Ewangeliarz mołdawski

Ewangeliarz mołdawski Evangelie
Oznaczenie	Rps 12690 IV
Fundator	Anastazy
Data powstania	1614–1617
Miejsce powstania	Mołdawia
Zawartość	Ewangelie
Język	cerkiewnosłowiański
Technika	pergamin
Rozmiary	36×25 cm
Liczba kart	308
Miejsce przechowywania	Biblioteka Narodowa w Warszawie

Ewangeliarz mołdawski (cs. Evangelie) – XVII-wieczny manuskrypt spisany w języku cerkiewnosłowiańskim, obecnie przechowywany w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Historia

Manuskrypt został wykonany na zlecenie metropolity mołdawskiego Anastazego^[1]. Księga spisana została w 1614 przez mnicha Teofila z monastyru Voroneț, zaś w 1617 ozdobiona przez artystę Stefana z Suczawy (o czym informuje obszerna notka na stronie 707)^[1][2]. Rękopis został podarowany przez Anastazego monasterowi w Krechowie, a następnie znalazł się w monasterze Dragomirna^[1]. W 1653 został zrabowany przez Kozaków, a po pięciu latach odkupiony powrócił do monasteru^[1]. W nieznanych okolicznościach trafił do Biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego^[1]. W 1977 został odkryty w zasobach Biblioteki Narodowej w Warszawie podczas opracowywania tzw. zbiorów zabezpieczonych^[1].

Ewangeliarz przechowywany jest obecnie w Bibliotece Narodowej pod sygnaturą stałą Rps 12690 IV (dawniej pod akcesyjną Rps akc. 10778)^[2][1]. Stanowi czołowy w polskich zbiorach przykład iluminatorstwa mołdawskiego, którego rozkwit przypadł na XVII wiek^[1].

Opis

Kodeks, spisany na pergaminie, ma wymiary 36×25 cm^[2]. Składa się z 308 kart^[2]. Dolne rogi pierwszych 20 kart są zniszczone^[1]. Według pierwotnej paginacji brakuje stron 363–462^[2].

Rękopis zawiera tzw. Tetraewangelię, czyli tekst czterech Ewangelii^[1]. Na początku kodeksu umieszczony jest wstęp arcybiskupa bułgarskiego Teofilakta oraz spis rozdziałów, zaś na końcu znajduje się kalendarz świąt ruchomych i stałych oraz wskazówki dotyczące czytań ewangelijnych^[1].

Na zdobienia manuskryptu składa się:

• 13 miniatur pełnostronicowych^[1][2]:
  • św. Henoch, Eliasz i Jan (?) (s. 1)
  • Zesłanie Ducha Świętego (s. 2)
  • św. Mateusz i arcybp. Anastazy (s. 8)
  • wizja Sądu Ostatecznego (s. 143)
  • Madonna Tronująca i prorocy Abraham, Jakub i Izaak (s. 170)
  • św. Marek i arcybp. Anastazy (s. 174)
  • Matka Boska Orantka (s. 276)
  • Zaśnięcie NMP (s. 281)
  • św. Łukasz i Anastazy (s. 282)
  • niewypełniona ramka w formie kartusza, wokół postacie Boga, Madonny Tronującej, archaniołów i proroków oraz Anastazego, Jana i chrzestnej (?) (s. 553)
  • św. Jan, św. Prochor i Anastazy (s. 554)
  • drzewo winorośli z wizerunkami Matki Boskiej, Chrystusa, św. Jana i 12 apostołów (s. 681)
  • drzewo winorośli z wizerunkami Znamienia Matki Boskiej, Mojżesza, Aarona, Dawida, Salomona i 8 proroków (s. 682)
• 13 zastawek, czyli dekoracji graficznych na początku rozdziałów (strony 3, 9, 171, 175, 277, 279, 283, 550, 555, 683, 685, 694, 705) i 5 inicjałów plecionkowych w stylu bałkańskim (strony 9, 175, 283, 555, 683)^[1][2]
• 332 ilustracje w tekście^[1]

Iluminacje wykonane zostały farbami kryjącymi z przewagą czerwieni^[1]. Do zdobień wykorzystano sproszkowane złoto (w tytułach, inicjałach, oznaczeniach kolumn, na marginesach)^[1].

Pierwotna oprawa nie zachowała się – obecna, składająca się z deski i aksamitu, pochodzi z 2. połowy XVII lub z XVIII wieku^[2].

• 

  Miniatura pełnostronicowa „Zesłanie Ducha Świętego” (s. 2)

• 

  Karta z inicjałem plecionkowym i zastawką (s. 175)

• 

  Drzewo winorośli z Matką Boską, Chrystusem, św. Janem i apostołami (s. 681)

• 

  Ilustracja w tekście (s. 7)

• 

  Ramka bez wypełnienia (s. 553)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ewangeliarz mołdawski w bibliotece Polona