Fantastyka socjologiczna

Fantastyka socjologiczna[1] (rzadziej: fantastyka społeczna[2][3]) – nurt gatunku science-fiction, bardziej niż na ukazywaniu techniki i wątków space operowych skupia się na zagadnieniach socjologicznych: mechanizmach, jakim podlegają hipotetyczne społeczeństwa. Do gatunku fantastyki socjologicznej można zaliczyć antyutopię. Najczęściej tematem utworów tego gatunku są futurystyczne systemy totalitarne.

Charakterystyka

W fantastyce socjologicznej najważniejszą rolę zawsze gra funkcjonowanie społeczeństwa w obrębie świata przedstawionego, a przede wszystkim jego struktura. Zazwyczaj porusza tematykę związaną z systemem totalitarnym. Zwykle najważniejszy w strukturze jest interes grupy rządzącej, lub czasem automatów kontrolujących życie społeczne. Systemem rządzi zwykle nieznana powszechnie elita, niedostępna dla przeciętnego człowieka przez system bardzo mocno rozbudowanej biurokracji. Społeczeństwo żyje więc w świecie zmanipulowanym, ale zwykle nie zdając sobie sprawę z manipulacji[4].

Historia

Gatunek był szczególnie popularny w czasach zimnej wojny. Lata 1979-1989 to czas największej jej wyrazistości w Polsce. Wtedy to stała się fenomenem literacko-społecznym[1]. Uznaje się, że ten podgatunek fantastyki zaczął tworzyć w Polsce Janusz A. Zajdel[5]. W tym czasie nurt ten zdominował pozostałe podgatunki literatury science fiction[1].

Twórcy

Przykłady takiej fantastyki socjologicznej to m.in. utwory George'a Orwella, Janusza A. Zajdla, Edmunda Wnuka-Lipińskiego, Isaaca Asimova czy Roberta Heinleina.

Inną odmianę fantastyki socjologicznej reprezentuje Ursula K. Le Guin, w której utworach różnicę w stosunku do znanych nam społeczeństw stanowią odmienne relacje między płciami (np. związki małżeńskie złożone z czterech osób albo społeczeństwo złożone z osobników androgynicznych, spontanicznie zmieniających płeć), czy panujący ustrój społeczny (dominująca anarchia, ogólnoplanetarne niewolnictwo)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Mariusz Leś, Fantastyka socjologiczna. Poetyka i myślenie utopijne, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 73, ISBN 978-83-7431-191-5.
  2. ↑ Polak, Andrzej. "Konfrontacje Rosji z Zachodem w rosyjskiej prozie alternatywno-historycznej. Wariant „Bis” Siergieja Anisimowa." Polylogue. Neophilological Studies 4 (2014): 169-181.
  3. ↑ Ideologia w społecznej fantastyce polskiej po 1989 rok, [w:] Paweł Aleksandrowicz, Wybory popkultury: Relacje kultury popularnej z polityką, ideologią i społeczeństwem, Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej Trickster, 18 stycznia 2015, s. 13, 22, ISBN 978-83-64863-00-4 [dostęp 2021-04-29] (pol.).
  4. ↑ Anna Adamczyk Nifrodel, Hobbicka Norka, www.tolkien.com.pl [dostęp 2018-11-18].
  5. ↑ Stanisław Maksymowicz, Socjologia a państwo. Z Edmundem Wnuk-Lipińskim rozmawia Stanisław Maksymowicz, 2009 [dostęp 2018-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-18].

Linki zewnętrzne

Fantastyka naukowa
Podgatunki
Nagrody
anglojęzyczne
inne języki
polskie
filmowe
Organizacje
Czasopisma
Inne