Ewangelia Hebrajczyków

Ewangelia Hebrajczyków – zaginiona apokryficzna ewangelia używana przez judeochrześcijańską grupę Nazarejczyków (lub Nazareńczyków). Był to prawdopodobnie luźny przekład aramejski Ewangelii Mateusza, rozwinięty w sposób anegdotyczno-midraszowy, o cechach gnostycznych, lecz zasadniczo mieszczący się w ramach ortodoksji wczesnego Kościoła.[1] Niektórzy badacze są jednak zdania, iż jest to tekst niezależny od ewangelii kanonicznych.[2]

Źródła i treść

Ewangelia znana jest wyłącznie z kilku cytatów i omówień u Ojców Kościoła. Przypuszczalnie została ona spisana pod koniec I w. n.e. w Pelli bądź w Egipcie, a zdaniem Jeana Danielou przed 70. n.e. w Jerozolimie.[3] Mówiła o preegzystencji, wcieleniu i wypowiedziach Jezusa. Opisywała także pojawienie się zmartwychwstałego Jezusa jako wcielenie Mądrości Bożej[4].

Została napisana w języku aramejskim lub hebrajskim. Hieronim – jak się sądzi – o ewangelii tej pisał, że jest ona Ewangelią Mateusza napisaną do Żydów w ich „ojczystym języku” i przechowywana jest w Bibliotece w Cezarei (Hieronim, Dialog Przeciw Pelagianom, III, 2, por. De viris illustribus, 3; Comm. In Mt., XII, 13)[5][6]. Pogląd Hieronima powszechnie uznano za błędny, gdyż mylił on dwa różne dokumenty – kanoniczną Ewangelię Mateusza z wersjami tekstów będących w dyspozycji Ebionitów[7][8][9]. Nie ma pewności, czy w ogóle miał Ewangelię Hebrajczyków w rękach, a tłumaczenie jej tekstu mogło być dopiero w sferze jego planów. Nie wymienia jej w katalogu swoich dzieł[3].

Zdaniem innych jej tekst stanowił przeróbkę hebrajskiego (lub aramejskiego) tekstu Ewangelii Mateusza. Ich poprawioną wersję nazywano Ewangelią Hebrajczyków lub Ewangelią Ebionitów[10].

W ostatnich czasach jest tendencja do redukowania tradycyjnego podziału na Ewangelię Hebrajczyków, Ewangelię Nazarejczyków, oraz Ewangelię Ebionitów do dwóch ewangelii[11], jakkolwiek broni go jeszcze Klauck (2003)[12]. Uważa się, że Hieronim pomylił Ew. Hebrajczyków z Ew. Nazarejczyków lub Ew. Ebionitów[13].

Wybrane cytaty u pisarzy starochrześcijańskich

Orygenes

Orygenes w Komentarzu do Ewangelii Mateusza napisał:

Napisano w pewnej Ewangelii zatytułowanej Według Hebrajczyków (jeśli wszakże ktoś ją uznaje za dobrą nie tyle dla wiarygodności, ile dla ukazania rozpatrywanej sprawy):

Zapytał Go jeden bogaty człowiek: Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie? Odpowiedział mu: Człowiecze, wypełniaj Prawo i Proroków. Odrzekł: Wypełniam. Rzekł do niego: Idź, sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, potem przyjdź i chodź za Mną. Bogaty zaczął skrobać się po głowie i nie był zadowolony. A Pan powiedział do niego: Jakże możesz mówić: Wypełniam Prawo i Proroków? Przecież napisano w Prawie: Miłuj swego bliźniego jak siebie samego, a oto liczni twoi bracia, synowie Abrahama, za ubiór mają gnój, umierają z głodu, dom zaś twój pełen jest wszelkiego dobra i nic z niego do nich nie wychodzi. Zwróciwszy się zaś do swego ucznia Szymona, który siedział przy Nim, rzekł: Szymonie, synu Jony, łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne niż bogatemu wejść do królestwa niebieskiego[14].

Euzebiusz

Euzebiusz z Cezarei, omawiając jakie księgi cytuje Papiasz, w swoim Kyriakon logion exegesis, nadmienia o tekście Pericope adulterae:

Prócz tego przytacza jeszcze opowieść o jakiejś niewieście, którą oskarżono przed Panem o wiele grzechów. To samo opowiadanie znajduje się również w "Ewangelii według Hebrajczyków", ja zaś uważałem za potrzebne i ten szczegół dodać do tego, co się już powiedziało[15].

Hieronim

Hieronim w swym komentarzu Ewangelii Mateusza podaje szerszy kontekst dla uzdrowienia człowieka z uschłą ręką:

W Ewangelii, której używają nazarejczycy i ebionici, a którą niedawno przełożyliśmy z języka hebrajskiego na grecki i która przez wielu jest uważana za autentyczna Mateusza, człowiek ten o uschłej ręce miał być kamieniarzem i prosił tymi słowy o pomoc: Kamieniarzem jest i tymi rękami muszę się wyżywić, proszę cie Jezu, abyś przywrócił mi zdrowie, bym w tak upokarzający sposób nie musiał żebrać o jedzenie[16][17]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, WAM 2003, cz. I, s. 99-100
  2. ↑ Helmut Koester, Introduction to the New Testament, Hermeneia: Foundations and Factes, Philadelphia 1982: Fortress Press, t. 2, s. 223-224
  3. ↑ a b Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne, WAM 2003, cz. I, s. 99
  4. ↑ John Dominic Crossan, The Historical Jesus: The Life of a Mediterranean Jewish Peasant, 1991, ISBN 0-06-061629-6 (wyd. polskie: Historyczny Jezus: Kim był i czego nauczał?, 1997, ISBN 83-05-12835-0, s. 449)
  5. ↑ Bart D. Ehrman (1999) Jesus: Apocalyptic Prophet of the New Millennium, Oxford University Press, p. 43.
  6. ↑ Jan Lewandowski, Legenda o Ewangelii Mateusza w języku hebrajskim
  7. ↑ Wstęp do Nowego Testamentu, Poznań – Warszawa 1969, s. 184
  8. ↑ E. Dąbrowski, Prolegomena do Nowego Testamentu, Poznań – Warszawa – Lublin 1959, wydanie III, s. 180-181, przypis nr 16
  9. ↑ Apokryfy Nowego Testamentu, Lublin 1986, tom I, str. 68
  10. ↑ Jean Danielou, Teologia judeochrześcijańska, WAM, Kraków, 2002, s. 71
  11. ↑ Craig A. Evans
  12. ↑ Hans-Josef Klauck Apocryphal gospels: an introduction 2003 Page 37
  13. ↑ Hugolin Langkammer: Apokryfy Nowego Testamentu. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1989, s. 24. ISBN 83-7030-026-X.
  14. ↑ Orygenes, Komentarz do Ewangelii Mateusza, XV,13.
  15. ↑ Euzebiusz, Historia Kościelna, III,39,17.
  16. ↑ Hieronim, Komentarz do Ewangelii według św.Mateusza, WAM, 2008, II:12,13
  17. ↑ A. Paciorek, Nowy komentarz biblijny – Ewangelia według świętego Mateusza, Edycja św. Pawła 2005, część 1, s. 530

Bibliografia