Falanga (partia)

Falange Española de las Juntas de Offensiva Nacional Sindicalista
Ilustracja
Państwo

 Hiszpania

Data założenia

29 października 1933

Adres siedziby

C/ Fernando Garrido, nº 16, 1º 28015 – Madryt

Ideologia polityczna

falangizm, narodowy syndykalizm

Poglądy gospodarcze

korporacjonizm,

Młodzieżówka

Flechas

Barwy

     czerwony
     czarny

Falanga Hiszpańska (hiszp. Falange Española) – hiszpańskie ugrupowanie faszystowskie[1], założone w roku 1933. W latach 1937–1975 główna i jedyna legalna siła polityczna Państwa Hiszpańskiego.

Historia

W czasach Joségo Antonia Prima de Rivery

Partia polityczna Falange Española została założona 29 października 1933 roku przez Joségo Antonia Prima de Riverę. Z początku była mało znaczącą partią głoszącą raczej niejasny program oparty na nacjonalizmie i solidaryzmie społecznym, jednakże zbliżony do faszyzmu. José Antonio choć początkowo był przeciwny używania terminu „faszyzm”, przyjął postulaty faszyzmu włoskiego, popierał autorytaryzm, naśladował i przyjął symbolikę i hasła faszystowskie. W 1934 połączyła się z inną niewielką radykalną partią Junty Ofensywy Narodowo-Syndykalistycznej[2], założoną w 1931 roku przez Ramiro Ledesma Ramosa, i przyjęła jej program nacjonalistyczno-syndykalistyczny. Junta opowiadała się za stosowaniem przemocy jako narzędzia walki politycznej[3] i jawnie okazywała sympatię dla Mussoliniego i Hitlera[4]. Nowy program polityczny znalazł pełny wyraz w Manifeście Falangi, który José Antonio Primo de Rivera napisał w listopadzie 1934. W 27 punktach Manifest głosił doktrynę mocarstwowej Hiszpanii, planował wprowadzenie totalitarnego państwa, zastąpienie rynku organizacją państwowych syndykatów wytwórczych, reformę rolną i głosił podporządkowanie kościoła katolickiego interesom państwa[5].

Falanga była wspierana subsydiami z faszystowskich Włoch[4]. W oficjalnym organie prasowym jakim był kwartalnik „Jerauia. La revista negra de la Falange” pisano: „Nasze czasy przynoszą nam narodziny epoki klasycznej, nowego średniowiecza, epoki faszyzmu, której dobrodziejstw doświadcza Hiszpania za sprawą Falangi"[6]. Partia nie bazowała politycznie na antysemityzmie, chociaż w prasie partyjnej pojawiały się antysemickie artykuły i nigdy nie miało miejsce oficjalne odcięcie się jej przywódców od antysemityzmu[7]. Przeprowadziła antysemicką akcję skierowaną przeciwko żydowskim uchodźcom z III Rzeszy: w pierwszym numerze falangistowskiego pisma „Arriba España de Pamplona” z 1 sierpnia 1936 roku padł slogan nawołujący do walki z judaizmem, masonerią, marksizmem i separatyzmem[8]. Falanga przewodziła wiosną 1935 roku w jednej z niewielu antysemickich akcji jakie miały miejsce w Hiszpanii w tamtych czasach. Był to napad dokonany przez falangistów z użyciem broni palnej na nowo otwarte SEPU przez żydowskich uchodźców z III Rzeszy[9]. Falangistowskie czasopismo „Arriba” pisało 18 kwietnia 1935 roku: „Finansowe monstrum wbija swoje szpony w narodową ekonomię. SEPU, wielka żydowska firma, nadal wykorzystuje obrzydliwie swoich pracowników i coraz bardziej tłamsi małe przedsiębiorstwa”[10].

Do 1936 Falanga nie odgrywała istotnej roli. W wyborach z lutego 1936 poniosła wręcz klęskę zdobywając zaledwie 0,7% głosów. Jedynie jej bojówki były widoczne na ulicach miast, gdzie toczyły zażarte starcia z bojówkami lewicy. Dopiero po przejęciu władzy przez Front Ludowy Falanga zaczęła zyskiwać zwolenników wśród stronników konserwatystów i prawicowych ugrupowań katolickich. Wydatnie pomogło jej w tym aresztowanie (6 lipca 1936) i rozstrzelanie (20 listopada 1936) jej założyciela J.A. Primo de Rivery, który stał się w opinii prawicy męczennikiem. Po aresztowaniu J.A. Primo de Rivery Falanga nawiązała kontakt z wojskowymi spiskującymi przeciwko Republice. Po wybuchu wojny domowej w lipcu 1936 Falanga udzieliła rebeliantom poparcia i wkrótce stała się najważniejszą z sił politycznych popierających stronę nacjonalistyczną.

