Ewa Demarczyk

Ewa Demarczyk

Ewa Demarczyk (1966)
Data i miejsce urodzenia	16 stycznia 1941 Kraków
Data i miejsce śmierci	14 sierpnia 2020 Kraków
Gatunki	piosenka literacka piosenka aktorska
Zawód	piosenkarka
Aktywność	1961–1999
Wydawnictwo	Polskie Nagrania „Muza”, Wifon, Decca Records, Miełodija
Powiązania	Piwnica pod Baranami
Współpracownicy
Zygmunt Konieczny, Andrzej Zarycki
Odznaczenia
Strona internetowa

Ewa Maria Demarczyk (ur. 16 stycznia 1941 w Krakowie, zm. 14 sierpnia 2020 tamże^[1][2] albo w Wieliczce^[3]) – polska piosenkarka, wykonująca utwory z nurtu poezji śpiewanej, w latach 1962–1972^[4] była związana z kabaretem „Piwnica pod Baranami”.

Była uznawana za jedną z najbardziej utalentowanych i charyzmatycznych postaci polskiej sceny muzycznej^[5]. Ceniona była za ekspresję, niebywałą osobowość estradową oraz wybitne zdolności interpretacyjne^[6][5][7]. Wielokrotnie nagradzana za swoje wykonania. Występowała z powodzeniem na całym świecie, m.in. w Austrii, Niemczech, Francji, Szwecji, Wielkiej Brytanii, USA, Kubie, Brazylii, a gościły ją tak prestiżowe estrady jak Olympia czy Carnegie Hall.

Życiorys

Ewa Maria Demarczyk^[8] urodziła się jako córka rzeźbiarza Leonarda Demarczyka (ur. 2 maja 1911 w Bytomiu^[9], zm. 6 października 1961) i krawcowej Janiny z domu Bańdo (ur. 24 czerwca 1906, zm. 2 marca 1979)^[10]. Miała jedną siostrę, Lucynę (ur. 1943)^[11]. Pierwsza siostra Janiny Demarczyk, Stefania Bańdo-Stopkowa (1907−1986), absolwentka wydziału malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1934), prowadziła na Kazimierzu Zakłady Wydawnicze, publikujące katalogi mody i pisma kobiece^[12]. Pracowała również jako projektantka porcelany w fabryce Ćmielów^[13]. Druga siostra matki, Anna, wyszła za mąż za Józefa Kudyka, ich synem był trębacz i wokalista Jan Kudyk, założyciel i lider Jazz Band Ball Orchestra^[14].

Demarczyk ukończyła krakowską Średnią Szkołę Muzyczną w klasie fortepianu^[15]. Karierę rozpoczęła w 1961 roku w studenckim kabarecie Akademii Medycznej w Krakowie o nazwie „Cyrulik”, skąd rok później przeszła do kabaretu „Piwnica pod Baranami”. Tam nawiązała współpracę z kompozytorem Zygmuntem Koniecznym.

W 1963 roku wystąpiła na I Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, gdzie wykonała piosenkę „Karuzela z madonnami” (sł. Miron Białoszewski), „Czarne anioły” (sł. Wiesław Dymny) i „Taki pejzaż” (sł. Andrzej Szmidt). Za swój występ otrzymała nagrodę festiwalu^[16], wzbudzając entuzjazm krytyki i publiczności^[17]. Tego samego roku wydany został jej pierwszy singel, zawierający trzy piosenki, którymi triumfowała na festiwalu opolskim. W 1964 roku na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie zdobyła drugą nagrodę za „Grande Valse Brillante” (sł. Julian Tuwim). Występowała także za granicą, m.in. w paryskiej Olympii, dokąd zaprosił ją sam właściciel obiektu, Bruno Coquatrix^[18], oraz w Genewie, z okazji XX-lecia istnienia ONZ.

Ewa Demarczyk (1966)

W 1966 roku ukończyła studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie^[19]. Wtedy też nawiązała współpracę z kompozytorem Andrzejem Zaryckim. Rok później, nakładem Polskich Nagrań, ukazał się longplay zatytułowany Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego. Znalazły się na nim utwory skomponowane przez Koniecznego do tekstów takich poetów jak Miron Białoszewski, Bolesław Leśmian czy Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, w tym znane już „Karuzela z madonnami” oraz „Grande Valse Brillante”. Album okazał się ogromnym sukcesem, sprzedając się w nakładzie przekraczającym liczbę 100 000 sztuk. W drugiej połowie lat 60. udzieliła się wokalnie w dwóch filmach: psychologicznym obrazie Bariera Jerzego Skolimowskiego i produkcji Zbyszek Jana Laskowskiego, poświęconej tragicznie zmarłemu Zbigniewowi Cybulskiemu. W 1970 roku powstał film muzyczny pt. Ewa Demarczyk, nakręcony przez Laskowskiego, będący półgodzinną rejestracją recitalu artystki.

Po dziesięciu latach, w 1972 roku artystka zaprzestała występów w Piwnicy pod Baranami^[20]. Jej druga płyta, wydana w 1974 roku w ZSRR przez wytwórnię Miełodija o tytule Ewa Demarczyk (sprzedana w nakładzie ponad 17 milionów egzemplarzy), zawierała m.in. słynny utwór "Skrzypek Hercowicz" oraz rosyjskojęzyczne wersje polskich utworów.^[21] W 1979 roku na kolejnym festiwalu opolskim otrzymała nagrodę specjalną dziennikarzy. W grudniu tego samego roku dała serię recitali w Teatrze Żydowskim w Warszawie. Występy te zostały zarejestrowane i trzy lata później wydane przez firmę Wifon na koncertowym albumie Live.

