Fang Lizhi

Fang Lizhi

2010
Nazwisko chińskie
Pismo uproszczone 方励之 Pismo tradycyjne 方勵之 Hanyu pinyin Fāng Lìzhī Wade-Giles Fang Li-chih

Fang Lizhi (ur. 12 lutego 1936 w Pekinie, zm. 6 kwietnia 2012 w Tucson) – chiński naukowiec, profesor astrofizyki, dysydent nazywany chińskim Sacharowem^[1].

Życiorys

W 1956 ukończył studia na Uniwersytecie Pekińskim i podjął pracę w Instytucie Badań Fizycznych Chińskiej Akademii Nauk. Podczas kampanii przeciwko prawicowcom w 1957 publicznie potępiono go za domaganie się reformy systemu edukacji i stwierdzenie, że marksistowski pogląd na fizykę jest nienaukowy^[2]. Był współzałożycielem powołanego w 1958 Uniwersytetu Naukowo-Technicznego w Pekinie, gdzie wykładał fizykę laserową i mechanikę kwantową. Po rozpoczęciu w 1966 rewolucji kulturalnej został odsunięty od pracy naukowej i zesłany na roczną reedukację przez pracę na wsi. W tym czasie zainteresował się kosmologią. Choć w 1969 pozwolono mu na powrót do pracy naukowej, do końca rewolucji kulturalnej musiał publikować pod pseudonimem^[2].

Po śmierci Mao Zedonga i objęciu władzy przez Deng Xiaopinga wrócił do pełnej działalności naukowej, stając się uznanym w Chinach i za granicą autorytetem w dziedzinie astrofizyki. W 1984 mianowano go prorektorem Chińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego^[2]. W tym okresie zaangażował się również w działalność ruchu demokratycznego. W 1987 został z tego powodu pozbawiony katedry, zwolniony z uczelni i wyrzucony z KPCh^[1]. W styczniu 1989 wystosował list do Deng Xiaopinga, w którym domagał się uwolnienia więźniów politycznych, w tym Wei Jingshenga. Brał udział w protestach na placu Tian’anmen. 5 czerwca 1989, tuż po ich siłowym stłumieniu, ukrył się wraz z żoną na terenie ambasady amerykańskiej. W tym samym roku otrzymał Nagrodę Praw Człowieka im. Roberta F. Kennedy’ego^[3]. 25 czerwca 1990, za zgodą władz chińskich, wyjechał do Stanów Zjednoczonych^[4], gdzie spędził ostatnie lata życia, pracując na Uniwersytecie Arizony^[1].

Przypisy