Międzynarodowa Federacja Szachowa

Kongres FIDE, Tromsø 2014

Międzynarodowa Federacja Szachowa (fr. Fédération Internationale des Échecs, FIDE) – utworzona 20 lipca 1924 roku w Paryżu organizacja międzynarodowa, zrzeszająca narodowe związki szachowe z całego świata, w tym Polski Związek Szachowy. Mottem FIDE jest Gens una sumus (łac. Jesteśmy jedną rodziną). Od 2018 na czele FIDE stoi Arkadij Dworkowicz, były wicepremier Federacji Rosyjskiej^[1].

Do głównych zadań FIDE należy: definiowanie i ujednolicanie reguł gry w szachy oraz zasad rozgrywania międzynarodowych zawodów szachowych, obliczanie rankingu szachistów, przyznawanie tytułów (zobacz arcymistrz) szachistom oraz sędziom szachowym. Federacja organizuje najważniejsze zawody szachowe o zasięgu światowym, w tym indywidualne mistrzostwa świata oraz olimpiady szachowe, patronuje lub nadzoruje rozgrywanie niektórych turniejów międzynarodowych z udziałem najsilniejszych szachistów świata. Ogromna większość międzynarodowych zawodów szachowych odbywa się na zasadach określonych przez FIDE. Rozgrywki o zasięgu krajowym są organizowane w oparciu o przepisy narodowych związków szachowych, które z założenia nie mogą być sprzeczne z przepisami FIDE.

FIDE powstała na wniosek sekretarza Francuskiej Federacji Pierre Vincenta, a wśród 15 państw (Anglia, Argentyna, Belgia, Czechosłowacja, Finlandia, Francja, Holandia, Włochy, Jugosławia, Kanada, Węgry, Rumunia, Hiszpania, Szwajcaria), które zakładało FIDE była także Polska (reprezentowana przez Izaaka Towbina).

W 1928 w Hadze FIDE jako pierwsza organizacja sportowa podjęła historyczną decyzję – zrównała prawa amatorów i zawodowców.

Początkowo FIDE była dość słabą organizacją, ponieważ Związek Radziecki z przyczyn politycznych odmówił przystąpienia do federacji. Sytuacja uległa zmianie w 1946 roku, po śmierci ówczesnego mistrza świata Aleksandra Alechina FIDE przystąpiła do organizacji turnieju w celu wyłonienia następcy. Po trudnych negocjacjach radziecki związek szachowy dołączył do federacji, z wieloma zastrzeżeniami dotyczącymi przyszłego kształtu tej organizacji.

W 1948 roku odbył się turniej o mistrzostwo świata, w którym zwyciężył Michaił Botwinnik. Od tego czasu aż do 1993 roku mistrz świata był wyłaniany w oficjalnych meczach organizowanych przez FIDE. Ustalono wielostopniowe eliminacje (turnieje strefowe, międzystrefowe i mecze kandydatów), których zwycięzca uzyskuje prawo gry z mistrzem świata.

Działalność FIDE w zakresie organizacji meczów o tytuł mistrza świata wywoływała wiele kontrowersji. W 1975 Bobby Fischer nie przystąpił do meczu z pretendentem, skutkiem czego Anatolij Karpow został uznany za jego następcę. W 1984 roku prezydent Florencio Campomanes przerwał mecz pomiędzy Karpowem i Garrim Kasparowem bez wyłonienia zwycięzcy. Kontrowersje wzbudzała również działalność następcy Campomanesa, Ilumżynowa, oskarżanego m.in. o niedotrzymywanie obietnic finansowych.

W 1993 narastający konflikt pomiędzy FIDE a ówczesnym mistrzem świata Kasparowem doprowadził do rozłamu. Kasparow i pretendent Nigel Short, wyłoniony w eliminacjach zorganizowanych przez FIDE, założyli nową organizację PCA, pod auspicjami której rozegrali mecz, wygrany przez Kasparowa. Od tego czasu rozgrywki o tytuł mistrza świata organizowane były dwutorowo, przez FIDE oraz organizacje zakładane przez Kasparowa. Dopiero w roku 2006 doszło do zunifikowanego meczu o tytuł mistrza świata, w wyniku którego Władimir Kramnik został oficjalnym mistrzem świata w szachach.

Od 1953 FIDE prowadzi Złotą księgę FIDE, która zawiera m.in. nazwiska zawodników, działaczy, sędziów, którzy odegrali ważną rolę w historii szachów.

FIDE dopuszcza międzynarodowe drużyny niesłyszących (ICSC), niewidomych (IBCA), niepełnosprawnych z dysfunkcją narządu ruchu (IPCA) na prawach państwa, do rozgrywek olimpijskich.

W 1999 FIDE została oficjalnie uznana przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski. Dwa lata później federacja przyjęła przepisy antydopingowe MKOl. Istnieją plany włączenia szachów do Igrzysk Olimpijskich.

Według stanu na 18 czerwca 2014 roku, FIDE zrzeszała 181 krajowych federacji (54 federacje z Europy, 51 federacji z Azji, 42 federacje z Afryki, 34 federacje z Ameryki)^[2].

Najwyższym organem organizacji jest Kongres, organizowany co roku (z wyjątkiem tzw. Kongresów nadzwyczajnych, które mogą zostać zwołane na wniosek Prezydenta FIDE). W Polsce odbyły się dwa Kongresy, w 1935 w Warszawie oraz w 2011 w Krakowie (82. edycja)^[3].

W dniu powstania FIDE – 20 lipca jest obchodzony Międzynarodowy Dzień Szachów^[4].

Prezydenci FIDE

• 

  Alexander Rueb
   Holandia
  (1924–1949)
• 

  Folke Rogard
   Szwecja
  (1949–1970)
• 

  Max Euwe
   Holandia
  (1970–1978)
• 

  Friðrik Ólafsson
   Islandia
  (1978–1982)
• 

  Florencio Campomanes
   Filipiny
  (1982–1995)
• 

  Kirsan Ilumżynow
   Rosja
  (1995–2018)
• 

  Arkadij Dworkowicz
   Rosja
  (od 2018)

Kongresy FIDE

Zobacz też

• mistrzostwa świata w szachach
• szachowe mecze pretendentów
• szachowe turnieje pretendentów
• szachowe turnieje międzystrefowe
• arcymistrz
• mistrz międzynarodowy

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Filipowicz „Dzieje Polskiego Związku Szachowego”, Wydawnictwo „O-K”, Warszawa 2007
• W.Litmanowicz, J.Giżycki, „Szachy od A do Z”, Warszawa 1986–1987, s. 592 (tom I), 1359 (tom II)
• FIDE: opracowanie IA Andrzeja Filipowicza. wjcc2010.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-02)].

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona FIDE (ang.)