Europejski Złoty But
Europejski Złoty But (ang.: European Golden Shoe, wcześniej znany jako European Golden Boot) – coroczna piłkarska nagroda przyznawana dla najlepszego strzelca spośród wszystkich najwyższych europejskich lig zrzeszonych w UEFA. Nagroda ta przyznawana jest od sezonu 1967/68 (pierwotnie przez magazyn L'Équipe) i początkowo nazywała się Soulier d'Or, co po francusku oznacza Złoty but).
W 1991 roku, w wyniku protestu Cypryjskiego Związku Piłki Nożnej, który twierdził, iż w tamtejszej lidze jeden z graczy rzekomo zdobył 40 goli, L'Équipe zdecydowała się zawiesić plebiscyt i do 1996 roku nagroda przyznawana była nieoficjalnie. Jednakże w 1996 roku jeden ze sponsorów nagrody, firma Adidas, wraz z European Sports Media, zdecydowała się kontynuować plebiscyt[1]. Najlepszy strzelec sezonu 1990/91, Darko Panczew, nie otrzymał swojej nagrody do 2006 roku[2]. Wtedy to L'Équipe podało w wątpliwość doniesienia Cypryjczyków. Jakiś czas potem Michel Platini skomentował tę sytuację słowami: Choć z opóźnieniem, nagroda trafia we właściwe ręce[3]. Plebiscyt został wznowiony w 1996 roku ze zmienionymi zasadami. Od tego czasu Złoty But przyznaje się w oparciu o system punktowy, który ułatwia piłkarzom z silniejszych lig wygrywanie z piłkarzami z lig słabszych. Oznacza to również, że gole z mocniejszych lig są „więcej warte” od tych zdobytych w mniej prestiżowych rozgrywkach.
Od 1968 do 1991
W latach 1968–1991 Europejski Złoty But przyznawany był dla najlepszego strzelca spośród wszystkich europejskich lig. W tym okresie dwukrotnie tytuł ten przyznawany był Eusébio, Gerdowi Müllerowi, Dudu Georgescu i Fernando Gomesowi[4].
Sezony, gdy dwóch zawodników zajęło ex aequo pierwsze miejsce
Od 1992 do 1996
Oficjalnie plebiscyt nie był prowadzony od 1991 roku z powodu procesu cypryjskiego ZPN, którego zdaniem nagrodę powinien otrzymać zawodnik z tamtejszej ligi, który rzekomo zdobył 40 goli (choć król strzelców ligi cypryjskiej tamtego sezonu skończył z wynikiem 19 zdobytych goli)[2]. W wyniku tego L'Équipe zdecydowało się zaprzestać przyznawania tej nagrody i Złoty But powrócił oficjalnie dopiero w 1996 roku. Od sezonu 1996/97 European Sports Magazines (ESM), którego członkiem jest także L'Équipe, zdecydowało się wprowadzić system punktowy. Od tej pory liczba goli mnożona była przez współczynnik, który zależał od wyników drużyny z poszczególnych lig w europejskich pucharach w ciągu ostatnich 5 sezonów[7].
W międzyczasie najwięcej goli w Europie zdobywali:
| Sezon | Kraj | Zawodnik | Klub | Liga | Gole | Przypisy |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1991/92[7][8]. |  Szkocja | Ally McCoist | Rangers | Scottish Premier Division | 34 | [7][9] |
| 1992/93[7][10]. | Szkocja | Ally McCoist | Rangers | Scottish Premier Division | 34 | [7][9] |
| 1993/94 |  Walia | David Taylor | Porthmadog | Welsh Premier League | 43 | [7] |
| 1994/95 |  Armenia | Arsen Awetisjan | Homenetmen Erywań | Bardzragujn chumb | 39 | [7] |
| 1995/96 |  Gruzja | Zwiad Endeladze | Margweti Zestaponi | Umaglesi Liga | 40 | [7] |
Od 1997
Od sezonu 1996/97 European Sports Magazines przyznaje Złoty But w oparciu o system współczynników. Oznacza to, że zawodnik z silniejszej ligi, który zdobył mniej goli, ma szansę wyprzedzić zawodnika ze słabszej ligi, który strzelił więcej bramek.
