Eustachy Górczyński

Eustachy Gorczyński

pułkownik saperów
Data i miejsce urodzenia	20 listopada 1893 Sędziszów
Data i miejsce śmierci	22 grudnia 1958 Łódź
Przebieg służby
Lata służby	1915–1944
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	II Korpus Polski w Rosji
Jednostki	11 Batalion Pontonowy 1 Pułk Inżynieryjny 1 Dywizja Piechoty Legionów XXVII Batalion Saperów XIII Batalion Saperów 2 Batalion Saperów 8 Batalion Saperów Centrum Wyszkolenia Saperów 2 Korpus Polski
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Eustachy Gorczyński^[1] (ur. 20 listopada 1893 w Sędziszowie, zm. 22 grudnia 1958 w Łodzi^[2]) – pułkownik saperów Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Służba w Armii Rosyjskiej i polskich formacjach wojskowych w Rosji

Uczył się w Szkole Handlowej w Kielcach, w której zdał maturę. Od 1911 studiował budowę maszyn na politechnice w Grazu. W 1912 był zmuszony przerwać studia, gdyż dostał powołanie do odbycia obowiązkowej służby wojskowej w Armii Imperium Rosyjskiego^[3]. Po wybuchu I wojny światowej, skierowano go na front turecki. W 1915 ukończył Wojskową Szkołę Inżynierii w Piotrogrodzie, a w następnym roku kurs pontonierski w Kijowie ze stopniem chorążego. Następnie służył w 11 batalionie pontonowym na froncie galicyjskim. W grudniu 1917 przeszedł do II Korpusu Polskiego na Ukrainie. Dostał zadanie utworzenia dla Korpusu pododdziałów inżynieryjnych, które formował w rejonie Mohylowa spośród polskich żołnierzy z rosyjskiego 9 pułku inżynieryjnego. Po bitwie pod Kaniowem, od maja do listopada 1918 przebywał w niewoli niemieckiej w Brześciu nad Bugiem.

Służba w Wojsku Polskim

Pod koniec listopada wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej jako dowódca 2 kompanii saperów 2 Dywizji Piechoty Legionów (od maja 1919^[4]) i dowódca 3 kompanii saperów w 1 pułku inżynieryjnym. Walczył na froncie litewsko-białoruskim, m.in. w walkach o Wilno, Wilejkę, pod Ruszańcami. W czasie walk pod Dźwińskiem kierował wysadzaniem mostu na Dźwinie oraz rozbudową pozycji obronnych dla 3 Dywizji Piechoty Legionów. Następnie brał udział w walkach z bolszewikami w składzie 1 Dywizji Piechoty Legionów, nierzadko działając jako zwykła piechota. W 1920 został ranny.

Po zakończeniu działań wojennych został dowódcą 3 batalionu saperów w 3 DP Leg., od kwietnia 1922 – XXVII batalionu saperów, a od czerwca 1925 dowódca XIII batalionu saperów w 2 pułku saperów w Puławach. Po rozformowaniu batalionu objął stanowisko zastępcy dowódcy 2 pułku saperów^[5]. W 1929 po likwidacji pułku został dowódcą 2 batalionu saperów, a w 1930 – 8 batalionu saperów w Toruniu. W latach 1938–1939 pełnił funkcję komendanta Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie.

Po wybuchu wojny obronnej 1939, z kadry Centrum został sformowany zbiorczy batalion dowodzony przez mjr. Wacława Plewako. Wydzieliła się z niego grupa licząca ok. 25 oficerów i ok. 50 podoficerów wraz z taborem samochodowym, na czele której stanął płk E. Górczyński. Udała się ona na rekonesans na Wołyń w kierunku Sarn, aby zorganizować tam warunki dla dalszej działalności Centrum. W rejonie Kowla wszyscy dostali się jednak do niewoli radzieckiej.

W niewoli sowieckiej i Polskich Siłach Zbrojnych

Pułkownik E. Gorczyński został osadzony w obozie w Starobielsku. Jego relacja z obozu przechowywana jest w Instytucie Polskim i Muzeum Sikorskiego w Londynie. Od 1940 był osadzony w obozie jenieckim NKWD w Griazowcu^[6][7]. 10 października 1940 został przewieziony do Moskwy, gdzie był przesłuchiwany i uczestniczył w rozmowach z przedstawicielami władz sowieckich^[8]. Od 31 października 1940 przebywał w tzw. „willi rozkoszy” w Małachówce. Podczas pobytu tam zajmował się tłumaczeniem podręczników w swojej dziedzinie wojskowości^[9]. Był w grupie kilku starszych oficerów, którzy przystali na propozycję tworzenia wojska polskiego przy armii ZSRR^[3]. Na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 odzyskał wolność, po czym wstąpił do formowanej Armii Polskiej w ZSRR gen. Władysława Andersa, z którą ewakuował się do Iranu. Ostatecznie znalazł się w szeregach 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, gdzie pełnił funkcję zastępcy dowódcy saperów Korpusu. Następnie został dowódcą saperów Okręgu Etapowego, w skład którego wchodziła m.in. Szkoła Podchorążych Rezerwy Saperów. Na początku 1944 przeniesiono go w stan spoczynku.

Po zakończeniu wojny powrócił do Polski, gdzie zmarł.

Awanse

• kapitan – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[10]
• major – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 13 lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów
• podpułkownik – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1931 i 4 lokatą
• pułkownik – ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938^[11]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 8174 (1922)^[12]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie: po raz pierwszy w 1921 i 1922)^[13][14]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1931^[15], 25 maja 1939^[16])
• Medal Niepodległości (5 sierpnia 1937)^[17][18]
• Srebrny Krzyż Zasługi (16 marca 1928)^[19][20]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[21]
• Odznaka Pamiątkowa II Korpusu Polskiego w Rosji
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)^[22]
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”) (zezwolenie Naczelnika Państwa w 1921)^[23]

Opinie

• Rolę saperów w trudnych warunkach pracy saperskiej pojmuje bardzo dobrze. Ujęcie, organizacja i rozwiązanie - dobre. /Podróż hist-takt.23–25 czerwca 1938r./ /-/ gen.Szylling.
• Dobry, doświadczony oficer liniowy o dużym wyrobieniu służbowym i ogólnym. Bardzo koleżeński i taktowny. Nadaje się na obecnym stanowisku, jak również na dowódcę grupy saperów i na dowódcę saperów armii. /14 grudnia 1938r./ /-/ gen.Dąbkowski.

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923, s. 876, 907.
• Rocznik Oficerski 1924, s. 800, 829.
• Rocznik Oficerski 1928, s. 570, 592.
• Rocznik Oficerski 1932, s. 248, 756.
• Zdzisław Barszczewski, Władysław Jasieński: Sylwetki saperów. Warszawa: Dom Wydawniczy „Bellona”, 2001. ISBN 83-11-09287-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939; stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2006. ISBN 83-7188-899-6.