Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”

Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”

Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Siedziba	Starachowice
Adres	ul. 1 Maja 12 27-200 Starachowice
Data założenia	1948
Forma prawna	przedsiębiorstwo państwowe, a następnie Sp. z o.o.
Zatrudnienie	22 000 (1976)[1]
Położenie na mapie Starachowic Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”
Położenie na mapie powiatu starachowickiego Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”
51°03′20,0″N 21°03′33,9″E/51,055556 21,059417

Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star” – dawne polskie przedsiębiorstwo specjalizujące się w produkcji lekkich i średnich samochodów ciężarowych, które miało swoją siedzibę w Starachowicach. Jego głównym sukcesorem w zakresie fabryki w Starachowicach jest spółka MAN Bus.

Historia

Star 25

Star 660

Star 266

Star 200

Star 244

Star 1142

Star 742

Star 8-117

Star S2000 (Star 14.227)

Star 944

Star 266, który wziął udział w Rajdzie Paryż-Dakar

Papamobile na bazie ciężarówki Star 660 (rekonstrukcja)

Zakłady powstały w 1948 roku jako przedsiębiorstwo państwowe, na bazie Zakładów Mechanicznych w Starachowicach założonych w 1920 roku, produkujących w okresie międzywojennym armaty oraz ramy do samochodów wytwarzanych przez przedsiębiorstwo Lilpop, Rau i Loewenstein w Warszawie. Otrzymały początkowo nazwę Fabryka Samochodów Ciężarowych im. Feliksa Dzierżyńskiego^[2] i mieściły się w Starachowicach. Były tam produkowane samochody ciężarowe marki „Star”, poczynając od Star 20 z 1948 roku. W 1981 roku wyprodukowano 500-tysięczną ciężarówkę^[3].

Podczas przemian gospodarczych na przełomie lat 80. i 90. przedsiębiorstwo znalazło się w trudnej sytuacji i groziła mu likwidacja. Po strajku okupacyjnym w 1991 roku przedsiębiorstwo zostało przekształcone w spółkę o nazwie Zakłady Starachowickie Star S.A. i sprywatyzowane^[2]. W połowie lat 90. XX wieku kontrolę nad przedsiębiorstwem przejęła spółka Sobiesław Zasada Centrum S.A., co do dziś uważane jest za kontrowersyjne^[4]. W późniejszym okresie przedsiębiorstwo zostało podzielone na dwie spółki: Star Trucks Sp. z o.o. (główna część zakładów) i Inwest Star S.A., produkująca część komponentów^[5]. 17 grudnia 1999 roku, na skutek sprzedaży udziałów, głównym udziałowcem spółki Star Trucks została niemiecka grupa MAN AG^[6]. Po tym przejęciu przez kilka lat dawna fabryka Star dalej produkowała ciężarówki własnej konstrukcji, lecz z dużym udziałem części koncernu MAN, takich jak kabiny kierowcy i silniki (począwszy od modeli 8.125 i 12.155)^[7].

W 2003 roku zmieniono nazwę spółki Star Trucks na MAN STAR Trucks & Buses Sp. z o.o., po czym w związku z przekształceniami przeniesiono jej siedzibę do Sadów koło Poznania, a zakład w Starachowicach stał się jej oddziałem^[a][8]. W 2003 roku w Starachowicach uruchomiono produkcję szkieletów nadwozi^[3] i komponentów autobusowych dla zakładów w Sadach (zamknięty w 2016 roku) i w Salzgitter. W 2004 r. zakład w Starachowicach otrzymał certyfikat ISO 9001-2000.

Poziom produkcji ciężarówek szosowych wciąż spadał, sięgając w końcowym okresie kilkuset sztuk rocznie, dlatego z końcem 2003 roku przeniesiono ją do zakładów MAN-a w Austrii w Grazu (były Steyr-Daimler-Puch AG)^[9]. W Starachowicach pozostała jedynie niewielka produkcja terenowych ciężarówek modelu 944 i 1466 dla wojska i różnych służb (np. leśników)^[9].

W 2006 roku zakończono definitywnie produkcję samochodów ciężarowych. Zakład w Starachowicach produkuje obecnie szkielety autobusów oraz komponenty autobusów i ciężarówek grupy MAN AG. Przykładowo, wkrótce po przejęciu Stara przez MAN-a, rozwijano produkcję wiązek kabli instalacji elektrycznych.

Marka Star była wykorzystywana przy sprzedaży na rynku polskim ciężarówek produkowanych w Grazu w zakładzie Steyr należącym do MAN AG.

