Ewa Krzyżewska

Ewa Krzyżewska

Ewa Krzyżewska w 1960 (z tyłu reżyser Veljko Bulajić)
Imię i nazwisko	Anna Ewa Krzyżewska Kwiatkowska
Data i miejsce urodzenia	7 lutego 1939 Warszawa
Data i miejsce śmierci	30 lipca 2003 Hiszpania
Zawód	aktorka
Współmałżonek	Wacław Andrzej Spława-Neyman (rozwód), Bolesław Kwiatkowski
Lata aktywności	1958–1973
Zespół artystyczny
Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy 1962–1967

Ewa Krzyżewska (właśc. Anna Ewa Krzyżewska Kwiatkowska; ur. 7 lutego 1939 w Warszawie, zm. 30 lipca 2003 w Hiszpanii) – polska aktorka filmowa i teatralna.

Życiorys

Była córką Juliusza Waleriana Krzyżewskiego i Marii Stanisławy z Piotrowskich^[1] oraz prawnuczką Ludwika Nowakowskiego, powstańca styczniowego^[2][3]. Jej chrzestnymi byli satyryk i poeta, Jeremi Przybora oraz stryjenka Ewelina Krzyżewska^[1]. W czasie wojny jej rodzina zmieniała miejsce zamieszkania: Warszawa (ul. Podchorążych 87), Międzylesie k. Warszawy i Chrzanów (1940–1956). Tam mieszkała przy ul. Bartosza Głowackiego, uczęszczając do Szkoły Podstawowej nr 3 im. Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, a następnie do Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica)^[4]. Już wtedy, podczas występów na szkolnych akademiach, ujawniły się jej zdolności aktorskie^[4].

Po wojnie zamieszkała wraz z matką w Krakowie, gdzie w 1956 rozpoczęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego^[1]. Jej uroda została zauważona, kiedy jej zdjęcie zrobione przez fotografa Wojciecha Plewińskiego zostało zamieszczone na tytułowej okładce czasopisma „Przekrój” w 1959^[5]. Jeszcze w trakcie trwania studiów (jako absolwentka I roku), pracując jako praktykantka na planie filmu Kalosze szczęścia została dostrzeżona przez Janusza Morgensterna, asystenta Andrzeja Wajdy i zaangażowana do roli Krystyny Rozbickiej w Popiele i diamencie^[5]. Za rolę w tym filmie otrzymała w 1962 jedyną nagrodę filmową w swoim życiu przyznaną przez Francuską Akademię Filmową „Kryształowej Gwiazdy”. W 1962 ukończyła studia teatralne (dyplom jej ukończenia uzyskała we wrześniu 1970)^[1]. W latach 1962–1967 była aktorką warszawskiego Teatru Dramatycznego. Incydentalnie użyczyła swojego głosu w dubbingu w kilku obcojęzycznych filmach. W 1963 miała zaszczyt zaprezentowania się w Londynie podczas galowego seansu w kinie „ODEON” przed królową matką Elżbietą oraz członkami rodziny królewskiej^[a][2]. Była członkinią Stowarzyszenia Filmowców Polskich^[6]. Warto dodać, że w 1963 wystąpiła w teledysku Telewizji Polskiej, w piosence Narzeczona, którą wykonał Mieczysław Wojnicki^[7][8].

Była przede wszystkim aktorką filmową, wystąpiła w kilkudziesięciu polskich i zagranicznych filmach. Jej uroda i usposobienie powodowały, że reżyserzy obsadzali ją przeważnie w rolach kobiet, podszytych wewnętrznym bólem i goryczą, posiadających, melancholijny, delikatny i tajemniczy wizerunek^[9]. W 1961 zagrała rolę gwiazdy filmowej w obrazie Zuzanna i chłopcy. Przez widzów została zapamiętana oprócz kreacji w filmie Popiół i diament m.in. dzięki rolom w kryminale Zbrodniarz i panna Janusza Nasfetera, Faraonie Jerzego Kawalerowicza, a także odważnym, erotycznym scenom w filmie Zazdrość i medycyna Janusza Majewskiego, gdzie partnerował jej m.in. Andrzej Łapicki^[2]. Reżyser Janusz Majewski tak ją scharakteryzował^[2]:

