Fałd

Fałd
Fałdy z płynięcia na fyllicie, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie
Fałdy ze zginania, sfałdowany flisz karpacki, odsłonięcie Rudawka Rymanowska n. Wisłokiem, okolice Rymanowa
Fałdki ptygmatyczne powstałe w ośrodku elastycznym
Fałdy powstałe wskutek kompresji, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie
Zafałdowane osady dolnego kambru, reprezentowane przez kwarcyty osadowe, kop. Wiśniówka Duża, koło Kielc

Fałd – struktura tektoniczna, deformacja ciągła, powstała na skutek wygięcia warstw bez przerwania ciągłości ośrodka skalnego. Wyróżnia się dwa rodzaje fałdów: antykliny i synkliny[1]. Antyklina posiada w swoim jądrze utwory starsze, natomiast synklina – młodsze.

Dawniej te dwa rodzaje fałdów klasyfikowano jako elementy pojedynczego fałdu.

Elementy budowy fałdu

  • jądro – wewnętrzna część fałdu
  • skrzydło fałdu – część fałdu zawarta między powierzchnią osiową fałdu a powierzchnią osiową fałdu przyległego
  • przegub – odcinek warstwy fałdowanej o największej krzywiźnie, zwykle wiąże skrzydła, w wypadku fałdów szerokopromiennych może być trudny do wyodrębnienia

Parametry fałdu

  • oś fałdu – prosta biegnąca wzdłuż największego przegięcia przegubu fałdu
  • powierzchnia osiowa fałdu – powierzchnia łącząca osie fałdu w kolejnych ławicach
  • promień fałdu – odległość między powierzchniami osiowymi sąsiadujących fałdów mierzona prostopadle

Klasyfikacje fałdów

Klasyfikacja geometryczno-kinematyczna

Uwzględnia położenie skrzydeł względem powierzchni osiowej:

  • fałdy stojące – fałdy o skrzydłach zapadających pod tym samym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pionowa
  • fałdy pochylone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pochylona
  • fałdy obalone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w jednym kierunku; powierzchnia osiowa pochylona
  • fałdy leżące – fałdy o poziomej powierzchni osiowej; wyróżnia się skrzydła górne (grzbietowe) i dolne (brzuszne)
  • fałdy przewalone – fałszywa synklina, fałszywa antyklina (geometria wskazuje na obecność np. antykliny, strukturalnie jest to synklina)

Klasyfikacja ze względu na symetrię fałdu

  • symetryczne – skrzydła fałdu są symetryczne względem powierzchni osiowej
  • asymetryczne – skrzydła fałdu nie wykazują symetrii w relacji do powierzchni osiowej

Klasyfikacja ze względu na położenie osi fałdu

  • fałdy poziome
  • fałdy pochylone
  • fałdy pionowe

Klasyfikacja ze względu na rozmieszczenie w planie

Klasyfikacja ze względu na stosunek promienia fałdu do wysokości fałdu

  • fałdy szerokopromienne
  • fałdy średnopromienne
  • fałdy wąskopromienne

Klasyfikacja geometryczno-morfologiczna

  • fałdy zygzakowate (zębate, szewronowe, dachowe)
  • fałdy grzebieniowate
  • fałdy hiperboliczne
  • fałdy paraboliczne
  • fałdy półkoliste
  • fałdy skrzynkowe
  • fałdy wachlarzowe

Klasyfikacja ze względu na kąt zbieżności fałdu

  • fałdy normalne (otwarte; kąt zbieżności > 0°)
  • fałdy izoklinalne (zamknięte; kąt zbieżności = 0°)
  • fałdy wachlarzowe (kąt zbieżności < 0°)

Klasyfikacja strukturalna

  • fałdy koncentryczne
  • fałdy symilarne
  • fałdy dysharmonijne

Genetyczna klasyfikacja fałdów

Przypisy

  1. Marks i inni, Słownik geologii dynamicznej, wyd. Wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 14411936.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Ptygmatyt.jpg
Autor: PIotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fałdki ptygmatyczne
Fałd obalony.jpg
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fałd obalony, rezerwat "Ślichowice" w Kielcach
Flisz karpacki 1.jpg
Autor: PIotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sładowane osady fliszu karpackiego, odsłonięcie Rymanówka, okolice rzeszowa
Fałdy z płynięcia 1.jpg
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fałdy z płynięcia powstałe w górno dewońskich fyllitach facji kulmu, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie
Fałdy w kambrze.JPG
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zafałdowany dolny kambr, reprezentowany przez kwarcyty osadowe, k. Wiśniówka Duża, okolie Kielc