Ewolucja języka

Ewolucja języka – proces polegający na przeobrażaniu się struktury języka[1].

W ewolucji językowej wyróżniane są dwie przeciwstawne tendencje[2]:

  • dyferencjacja – rozwarstwianie się języka podstawowego na mniejsze kody komunikacyjne[2];
  • integracja – stopniowe ujednolicanie się odrębnych języków, pojawianie się na ich gruncie wspólnych cech[2]; scalanie się dialektów[3].

Tempo ewolucji językowej nie jest zawsze jednakowe: w zależności od okresu może dochodzić do rozległych przemian bądź do powstawania niewielkich różnic[2]. Różni się również tempo zmian na różnych płaszczyznach języka: słownictwo jest bardziej chwiejne od struktury dźwiękowej[2]. Zmiany językowe są przeważnie niezauważalne dla jednostki[2]. Ich świadectwem może być współistnienie w języku wariantów[4].

Wypracowano kilka koncepcji tłumaczących historyczną zmienność języka[5]:

  • koncepcja dywergentnego rozwoju – języki spokrewnione, wywodzące się ze wspólnego prajęzyka, powstają w wyniku migracji przedstawicieli wspólnoty prajęzykowej;
  • teoria falowa – innowacje powstają w pewnym środowisku, rozchodząc się jak fale po wrzuceniu kamienia do wody; dochodzi również do nakładania się fal pochodzących z różnych epicentrów;
  • koncepcja systemowa – innowacje kształtują się pod wpływem tendencji do zachowywania równowagi i wypełniania brakujących miejsc w systemie;
  • koncepcja substratowa – język przybyszów czerpie materiały z mowy pierwotnych mieszkańców danego terenu.

Przed rozwinięciem się naukowego językoznawstwa istniał pogląd, że ewolucja językowa jest zjawiskiem negatywnym, prowadzącym do degeneracji języka[6]. Współcześnie panuje przekonanie, że język dostosowuje się do potrzeb operującej nim społeczności[6]. Ewolucja języka nie jest zatem zjawiskiem ujemnym[6]. Spontanicznej ewolucji podlega każdy naturalny język żywy[7], wraz z powstawaniem nowych realiów i potrzeb komunikacyjnych[7]. Ewolucja następuje również jako odpowiedź na przemiany w innych obszarach systemu językowego[8].

Brytyjski językoznawca David Crystal porównuje ewolucję językową do poziomu oceanu, który zmienia się wraz z wahaniami przypływów i odpływów: poziom wody nieustannie się zmienia, nie można jednak zauważyć żadnego rozwoju[8]. W podobny sposób język nie dąży do lepszego ani gorszego stanu, nie upada ani nie rozkwita, lecz podlega zmianom[8], nie zmierzając przy tym do żadnej konkretnej postaci[7] (nie dochodzi do jego uproszczenia ani też do dodania złożoności[9]). Języków na osi ewolucji nie można zatem oceniać w kategoriach doskonałości[7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ „Acta Universitatis Carolinae: Philologica. Monographia”, Uniwersytet Karola w Pradze, 1995, s. 74, ISBN 978-80-7184-033-6 (cz.).???
  2. ↑ a b c d e f Mistrík 1993 ↓, s. 484.
  3. ↑ Stanisław Urbańczyk, Encyklopedia języka polskiego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1992, s. 126, ISBN 83-04-02994-4, OCLC 30953882.
  4. ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 484–485.
  5. ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 485.
  6. ↑ a b c Irena Bajerowa, Wpływ techniki na ewolucję języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 60, ISBN 978-83-04-00723-9 (pol.).
  7. ↑ a b c d Václav Cvrček, Mluvnice současné češtiny I. Jak se píše a jak se mluví, Uniwersytet Karola w Pradze, Karolinum Press, 2015, s. 21, ISBN 978-80-246-2812-7 (cz.).
  8. ↑ a b c Václav Cvrček, Nechte svůj jazyk na pokoji!, Aktuálně.cz, 17 marca 2010 [dostęp 2019-11-05] (cz.).
  9. ↑ Mate Kapović, O „pravilnosti” u jeziku, „Kolo”, 3–4, 2009 (chorw.).

Bibliografia