Grób Ewy Demarczyk na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

W roku 1986 rozpoczął działalność Państwowy Teatr Muzyki i Poezji – Teatr Ewy Demarczyk. Choć wystawiane w nim spektakle cieszyły się dużą popularnością, z przyczyn formalnych został w 2000 po 14 latach działalności zamknięty^[22]. W latach 90. i na początku XXI wieku ukazywały się reedycje kompaktowe albumów piosenkarki.

Ostatni koncert Demarczyk dała 8 listopada 1999 w Teatrze Wielkim im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu; po 2000 całkowicie wycofała się z życia publicznego^[23]. Od 2000 do czerwca 2001 działało stowarzyszenie o nazwie Teatr Ewy Demarczyk^[24][25]. W 2010 roku otrzymała Złotego Fryderyka za całokształt twórczości^[26].

Życie prywatne

Ewa Demarczyk była dwukrotnie zamężna^[27][28]. Jej pierwszym mężem był skrzypek Jakub Szczepański (1938–2020), małżeństwo trwało kilka miesięcy. Po śmierci matki (1979), z którą była bardzo związana, wyszła ponownie za mąż. Drugi małżonek był pozłotnikiem, został skazany na karę pozbawienia wolności za popełnione kradzieże, m.in. na szkodę Ewy Demarczyk^[29].

Zamieszkała w Wieliczce (na Krzyszkowicach) razem z Pawłem Rynkiewiczem, jej życiowym partnerem od 1981.

Chorowała na nadciśnienie tętnicze. Zmarła nagle we śnie 14 sierpnia 2020 w swoim mieszkaniu w Krakowie^[30][2][31]. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 26 sierpnia 2020 i miały charakter świecki^[32][33]. Urna z prochami artystki została pochowana w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[32][33].

Dyskografia

Albumy studyjne

• Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego (1967)
• Ewa Demarczyk (1974)
• Live (1979)

Nagrody i odznaczenia

• 1962: II nagroda na I Ogólnopolskim Studenckim Konkursie Piosenkarzy za utwór „Karuzela z madonnami”
• 1963: I nagroda na I KFPP w Opolu za utwór „Czarne anioły”
• 1963: Nagroda specjalna na III Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie za utwór „Czarne anioły”
• 1963: Nagroda dziennikarzy dla najlepszego wykonawcy roku „Ewa 63"
• 1964: II nagroda na IV Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie za utwór „Grande Valse Brillante”
• 1967: Nagroda na Światowym Festiwalu Teatralnym w Arezzo
• 1969: I nagroda festiwalu Mondial du Theatre w Nancy
• 1971: Złoty Krzyż Zasługi
• 1971: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za „osiągnięcia w interpretacji pieśniarskiej tekstów wybitnych polskich poetów”
• 1977: Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)
• 1978: Nagroda Ministra Spraw Zagranicznych za „wybitne zasługi w propagowaniu kultury polskiej za granicą”
• 1978: Nagroda Miasta Krakowa
• 1979: Nagroda specjalna dziennikarzy na XVII KFPP w Opolu za „artystyczne osiągnięcia i trwanie przy najwyższych wartościach estradowych”
• 1979: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[34]
• 1987: Złota Oznaka Honorowa Towarzystwa Polonia
• 1987: Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej”
• 1990: Nagroda specjalna na XXVII KFPP w Opolu za „wybitne osiągnięcia w sztuce interpretacji piosenki”
• 1993: Nagroda specjalna Telewizji Polskiej za „wielki talent, osobowość i rozsławienie polskiej piosenki literackiej w kraju i za granicą”
• 1997: Nagroda Wojewody Krakowskiego za „wybitne osiągnięcia artystyczne oraz wkład w tworzenie muzycznego oblicza Polski”
• 2000: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[35]
• 2005: Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[36][37]
• 2010: Złoty Fryderyk za całokształt osiągnięć artystycznych
• 2011: Złoty Kogut – Nagroda Specjalna Polskich Nagrań^[38]
• 2011: Nagroda Specjalna Programu 1 TVP S.A. dla wybitnej postaci polskiej kultury
• 2012: Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt twórczości^[39]
• 2017: Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[8]

Przypisy

Bibliografia

• Angelika Kuźniak, Ewelina Karpacz-Oboładze: Czarny Anioł. Opowieść o Ewie Demarczyk: Znak, Społeczny Instytut Wydawniczy Sp.z o.o.: 2015 : ISBN 978-83-240-2049-2.
• Szkic o twórczości Ewy Demarczyk, [w:] Marek Różycki jr., Artystyczny Bazar Różyckiego, Oficyna Wydawnicza Rafał Brzeziński /rafalbrzezinski.info/, 2016 – rozmowy, szkice i felietony z- i o najwybitniejszych twórcach kultury i sztuki, s. 451, ISBN 978-83-65078-10-0.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa
• Ewa Demarczyk w bazie Filmweb
• Ewa Demarczyk w bazie filmpolski.pl
• Ewa Demarczyk, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Ewa Demarczyk na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”