Eukryfia

Eukryfia
Ilustracja
Eucryphia milliganii
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

szczawikowce

Rodzina

radziliszkowate

Rodzaj

eukryfia

Nazwa systematyczna
Eucryphia Cavanilles
Icon. 4: 48. 14 Mai 1798[3]
Typ nomenklatoryczny

E. cordifolia Cavanilles[3]

Synonimy
  • Carpodontos Labill.
  • Pellinia Molina[4]
Eucryphia cordifolia

Eukryfia[5] (Eucryphia Cav.) – rodzaj roślin z rodziny radziliszkowatych (Cunoniaceae). Obejmuje 7 gatunków[4], z czego pięć występuje we wschodniej Australii – od Queensland po Tasmanię[4][6], a dwa (E. cordifolia i E. glutinosa) rosną w Ameryce Południowej – w środkowym i południowym Chile oraz w południowej Argentynie[4][7]. Są to drzewa i krzewy rosnące w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej oraz w miejscach wilgotnych na skalistych zboczach[8]. Rozwijają się na glebach kwaśnych, wyjątkiem jest E. cordifolia rosnąca na podłożu wapiennym[9]. Kwiaty są pachnące i zapylane przez owady[8].

Ze względu na atrakcyjne kwiaty rozwijające się późnym latem są uprawiane jako rośliny ozdobne w łagodnym klimacie (wymagają ochrony przed mrozami, stałego dostępu do wody i przepuszczalnego podłoża)[8]. Wyhodowano liczne odmiany, często pochodzenia mieszańcowego. Są uprawiane, zyskując na popularności, w Australii i Nowej Zelandii, w USA (zwłaszcza na zachodnim wybrzeżu) oraz w krajach zachodniej Europy w zasięgu łagodnego klimatu morskiego[9]. W Polsce możliwa jest uprawa w gruncie tylko najbardziej mrozoodpornego gatunku – E. glutinosa – pod okryciem zimą i tylko w zachodniej części kraju[5]. Eukryfie są też cenionymi roślinami miododajnymi (zwłaszcza E. lucida na Tasmanii)[6][9]. Gatunki drzewiaste (E. moorei i E. cordifolia) dostarczają wartościowego drewna[8].

Morfologia

Pokrój
Krzewy i drzewa osiągające do 20 m wysokości[8] (odkryty w 1994 roku gatunek E. jinksii osiąga 25 m)[9]. Mają pędy wzniesione, pokrój kolumnowy, pędy nagie lub owłosione[9] (włoski są jednokomórkowe[10]). Pąki szczytowe lepkie[10].
Liście
U większości gatunków zimozielone, tylko u E. glutinosa sezonowe[9]. Naprzeciwległe, pojedyncze lub pierzasto złożone[8][9]. Wsparte drobnymi i odpadającymi przylistkami[9][10].
Kwiaty
Rozwijają się pojedynczo lub po kilka w pęczkach w kątach liści. Są czterokrotne i obupłciowe[9]. Kielich tworzony jest z czterech działek połączonych na szczycie i kapturkowato osłaniających kwiat w pąku, podczas rozwijania się płatków korony, kielich jest odrzucany[6][8]. Płatki korony są zwykle białe, rzadziej zaróżowione. Pręciki są bardzo liczne, zwieńczone drobnymi i różowymi pylnikami. Zalążnia górna powstaje w wyniku zrośnięcia 4–14 owocolistków, z których każdy tworzy jednak własną szyjkę słupka[8].
Owoce
Drewniejące lub skórzaste[10], suche torebki zwieńczone trwałymi szyjkami słupka[9]. Zawierają nieliczne, spłaszczone i oskrzydlone nasiona[8].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny radziliszkowatych (Cunoniaceae) należącej do rzędu szczawikowców (Oxalidales)[11][2]. W niektórych ujęciach systematycznych bywał wyodrębniany w monotypową rodzinę eukryfiowatych Eucryphiaceae[8][5]. W obrębie rodziny radziliszkowatych stanowi monotypową podrodzinę Eucryphioideae[10].

Skamieniałości liści klasyfikowanych do tego rodzaju i datowanych na późny paleocen znaleziono w Australii[12].

Wykaz gatunków[4]
  • Eucryphia cordifolia Cav.
  • Eucryphia glutinosa (Poepp. & Endl.) Baill.
  • Eucryphia × hybrida J.Bausch
  • Eucryphia jinksii P.I.Forst.
  • Eucryphia lucida (Labill.) Baill.
  • Eucryphia milliganii Hook.f.
  • Eucryphia moorei F.Muell.
  • Eucryphia × nymansensis J.Bausch
  • Eucryphia wilkiei B.Hyland

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-11-02] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-11-02] (ang.).
  3. ↑ a b Eucryphia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-11-02].
  4. ↑ a b c d e Eucryphia Cav.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-02].
  5. ↑ a b c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 441-442, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599.
  6. ↑ a b c Amber Grimley: Eucryphia lucida. [w:] Growing Native Plants [on-line]. Australian National Botanic Gardens and Centre for Australian National Biodiversity Research, Canberra. [dostęp 2021-11-02].
  7. ↑ Karl Reiche: Flora of Chile. T. 1. s. 268.
  8. ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 212. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ a b c d e f g h i j Tom Christian: Eucryphia Cav.. [w:] Trees and Shrubs Online [on-line]. International Dendrology Society, 2018. [dostęp 2021-11-02].
  10. ↑ a b c d e Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, 2009, s. 275. ISBN 978-1-4020-9608-2.
  11. ↑ Genus Eucryphia Cav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-11-02].
  12. ↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 298-299. ISBN 978-1842466346.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Eucryphia milliganii.jpg
Autor: peganum from Henfield, England, Licencja: CC BY-SA 2.0
Eucryphia milliganii. The flowers are about an inch across, the leaves a little longer - a perfect miniature.