Pierwszym mężem aktorki w latach (1960–1963) był Wacław Andrzej Spława-Neyman, pracownik Centrali Handlu Zagranicznego^[1][10], którego poznała w samolocie lecącym na trasie Warszawa – Belgrad, a ich ślub odbył się w połowie października 1960 w krakowskim Urzędzie Stanu Cywilnego^[11]. Po rozwodzie w 1963, poślubiła 30 czerwca 1971, architekta, prawnika i dyplomatę Bolesława Kwiatkowskiego^[1]. W 1973 wycofała się z życia artystycznego i wyjechała z kraju, pracowała m.in. w bibliotece ONZ w Nowym Jorku^[1] (była również m.in. agentką nieruchomości, projektantką mody i kosmetyczką^[2]), by w 1989 osiedlić się na stałe wraz z mężem w Almuñécar w Hiszpanii^[1].

Grób Ewy Krzyżewskiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

28 lipca 2003 aktorka jadąc wieczorem z mężem, który w szpitalu w hiszpańskiej Grenadzie przeszedł zabieg chirurgiczny barku – kierując samochodem marki Mercedes na wąskiej, hiszpańskiej, górskiej drodze uległa tragicznemu wypadkowi drogowemu, zjeżdżając na lewy pas ruchu oraz zderzając się z jadącym z przeciwka samochodem marki Audi (w wypadku zginął jej mąż Bolesław). Zmarła w szpitalu, kilka dni później (30 lipca), po trwającej walce o jej życie. Początkowo została pochowana na cmentarzu w Almuñécar, ale kilka lat później została ekshumowana i przewieziona do Polski, gdzie spoczęła w grobowcu rodziny Krzyżewskich na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 85, rząd 5, grób 17/18)^[12][1]. Na lewej tablicy tego grobowca u góry umieszczono po lewej stronie owalną, porcelanową czarno-białą jej fotografię z umieszczoną po prawej stronie inskrypcją^[13].

Filmografia

Aktorstwo

Filmy fabularne i etiudy
Rok	Tytuł	Reżyser	Rola
1958	Popiół i diament	Andrzej Wajda	barmanka Krystyna
1960	Rat	Veljko Bulajić	Maria
1961	Zaduszki	Tadeusz Konwicki	Wala
	Zuzanna i chłopcy	Stanisław Możdżeński	Zuzanna Wiśniewska
1963	Liczę na wasze grzechy	Jerzy Zarzycki	Renata
	Naprawdę wczoraj	Jan Rybkowski	Teresa, przedstawicielka Zjednoczonych Wydawnictw
	Zbrodniarz i panna	Janusz Nasfeter	Małgorzata Makowska
1965	Faraon	Jerzy Kawalerowicz	Hebron
	Lekarstwo na miłość	Jan Batory	Honorata
	Sposób bycia	Jan Rybkowski	matka bohatera
	Poszukiwania na ulicach miasta	Barry Clayton
	Zvony pre bosých	Stanislav Barabáš	Verona
1966	Faust XX	Ion Popescu-Gopo	diablica Margueritte
	Piekło i niebo	Stanisław Różewicz	diabeł stróż
	Powrót na ziemię	Stanisław Jędryka	Wanda-Irena
	Przedświąteczny wieczór	Helena Amiradżibi-Stawińska, Jerzy Stefan Stawiński	kochanka Andrzeja
	Zejście do piekła	Zbigniew Kuźmiński	Linda, sekretarka Adlera
1970	Akcja Brutus	Jerzy Passendorfer	Anastazja, łączniczka „Boruty”
	Dzięcioł	Jerzy Gruza	mieszkanka Warszawy
1971	Okno zabite deskami	Janusz Majewski	Anna
	Liebeserklärung an G.T.	Horst Seemann	Gisa Tonius
	Jak daleko stąd, jak blisko	Tadeusz Konwicki	Zosia
1973	Zazdrość i medycyna	Janusz Majewski	Rebeka Widmarowa
Seriale telewizyjne
1965	Noc inspektora	Wladislaw Ikomonow
1972	Mrtwyc se zawrszta		Helga
	Das Geheimnis der Anden	Rudi Kurz	Maja

Polski dubbing

Filmy fabularne
Rok	Tytuł	Reżyser dubbingu	Rola
1964	Winnetou II: Ostatni renegaci	Jerzy Twardowski	Ribanna
1965	Zbrodnia doskonała[14]	Maria Olejniczak	Gina Bianchi

