Facja

Facja (łac. facies 'twarz, oblicze')[1] – zespół wspólnych cech charakterystycznych dla skał utworzonych w różnych warunkach.
Skały (lub środowiska) tej samej facji mogą różnić się czasem powstania i miejscem, muszą jednak posiadać łączące je istotne cechy szczególne, najczęściej litologiczne lub paleontologiczne. Niemniej niekiedy pod nazwą konkretnej facji bywają też łączone zespoły skał bardzo różniące się petrograficznie, a powstałe w jednym (lub pokrewnym) regionie w określonym czasie.

Pierwotnie pojęcie środowiska jako miejsca wywodzenia się danej facji, odnosiło się wyłącznie do środowiska sedymentacyjnego. Jednakże w ciągu czasu pojęcie facji znalazło zastosowanie do cech niezwiązanych z sedymentacją, np. może dotyczyć zmieniających się warunków metamorfizmu, powodujących powstanie określonej sekwencji minerałów.

Rozróżnia się bardzo wiele różnych facji, są one niekiedy również różnie interpretowane przez różnych autorów. Również w rozumieniu samego terminu facja pojawiają się rozbieżności, przez co można spotkać się tym określeniem w sytuacjach nawet osobliwych.

Przykładowe rodzaje facji

pod względem paleontologiczno-litologicznym

  • litofacja (osad o określonych cechach litologicznych – składzie mineralnym, teksturze, strukturze, barwie)
  • biofacja (osad wyróżniany na podstawie występujących w nim skamieniałości oraz śladów działalności organizmów)
  • ichnofacja (osad zawierający ślady działalności organizmów, ale w którym nie zachowały się ich szczątki lub występują one w postaci skamieniałości śladowych)
  • mikrofacja (osad wyróżniający się określonymi cechami, obserwowanymi mikroskopowo)

pod względem genetycznym lub litologicznym[2]

  • facja geochemiczna
  • facja minerałów ciężkich
  • facje metamorfizmu

również (uważane niekiedy za niepoprawne, ze względu na zacieranie obserwowanych cech):

  • facja eoliczna
  • facja lagunowa
  • facja głębokomorska
  • facja rzeczna
  • facja zastoiskowa
  • facja lądowa, facja terygeniczna (facja terrygeniczna) (zespół skał zawierających głównie składniki pochodzenia lądowego)

pod względem petrograficznym[3]

  • facja diagenetyczna
  • facja granulometryczna
  • facja skał metasomatycznych
  • facje skał wulkanogenicznych

i wiele innych

Nazwy własne facji

Facjom typowym dla określonych środowisk lub wieku, ze względu na ich typowość i częste przywoływanie w literaturze fachowej, niekiedy nadaje się tradycyjne nazwy własne, np.:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wikisłownik: facies
  2. ↑ podane przykłady m.in. za: Jaroszewski W. (red.), Słownik geologii dynamicznej, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1985 ​ISBN 83-220-0196-7​
  3. ↑ podane przykłady za: Ryka W., Maliszewska A., Słownik Petrograficzny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1991 (wyd. II popr. i uzup.), ​ISBN 83-220-0406-0​