Współczynniki odczytywane są z rankingu współczynników UEFA, który zależy od wyników klubów z każdej ligi w europejskich pucharach w ciągu ostatnich pięciu sezonów. Gole zdobyte przez zawodników pięciu najsilniejszych lig mnożone są przez współczynnik 2, natomiast w ligach z miejsc od szóstego do dwudziestego pierwszego współczynnik wynosi 1,5[7]. Dlatego np. zdobywca goli w Serie A, włoskiej ekstraklasie, może liczyć na wyższe miejsce niż strzelec ze słabszej Welsh Premier League, czyli najwyższej walijskiej klasie rozgrywkowej[4].
Thierry Henry to pierwszy zawodnik, który zdobył Złotego Buta w dwóch kolejnych sezonach. Mário Jardel, Diego Forlán, Cristiano Ronaldo i Luis Alberto Suárez wygrywali go z dwoma różnymi klubami, przy czym Ronaldo i Suárez triumfowali grając także w różnych ligach (angielskiej i hiszpańskiej). Lionel Messi jest pierwszym zawodnikiem, który zdobył nagrodę trzy razy oraz ustanowił rekord 50 goli w sezonie. Do Messiego należy także rekord sześciu zdobytych Złotych Butów.
Sezony, gdy dwóch zawodników zajęło ex aequo pierwsze miejsce
Zwycięzcy
- Pod uwagę nie brano zwycięzców z lat 1991–1996, gdy plebiscyt był nieoficjalny.
Według narodowości
| Miejsce | Kraj | Liczba tytułów |
|---|---|---|
| 1. |  Portugalia | 8 |
| 2. |  Argentyna | 7 |
| 3. |  Holandia | 4 |
 Rumunia | 4 | |
 Urugwaj | 4 | |
| 6. |  Brazylia | 3 |
 Bułgaria | 3 | |
 Włochy | 3 | |
| 9. |  Austria | 2 |
 Francja | 2 | |
 Jugosławia | 2 | |
 Niemcy | 2 | |
 Polska | 2 | |
 Turcja | 2 | |
| 15. |  Anglia | 1 |
 Belgia | 1 | |
 Cypr | 1 | |
 Grecja | 1 | |
 Meksyk | 1 | |
 Szwecja | 1 | |
| Walia | 1 |
Według lig
| Miejsce | Liga | Liczba tytułów |
|---|---|---|
| 1. |  Primera División | 15 |
| 2. | Primeira Liga | 7 |
| 3. | Premier League | 6 |
| 4. | Bundesliga niemiecka | 4 |
| Eredivisie | 4 | |
| Liga I | 4 | |
| 7. | A Profesionałna futbołna grupa | 3 |
| Scottish Premier League | 3 | |
| Serie A | 3 | |
| 10. | Bundesliga austriacka | 2 |
| 11. | Bardzragujn chumb | 1 |
| Eerste klasse | 1 | |
| Ligue 1 | 1 | |
| Protathlima A’ Kategorias | 1 | |
| Prva liga Jugoslavije | 1 | |
| Süper Lig | 1 | |
 Umaglesi Liga | 1 | |
| Welsh Premier League | 1 |
Przypisy
- ↑ This candidate European Golden Boot winner 2009/10!. football Lovers. [dostęp 2010-04-22]. (ang.).
- ↑ a b Macedonia's Pancev gets his Golden Boot. setimes.com, 15 sierpnia 2006. [dostęp 2010-01-01]. (ang.).
