11].
  4. ↑ a b c d e f g Eugenia Stołyhwowa, Gdy nauka jest kobietą [dostęp 2021-07-11] (pol.).
  5. ↑ Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy, katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-07-11] (pol.).
  6. ↑ O pochodzeniu człowieka, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2021-07-11] (pol.).
  7. ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 23 lutego 1955 r. nr 0/331, „Monitor Polski”, 18 lipca 1955.
  8. ↑ Jasnopigmentowane elementy wśród Kaszubów półwyspu Helskiego a nawiązywanie ich do rasy nordycznej, katalogi.bn.org.pl [dostęp 2021-07-11] (pol.).
  9. ↑ Zagadnienie krzyżowania ras ludzkich, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2021-07-11] (pol.).
  10. ↑ Wpływ ćwiczeń cielesnych na organizm kobiety w świetle zagadnień populacyjnych, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2021-07-11] (pol.).
  11. ↑ Nasi prarodzice: kim jest i jak powstał człowiek, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2021-07-11] (pol.).
  12. ↑ a b Wyniki wyszukiwania, bazhum.pl [dostęp 2021-07-11].