W dniu 8 stycznia 2009 roku przedsiębiorstwo MAN Star Trucks & Buses wyeliminowało z nazwy markę „Star” i od tego momentu nazywa się MAN Bus Sp. z o.o., a od 2017 ponownie ma siedzibę w Starachowicach^[8].

W czasie istnienia zakładu wyprodukowano łącznie 631,5 tys. pojazdów. Ciężarówki Star przez kilka lat były eksportowane do państw Bloku wschodniego, a także do Angoli, Libii, Chin, Egiptu, Jemenu i Tajlandii.

W 2018 r. Grupa Zasada w porozumieniu z Agencją Rozwoju Przemysłu wyraziły zainteresowanie możliwością powrotu marki „Star” na rynek polski, w szczególności do produkcji dla wojska. Związane jest to m.in. z tym, że duża część bazy transportowej wojska polskiego używa samochodów tej marki, które są remontowane i unowocześniane w Starachowicach przez przedsiębiorstwo Autobox, które wyraziło też zainteresowanie produkcją nowych ciężarówek pod tą marką. Dlatego Grupa Zasada zwróciła się do przedsiębiorstwa MAN o zwrot dokumentacji technicznej samochodów Star (do czego upoważniały warunki umowy), a otrzymana dokumentacja została przekazana przedsiębiorstwu Autobox. Natomiast znak firmowy Stara wciąż jest w dyspozycji MAN-a^[10].

Produkty Star

FSC Star produkowała następujące modele pojazdów ciężarowych:

Autobusy

• Star N50 (1951 prototyp)
• Star N51 (1952 prototyp)
• Star N52 – (1952-1957)

Pojazdy z napędem 4x2

• Star 20 – (1948-1957)
• Star 21 – (1957-1960)
• Star 25 – (1960-1971)
• Star 27 – (1962-1971)
• Star 28 – (1968-1989)
• Star 29 – (1968-1983)
• Star 38 – (1983?-1994?)
• Star 200 – (1975-1994)^[11]
• Star 742 – (1990-2000)
• Star 8.125 – (1998-2000)
• Star 1142 – (1986-2000)
• Star 12.155 – (1998-2000)
• Star seria S2000 – (2000-2004)
• Star seria TGL – (od 2005)

W skład rodziny S2000 wchodziły następujące modele: 8.117, 10.157, 12.157, 12.227, 13.227, 14.227, 15.227 seria ta była identyczna z rodziną samochodów MAN L2000. W latach 2004–2007 samochody Star S2000 produkowane były w Austrii.

Pojazdy z napędem 4x4

• Star 44 – (1953 prototyp)
• Star 244 – (1975-2000)
• Star 744 – (1992-2000)
• Star 944 – (2000-2006)
• Star 1144 (prototyp)
• Star 1344 (prototyp)
• Star 1444 – (2008)

Pojazdy z napędem 6x6

• Star 66 – (1958-1965)
• Star 660 – (1965-1983)
• Star 266 – (1973-2000)
• Star 266M – (2001-2006)
• Star 266M2 – (od 2011 modernizacja)
• Star 1166/1366 (prototyp)
• Star 1266 (1999 prototyp)
• Star 1466 – (2001-2006)

Silniki

Produkowano również silniki rodzin S42, S530 oraz S53 i ich pochodnych oraz podzespoły takie jak osie, także dla firm zewnętrznych, np. Autosan.

Film

Tę sekcję należy dopracować: → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

1991: To nie ten sierpień; (realizacja: Sławomir Koehler, Ewa Sochacka; zdjęcia: Grzegorz Lachman, Jan Żurowski; montaż: Cezary Łuksza, Marek Piechotka; kier. produkcji: Waldemar Baczuń) – film dokumentalny przedstawiający nastroje robotników związków zawodowych NSZZ „Solidarność” oraz Zarządu w Fabryce FSC „Star” w Starachowicach, panujące podczas strajku w sierpniu 1991 roku. Film ten był emitowany w TVP Historia w 2011 roku.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Sawicki J., 60 lat ciężarówek ze Starachowic, [w:] „Transport – Technika Motoryzacyjna”, 11/2007, s. 12–17.

Linki zewnętrzne

• Star na podzespołach Steyr-MAN (video z 1998) [dostęp 2012-09-22]
• Historia FSC Star w serwisie Ekomuzeum.pl. ekomuzeum.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-10)].