Teatr

Role teatralne[15]
Rok	Sztuka	Autor	Reżyser	Rola	Teatr
1962	Elektra	Sofokles	Mieczysław Górkiewicz	Klitajmestra	PWST Kraków
	Hamlet	William Szekspir	Gustaw Holoubek	Ofelia	Teatr Dramatyczny w Warszawie
1963	Dziewiąty sprawiedliwy	Jerzy Jurandot	Ludwik René	Tamar
	Śmierć porucznika	Sławomir Mrożek	Aleksander Bardini
1964	Don Juan, czyli miłość do geometrii	Max Frisch	Ludwik René	Donna Anna
1965	Po upadku	Arthur Miller	Ludwik René	Elsie
Role w Teatrze Telewizji[15]
1964	Pantofelki z krokodyla	Branislav Crnčević	Slavoljub Stefanović Ravasi	Cecylia Bay-Bay

Upamiętnienie

Jej wizerunek znalazł się na wielu tytułowych okładkach polskich i zagranicznych czasopism filmowych, m.in.: „Positif” (1959), „Film Spiegel” (1970), „Film” (1970, 1973), „Ekran” (1974) czy „Treffpunkt Kino” (1975)^[16]. Ponadto jej biografia została ukazana w pozycji książkowej napisanej przez Jana Romualda Krzyżewskiego^[17], Krzyżewscy: sekrety starej skrzyni^[18].

W piętnastą rocznicę jej śmierci w holu I LO w Chrzanowie, którego była uczennicą, została wmurowana okolicznościowa tablica pamiątkowa jej poświęcona^[4]. Na uroczystość jej odsłonięcia 21 czerwca 2018 przybyła z Las Vegas jej pasierbica, Beata Kwiatkowska^[4]. Ponadto w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Chrzanowie, od 20 czerwca do 31 lipca tegoż roku, prezentowano wystawę z pozostałymi po niej pamiątkami oraz planszami z okładkami czasopism z jej wizerunkiem^[19].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Konrad Eberhardt: Ewa Krzyżewska. W: Konrad Eberhardt: Album aktorów polskiego filmu i telewizji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975. OCLC 4681763.
• Karol Jachymek: Ewa Krzyżewska (i chłopcy). W: Karol Jachymek: Film, ciało, historia. Kino polskie lat sześćdziesiątych. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2016. ISBN 978-83-65155-10-8. OCLC 1000021248.
• Jan Romuald Krzyżewski: Krzyżewscy: sekrety starej skrzyni. Warszawa: Warszawska Firma Wydawnicza, 2014. ISBN 978-83-7805-438-2. OCLC 926372973.
• Zbigniew Karol Rogowski. Ewa Krzyżewska: Jak przedstawiano mnie - królowej matce na galowym seansie w kinie Odeon. „Przekrój”. Nr 939/940, s. O–Ó (19–20), 1963-04-14. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”. ISSN 0033-2488. 

Linki zewnętrzne

• Ewa Krzyżewska. famousfix.com. [dostęp 2018-01-21]. (ang.).
• Profil osoby: Ewa Anna Krzyżewska - Kwiatkowska (Krzyżewska). [w:] Ogrody Wspomnień [on-line]. ogrodywspomnien.pl. [dostęp 2018-07-01].
• Ewa Krzyżewska w bazie IMDb (ang.)
• Ewa Krzyżewska w bazie Filmweb
• Ewa Krzyżewska w bazie filmpolski.pl
• Ewa Krzyżewska w Internetowej Bazie Filmowej (fdb.pl)
• Ewa Krzyżewska w wirtualnym albumie w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Ewa Krzyżewska w bazie Akademia Polskiego Filmu
• Ewa Krzyżewska w bazie stopklatka.pl
• Ewa Krzyżewska w bazie YouTube
• Ewa Krzyżewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-08] .
• Ewa Krzyżewska w bazie Encyklopedia polskiego dubbingu
• Ewa Krzyżewska w bazie Rate Your Music
• Ewa Krzyżewska w bazie Online Computer Library Center
• Ewa Krzyżewska. w bazie NUKAT – Katalogu Zbiorów Polskich Bibliotek Naukowych
• Tadeusz Rolke: Archiwum Tadeusza Rolke. Ewa Krzyżewska (1-8/8). [w:] Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [on-line]. artmuseum.pl. [dostęp 2020-07-30].