- ↑ Monika Mazurek: Bałkańskie legendy: Darko Pancev. balkan-football.com, 15 kwietnia 2009. [dostęp 2010-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 stycznia 2010)]. (pol.).
- ↑ a b Golden Boot: The Quotients Decide It All. soccerphile.com. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
- ↑ Po latach nagrodę przyznano również Polsterowi ze względu na fakt, iż Cămătaru wiele ze swoich goli uzyskał w samej końcówce sezonu, prawdopodobnie wskutek odgórnej manipulacji. Der unglaubliche Camataru. sport.orf.at. [dostęp 2010-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 sierpnia 2009)]. (niem.).
- ↑ W sezonie 1989/90 Hugo Sánchez i Christo Stoiczkow zajęli ex aequo pierwsze miejsce.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Golden Boot („Soulier d'Or”) Awards. rsssf.com. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
- ↑ Gruzin Otar Korghalidze z klubu Guria Lanczchuti zdobył 40 goli, jednakże wynik ten jest zwykle pomijany w rankingach
- ↑ a b Life and times of Ally McCoist. BBC Sport, 21 marca 2001. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
- ↑ Gruzin Giorgi Megreladze z klubu Samgurali Ckaltubo zdobył 41 goli, jednakże wynik ten (tak jak trzech innych graczy) jest zwykle pomijany w rankingach
- ↑ Phillips nets Golden prize. BBC Sport, 29 lipca 2000. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
- ↑ Larsson wins Golden Shoe. BBC Sport, 17 czerwca 2001. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
- ↑ a b c d e Golden Shoe award winners. European Sports Magazines. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
- ↑ Henry set for golden shoe. BBC Sport, 24 maja 2004. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
- ↑ W sezonie 2004/05 Thierry Henry i Diego Forlan zajęli ex aequo pierwsze miejsce
- ↑ Totti crowned Europe's top scorer. UEFA, 18 czerwca 2007. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
- ↑ Ronaldo scoops ESM Golden Shoe. uefa.com, 17 czerwca 2008. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
- ↑ Diego Forlan Adds Golden Shoe To Pichichi. goal.com, 1 czerwca 2009. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
- ↑ "Złoty But" dla Lionela Messiego. Wirtualna Polska, 17 maja 2010. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
- ↑ Ronaldo odebrał Złoty But. Wirtualna Polska, 4 listopada 2011. [dostęp 2012-05-12]. (pol.).
- ↑ Messi thanks team-mates after receiving European Golden Shoe. goal.com, 29 października 2012. [dostęp 2013-05-13]. (ang.).
- ↑ W sezonie 2013/14 Cristiano Ronaldo i Luis Suárez zajęli ex aequo pierwsze miejsce
- ↑ Cristiano znów z Trofeo Pichichi. realmadryt.pl, 23 maja 2015. [dostęp 2015-05-23]. (pol.).
- ↑ Złoty But, korona króla strzelców – niesamowity Luis Suarez przeszedł do historii.. meczyki.pl, 15 maja 2016. [dostęp 2016-05-15]. (pol.).
- ↑ Złoty But dla Leo Messiego. Robert Lewandowski poza podium – Bundesliga, bundesliga.onet.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
- ↑ Lionel Messi claims record fifth European Golden Shoe after ending La Liga season with 34 goals, Sky Sports [dostęp 2010-05-21] (ang.).
- ↑ Wirtualna Polska Media, Złoty But: ostateczna klasyfikacja – WP SportoweFakty, sportowefakty.wp.pl, 1 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-02] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Actual Standing. eurotopteams.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-28)].
- European Sports Magazine. eusm.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-18)].
- Finałowa klasyfikacja 2008/09. worldsoccer.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-16)].
- Lista współczynników UEFA. europeancups.altervista.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-13)].
