Fałd

Fałd

Fałd obalony, rezerwat przyrody "Ślichowice" w Kielcach

Fałdy z płynięcia na fyllicie, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie

Fałdy ze zginania, sfałdowany flisz karpacki, odsłonięcie Rudawka Rymanowska n. Wisłokiem, okolice Rymanowa

Fałdki ptygmatyczne powstałe w ośrodku elastycznym

Fałdy powstałe wskutek kompresji, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie

Zafałdowane osady dolnego kambru, reprezentowane przez kwarcyty osadowe, kop. Wiśniówka Duża, koło Kielc

Fałd – struktura tektoniczna, deformacja ciągła, powstała na skutek wygięcia warstw bez przerwania ciągłości ośrodka skalnego. Wyróżnia się dwa rodzaje fałdów: antykliny i synkliny^[1]. Antyklina posiada w swoim jądrze utwory starsze, natomiast synklina – młodsze.

Dawniej te dwa rodzaje fałdów klasyfikowano jako elementy pojedynczego fałdu.

Elementy budowy fałdu

• jądro – wewnętrzna część fałdu
• skrzydło fałdu – część fałdu zawarta między powierzchnią osiową fałdu a powierzchnią osiową fałdu przyległego
• przegub – odcinek warstwy fałdowanej o największej krzywiźnie, zwykle wiąże skrzydła, w wypadku fałdów szerokopromiennych może być trudny do wyodrębnienia

Parametry fałdu

• oś fałdu – prosta biegnąca wzdłuż największego przegięcia przegubu fałdu
• powierzchnia osiowa fałdu – powierzchnia łącząca osie fałdu w kolejnych ławicach
• promień fałdu – odległość między powierzchniami osiowymi sąsiadujących fałdów mierzona prostopadle

Klasyfikacje fałdów

Klasyfikacja geometryczno-kinematyczna

Uwzględnia położenie skrzydeł względem powierzchni osiowej:

• fałdy stojące – fałdy o skrzydłach zapadających pod tym samym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pionowa
• fałdy pochylone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pochylona
• fałdy obalone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w jednym kierunku; powierzchnia osiowa pochylona
• fałdy leżące – fałdy o poziomej powierzchni osiowej; wyróżnia się skrzydła górne (grzbietowe) i dolne (brzuszne)
• fałdy przewalone – fałszywa synklina, fałszywa antyklina (geometria wskazuje na obecność np. antykliny, strukturalnie jest to synklina)

Klasyfikacja ze względu na symetrię fałdu

• symetryczne – skrzydła fałdu są symetryczne względem powierzchni osiowej
• asymetryczne – skrzydła fałdu nie wykazują symetrii w relacji do powierzchni osiowej

Klasyfikacja ze względu na położenie osi fałdu

• fałdy poziome
• fałdy pochylone
• fałdy pionowe

Klasyfikacja ze względu na rozmieszczenie w planie

• synkliny, antykliny
• brachysynkliny, brachyantykliny
• kopuły, niecki

Klasyfikacja ze względu na stosunek promienia fałdu do wysokości fałdu

• fałdy szerokopromienne
• fałdy średnopromienne
• fałdy wąskopromienne

Klasyfikacja geometryczno-morfologiczna

• fałdy zygzakowate (zębate, szewronowe, dachowe)
• fałdy grzebieniowate
• fałdy hiperboliczne
• fałdy paraboliczne
• fałdy półkoliste
• fałdy skrzynkowe
• fałdy wachlarzowe

Klasyfikacja ze względu na kąt zbieżności fałdu

• fałdy normalne (otwarte; kąt zbieżności > 0°)
• fałdy izoklinalne (zamknięte; kąt zbieżności = 0°)
• fałdy wachlarzowe (kąt zbieżności < 0°)

Klasyfikacja strukturalna

• fałdy koncentryczne
• fałdy symilarne
• fałdy dysharmonijne

Genetyczna klasyfikacja fałdów

• fałdy ze ścinania
• fałdy ze zginania
• fałdy z płynięcia
• fałdy o genezie mieszanej

Przypisy

Bibliografia

• WojciechW. Jaroszewski WojciechW., LeszekL. Marks LeszekL., AndrzejA. Radomski AndrzejA., Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, s. 59-69, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626 .