Fan Noli

Fan Noli
Ilustracja
Pełne imię i nazwiskoTheofan Stilian Noli
Data i miejsce urodzenia6 stycznia 1882
İbriktepe
Data i miejsce śmierci13 marca 1965
Fort Lauderdale
Premier Albanii
Okresod 1924
do 1924
PoprzednikIlias Vrioni
NastępcaIlias Vrioni
podpis

Theofan Stilian „Fan” Noli (ur. 6 stycznia 1882 w İbriktepe we wschodniej Tracji, zm. 13 marca 1965 w Fort Lauderdale) – albański polityk, prawosławny biskup, działacz niepodległościowy, tłumacz, dziennikarz, kompozytor. Ukończył greckie gimnazjum. W 1906 przyjechał do USA, gdzie w 1912 ukończył studia na Uniwersytecie Harvarda. Studiował także w Konserwatorium w Nowej Anglii i na uniwersytecie bostońskim.

Od 1906 działał w albańskiej diasporze w Bostonie. Tam też wydawał jedno z pierwszych pism albańskiego ruchu narodowego – Kombi (Naród). W 1908 został wyświęcony na pierwszego biskupa Albańskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Ameryce. W Bostonie zakładał jedną z najważniejszych organizacji kulturalnych Albańczyków w USA – Pan-Albańską Federację Vatra. Przyjechał do Albanii w 1920 jako przedstawiciel diaspory amerykańskiej w parlamencie albańskim. W latach 1920–1921 wielokrotnie występował na forum Ligi Narodów broniąc interesów albańskich. W 1922 w rządzie Xhafera Ypiego pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych. W 1924 dokonał zamachu stanu, w wyniku którego przejął na krótko władzę w kraju, tworząc tzw. rząd rewolucyjny. Obalił go Ahmed Zogu, jego główny przeciwnik polityczny. Okres 1925–1930 Noli spędził głównie w Austrii i we Włoszech, tworząc największą wówczas organizację albańskiej emigracji politycznej, KONARE. W 1930 opuścił Europę powracając do Bostonu. W 1945 odrzucił propozycję Envera Hodży objęcia stanowiska przewodniczącego parlamentu albańskiego. Od 1950 pochłaniał go spór z bp Markiem Lipą, skierowanym do USA przez patriarchę Konstantynopola z zadaniem przejęcia kontroli nad Albańskim Kościołem Prawosławnym i odsunięcia Nolego, uważanego za heretyka.

Działalność literacką rozpoczął w 1907 roku od dramatu „Izraelici i Filistyni” (Israilitë e Filistinë), pisał także poezję o tematyce biblijnej. Jego dziełem są tłumaczenia Szekspira, Ibsena, Cervantesa, a także Edgara Alana Poe na język albański. Komponował muzykę cerkiewną, a także rapsodię poświęconą Skanderbegowi. Pochowany na cmentarzu Forest Hill w Bostonie.

Bibliografia

  • Czekalski Tadeusz, Zarys dziejów chrześcijaństwa albańskiego w latach 1912–1993, Kraków 1996.
  • Prifti Peter, Unfinished Portrait of a Country, New York 2005.
  • Ressuli Namik, Albanian literature, Boston 1987.

Media użyte na tej stronie

Flag of Albania.svg
Flag of Albania
Fan Noli (nënshkrim).svg
Digital recreation of Fan Noli's signature
Fan Stilian Noli.jpg
Fan Stilian Noli