- Zdobywcy Europejskiego Złotego Buta
Media użyte na tej stronie
Autor:
- Propozycja LnM.svg od M.Komorniczak
- derivative work: Michał Komorniczak (dyskusja)
Propozycja 1 dla Listy na Medal na PL.WIKI
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
.svg)
Autor: Scroch, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of Bulgaria (1967-1971). Flag of Bulgaria with Bulgarian coat from 1967
.svg)
Flag of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia (1946-1992).
The design (blazon) is defined in Article 4 of the Constitution for the Republic of Yugoslavia (1946). [1]
Flag of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia (1946-1992).
The design (blazon) is defined in Article 4 of the Constitution for the Republic of Yugoslavia (1946). [1]
.svg)
Flag of Romania, (21 August 1965 - 22 December 1989/officialy 27 December 1989).
_(construction).png)
Construction sheet of the Flag of Romania as depicted in Decree nr. 972 from 5 November 1968.
- l = 2/3 × L
- C = 1/3 × L
- S = 2/5 × l
Flag of Romania, (21 August 1965 - 22 December 1989/officialy 27 December 1989).
Construction sheet of the Flag of Romania as depicted in Decree nr. 972 from 5 November 1968.
- l = 2/3 × L
- C = 1/3 × L
- S = 2/5 × l
.svg)
.svg)
Autor: Scroch, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of Bulgaria (1971-1990). Flag of Bulgaria with Bulgarian coat from 1971.
.svg)
Flag of Georgia used from 1990 to 2004, with slightly different proportions than the 1918 to 1921 flag.
Flag of England. Saint George's cross (a red cross on a white background), used as the Flag of England, the Italian city of Genoa and various other places.
.svg)
Autor: Pedro A. Gracia Fajardo, escudo de Manual de Imagen Institucional de la Administración General del Estado, Licencja: CC0
Flaga Hiszpanii
Autor: Uwe Bassenhoff from Wattenscheid, Licencja: CC BY-SA 2.0
Robert Lewandowski with Bayern Munich in August 2014.
This is a photograph of Héctor_Yazalde taken during his time with Independiente in Argentina. He played his last game for the club in 1971
Autor: Jarvin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ian Rush during the Viking All Stars match against the Liverpool Legends at the Viking Stadium 10 July 2008.
.jpg)
Autor: Antônio Cruz/ABr (cropped by User:Abu_badali), Licencja: CC BY 3.0 br
O futebolista brasileiro Ronaldo Nazário.
Autor: Koen Suyk / Anefo, Licencja: CC0
Collectie / Archief : Fotocollectie Anefo
Reportage / Serie : [ onbekend ]
Beschrijving : Afscheidswedstrijd Johan Cruijff , Ajax tegen Bayern Munchen 0-8; Sepp Maier (l) en Gerd Muller (koppen)
Datum : 7 november 1978
Trefwoorden : afscheid, sport, voetbal
Persoonsnaam : Bayern Munchen, Cruijff, Johan, Gerd Muller
Fotograaf : Suyk, Koen / Anefo
Auteursrechthebbende : Nationaal Archief
Materiaalsoort : Negatief (zwart/wit)
Nummer archiefinventaris : bekijk toegang 2.24.01.05
Autor: Jan S0L0, Licencja: CC BY-SA 2.0
Cristiano Ronaldo in Real Madrid 2 - 0 Peñarol. The size of this image was adjusted by Photoshop. The original photo was taken by Jan S0L0 in Chamartín,Madrid.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Threner~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Description: Hugo Sánchez, March 2005 at Universidad de las Américas, México
- Notes: Taken with a Kodak Digital Camera
- Author: Mario Ortegon
Autor: George Groutas, Licencja: CC BY 2.0
For the group stages of the UEFA Champions League 2009/2010.
Autor: Scroch, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flag of Bulgaria (1967-1971). Flag of Bulgaria with Bulgarian coat from 1967
Autor: Shay, Licencja: CC-BY-SA-3.0
A photo of Thierry Henry, taken during Joan Gamper Trophy 2008 by Shay and cropped by me