Pod władzą Francisca Franco

W momencie wybuchu wojny (lipiec 1936) Falanga miała 36 tys. członków, w 1937 – 240 tys., w 1938 – 362 tys., w 1939 – już 650 tys., a po wojnie w 1942 – milion. W czasie wojny domowej w armii Franco służyło 150 tys. falangistów, którzy tworzyli zmilitaryzowane oddziały tzw. Chorągwie Falangi (Banderas de Falange). Falanga zajęła miejsce rozpadających się tradycyjnych partii prawicowych – CEDA i Hiszpańskiego Odrodzenia (Renovación Española) – które wcześniej poparły rebelię.

W 1937 generał Franco uznał, że rosnąca w siłę, mimo utraty głównych przywódców, Falanga, z ideologią zgodną z jego celami, może być podstawą do zjednoczenia całego wspierającego go zaplecza politycznego. 19 kwietnia 1937 generał Franco połączył Falangę z karlistowską organizacją Comunión Tradicionalista i monarchistami w ruchu pod nazwą Tradycjonalistyczna Hiszpańska Falanga oraz Junty Ofensywy Narodowo-Syndykalistycznego (Falange Española Tradicionalista y de las Juntas de Ofensiva Nacional-Sindicalista, FET y JONS). Za oficjalną podstawę ideową FET y JONS przyjęto 26 punktów historycznego Manifestu, ale z pominięciem punktu 27, zakładającego pełnię władzy Falangi w przyszłym państwie. Nowo powstałe ugrupowanie miało o wiele mniej radykalne oblicze, ponieważ w rzeczywistości było szeroką koalicją ugrupowań nacjonalistycznych. Na czele ugrupowania, liczącego w momencie zjednoczenia 250 tys. członków, stanął generał Franco jako caudillo (z hiszp. wódz, przywódca).

Po zwycięstwie dominujące wśród falangistów faszystowskie idee generał Franco podporządkował konserwatywnym i tradycjonalistycznym ideom nowego hiszpańskiego państwa. Członkostwo w FET y JONS stało się niezbędnym wymogiem kariery politycznej w Hiszpanii jako akt lojalności wobec reżimu. Chcąc przekonać ostatecznie do siebie te konserwatywne środowiska, dla których nie do przyjęcia była faszystowska przeszłość Falangi, caudillo stopniowo oczyszczał ją z radykalnych działaczy. Podkreślając ponadpartyjny charakter organizacji ostatecznie przekształcił ją w 1958 w Ruch Narodowy (Movimiento Nacional). Po demontażu dyktatury w roku 1975 Ruch Narodowy zaprzestał działalności i 1 kwietnia 1977 został rozwiązany. Falanga wystąpiła z Ruchu Narodowego wraz z jego rozwiązaniem, a w 1976 ukonstytuowała się Falange Española de las J.O.N.S (nazwa organizacji z roku 1934) z pierwotnym programem, założeniami, umundurowaniem, działająca do dzisiaj. Po 1975 roku nastąpiły podziały w organizacji.

Symbolem partii było Jarzmo i Strzały (hiszp. Yugo y Flechas) – symbol Królów Katolickich (hiszp. Los Reyes Católicos), zaadaptowany jako logo partyjne Falangi. Hymnem partii Falange Española de las J.O.N.S była i jest pieśń Cara al Sol ("Twarzą ku Słońcu").

Falanga po 1975 roku

Po zakończeniu rządów generała Franco w 1975 (dokładniej jego śmierci) i powrotu demokracji do Hiszpanii Falanga Española Tradicionalista y de las Juntas de Ofensiva Nacional-Sindicalista podzieliła się na kilka ugrupowań:

Obecnie klasyfikuje się następujące grupy:

  • Falange Española de las JONS (FE de las JONS) – grupa kultywująca stare ideały partii z czasów swego założyciela. Jest to partia najmniej skrajna, bardziej konserwatywna (hasła przewodnie to: Justicia Social, Dignidad Humana, Patria). Istnieje od roku 1933. Po połączeniu z karlistami w 1937 roku Falange Española de las JONS formalnie przestała istnieć, jednak sama Falanga Tradicionalista było ugrupowaniem federacyjnym skupiającym kilka partii dlatego FE de las JONS zachowała w pewnym sensie kierownictwo i struktury. Przywódcami partii byli od (1933-1936/7) José Antonio Primo de Rivera, (18 kwietnia 1937 – 25 kwietnia 1937) Manuel Hedilla, (1937-1975/7) partia nie miała przywódcy, formalnie na czele Falanga Española Tradicionalista stał generał Franco a następnie do 1983 roku, Raimundo Fernández-Cuesta. Obecnie na jej czele stoi Diego Márquez Horrillo.
  • Falange Auténtica (FA)- Bardziej radykalny odłam odwołujący się do pierwotnych idei Falangi, przewodzony przez Enrique Antigüedad'a
  • Mesa Nacional Falangista (MNF)
  • FE/La Falange – grupa kierowana przez Andrin'a. Przyjęła ona orzeczenie i konstytucję opisaną we Frente Nacional. Jest to grupa najbardziej skrajna.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. "(...)prawicowa koalicja, w której skład wchodziły Acción Popular, czyli „Akcja Narodu", i faszystowska Falange Española, świeżo założona przez syna Primo de Rivery" – Norman Davies, Europa, Wyd. Znak, Kraków 1998, s. 1043; Falange. The official Spanish fascist party, founded 1933 by José Antonio Primo de Rivera – Alan Palmer, The Penguin Dictionary of Twentieh-Century History, 1983, s. 145.
  2. USELL, Javier: Historia de España en el siglo XX (II. La crisis de los años treinta: República y Guerra Civil). Madrid: Taurus, 1999 s. 82
  3. Payne, Stanley G. Franco y José Antonio. El extraño caso del fascismo español, Barcelona 1997, s. 137
  4. a b Johann Chapoutot, Wiek dyktatur – faszyzm i reżimy autorytarne w Europie Zachodniej (1919-1945), Warszawa 2012, s.239
  5. Programa de la Falange, Carlos Ivorra, Universidad de Valencia (pierwotnie: diario ABC), 30 listopada 1934 [dostęp 2022-02-04] (hiszp.).
  6. M.T. de Lara, J.V. Baruque, A.D. Ortiz, Historia Hiszpanii, Kraków 2007, s. 582-583
  7. Álvarez Chillida, Gonzalo, El Antisemitismo en España. La imagen del judío (1812-2002), Madryt 2002, s. 302, 342, 350
  8. Álvarez Chillida, Gonzalo, «La eclosión del antisemitismo español: de la II República al Holocausto» w: En Gonzalo Álvarez Chillida y Ricardo Izquierdo Benito, El antisemitismo en España, Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, 2007, s. 185
  9. Álvarez Chillida, Gonzalo, «La eclosión del antisemitismo español: de la II República al Holocausto» w: En Gonzalo Álvarez Chillida y Ricardo Izquierdo Benito, El antisemitismo en España, Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, 2007, s. 183
  10. Álvarez Chillida, Gonzalo, El Antisemitismo en España. La imagen del judío (1812-2002), Madryt 2002, s. 343

Bibliografia

  • Walka o Hiszpanię 1936-1939. Pierwsze starcie totalitaryzmów, Antony Beevor, Przełożenie na język polski: Hanna Szczerkowska, Rok wydania: 2009, Wydawnictwo: Znak, ISBN 978-83-240-1159-9.
  • F. Bravo Martínez, Historia de Falange Española de la JONS, Madrid 1943.
  • Barton S., Historia Hiszpanii, tłum. Agnieszka Mścichowska i Marcin Mścichowski, Książka i Wiedza, Warszawa 2011.
  • P. Machcewicz, Falanga. Program społeczny przed wybuchem wojny domowej i jego recepcja w Hiszpanii frankistowskiej, „Dzieje *Najnowsze” 1-2 (1990).
  • Marcin Mścichowski, Najbardziej znienawidzony Żyd XX wieku. Fronda 46/2008, s. 252.
  • Marek Jan Chodakiewicz, Zagrabiona Pamięć – Wojna w Hiszpanii (1936-1939), Fronda, Warszawa 2010.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Italy (1861–1946).svg
Autor: F l a n k e r, Licencja: CC BY-SA 2.5
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
War flag of the Italian Social Republic.svg
War flag of the Repubblica Sociale Italiana (the civil flag was the same of the present day Italian Republic, but was more rarely used in comparison with the war flag)
Manifestació Falange d'Arenys de Munt.jpg
Autor: Xavi Salbanyà, Licencja: CC BY-SA 2.0
Manifestació de la Falange del 13 de setembre de 2009 a Arenys de Munt a favor de la unitat d'Espanya. Gran nombre de enviats de premsa que abarrotaven la concentració.
Yoke and Arrows.svg
Autor: Az88, Licencja: CC BY-SA 3.0
Yoke and arrows of the Falange movement.
Reinosa - Iglesia de San Sebastián - Y&F.jpg
Autor: ecelan (talk), Licencja: CC BY 2.5
Reinosa - Iglesia de San Sebastián - Flechas y yugo en fachada
Bandera FE JONS.svg
Flag of the Spanish Falange of the Assemblies of the National Syndicalist Offensive
Falange española Yugo y flechas.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Randroide~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Yugo y Flechas. Emblema de pecho en metal de Falange Española. Años 1940.

El emblema pertenece a un falangista que combatió en la División Azul.
Chapa falange segovia.jpg
(c) I, Mercewiki, CC-BY-SA-3.0
Chapa de identificación militar asignada a los voluntarios de la Bandera de Castilla en los últimos meses de 1936. Identity pin used by members of Falange during the Spanish Civil War (1936-1939)
Flag of Greece (1822-1978).svg
Flaga Grecji (1822-1970 i 1974-1978)
Castilla.jpg
Autor: Sausalito 99, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Mr. Alberto Alfonso, happening in its office next to the picture of Jose Antonio Primo de Rivera.