Farman F-60 Goliath

Farman F.60 Goliath
Ilustracja
Farman Goliath czechosłowackich linii lotniczych ČSA, 1929 rok.
Dane podstawowe
Państwo Francja
ProducentAvions Farman
Typsamolot bombowy, samolot pasażerski
Konstrukcjadwupłat o konstrukcji drewnianej, podwozie klasyczne – stałe
Załoga2 osoby
Historia
Data oblotustyczeń 1919
Wycofanie ze służbyok. 1932
Liczba egzemplarzyok. 60
Dane techniczne
Napęd2 chłodzone wodą silniki gwiazdowe Salmson Z.9
Moc424 KM (312 kW) (każdy), lub 260 KM (190 kW) (każdy)
Wymiary
Rozpiętość26,5 m
Długość14,33 m
Wysokość5 m
Powierzchnia nośna161 m²
Masa
Własna2500 kg
Użyteczna3000 kg
Startowa4770 kg
Osiągi
Prędkość maks.140 km/h
Prędkość przelotowa120 km/h
Pułap4000 m
Zasięg400 km
Dane operacyjne
Liczba miejsc
12–14 pasażerów
Użytkownicy
Belgia, Czechosłowacja, Francja, Hiszpania, Japonia, Kolumbia, Peru, Polska, Rumunia, Włochy, ZSRR
Rzuty
Rzuty samolotu

Farman F.60 Goliath – produkowany od 1919 roku do końca lat 20. XX w. przez francuską wytwórnię Avions Farman (Farman Aviation Works, Zakłady Lotnicze Farmana) bombowiec i samolot pasażerski. Jego konstrukcja istotnie przyczyniła się do powstania pierwszych linii lotniczych i tras komercyjnych na terenie Europy po pierwszej wojnie światowej. Podstawową wersją był samolot Farman F.60, wersje pochodne były oznaczane kolejnymi liczbami do F.68.

Projekt i jego rozwój

Pierwotny projekt zakładał stworzenie ciężkiego bombowca zdolnego do przenoszenia 1 tony bomb na odległość 1,5 tys. km. Goliath był trójprzęsłowym dwupłatowcem, o stałym podwoziu i drewnianej konstrukcji krytej płótnem, napędzanym dwoma silnikami Salmson Z.9. Samolot miał prostą, solidną, a jednocześnie lekką budowę. Skrzydła prostokątne, ze stałym profilem i lotkami na górnych i dolnych skrzydłach.

Prototyp przechodził pierwsze testy pod koniec I wojny światowej. W tym samym czasie wytwórnia zdała sobie jednak sprawę, że wraz z końcem wojny nie będzie miała zamówień na swój samolot. Jednakże szybko zauważono, że duży, pudełkowaty kadłub Goliatha można w łatwy sposób zmodyfikować i przebudować na samolot pasażerski. Lotnictwo cywilne było w tamtych czasach w powijakach i potrzebowało tego typu samolotu. Po przebudowie, wyposażona w duże okna, pasażerska kabina Goliatha zabierała od 12 do 14 pasażerów. Nabywcy mieli zaś do wyboru zastąpienie pierwotnych silników Salmson Z.9 innymi typami (Renault, Lorraine).

Użytkowanie

Silnik Salmson 9Z eksponowany w MLP w Krakowie.

Łącznie zbudowano około 60 sztuk tego samolotu.

8 lutego 1919 roku bracia Henri i Maurice Farman założyli linię lotniczą – Lignes Aériennes Farman (Linie Lotnicze Farman), która później weszła w skład Air France. Tego dnia, na trasie Paryż (lotnisko Toussus-le-Noble) – Londyn lotnisko Royal Air Force Station Kenley (obecnie: Kenley Aerodrome), odbył się pierwszy lot pasażerski F.60 Goliath, na pokładzie którego był pilot (Lucien Bossoutrout) i jedenastu pasażerów przebranych w mundury wojskowe (ówcześnie w Wielkiej Brytanii nie pozwalano na przewóz drogą lotniczą cywilnych pasażerów).

Niemieckie linie lotnicze Deutsche Luft-Reederei (D.L.R.) używały F.60 do obsługi linii Berlin – Weimar.

1 kwietnia 1919 roku Lucien Bossoutrout pobił na tym typie samolotu rekord, zabierając czterech pasażerów, wznosząc się na pułap 6200 metrów i utrzymując lot na tej wysokości przez pięć minut. Poprzedni tego typu rekord, osiągnięty przez Poiree w 1916 roku, został w ten sposób pobity o ponad 2000 metrów. Już dwa dni później, 3 kwietnia, Bossoutrout pobił swój własny rekord, gdy zabrał na pokład Goliatha trzynastu pasażerów i osiągnął wysokość ponad 6 tys. metrów, na której barograf samolotu przestał działać. Podczas tego lotu samolot był w powietrzu przez czterdzieści pięć i pół minuty. 15 maja Bossoutrout zabrał na pokład F.60 25 osób, osiągając w trakcie lotu wysokość 5100 metrów. Wzniesienie się na taki pułap zajęło Goliathowi godzinę i piętnaście minut. Zejście trwało 25 minut[1].

10 sierpnia 1919 o godzinie 0.05 z paryskiego lotniska Toussus-le-Noble wystartował F.60 Goliath pilotowany przez L. Bossoutrouta z 8 osobami na pokładzie. 11 sierpnia o godz. 17.30 samolot ten wylądował w Casablance, pokonując 2050 km w 17 godzin i 25 minut i ustanawiając w ten sposób rekord długości lotu non-stop samolotem przewożącym ośmiu pasażerów. Po przylocie do Casablanki okazało się, że w zbiornikach Goliatha było jeszcze 400 litrów paliwa z zabranych 1700 litrów[2].

14 sierpnia, o 11 rano, nadal pilotowany przez Bossoutrouta, z ośmioma pasażerami na pokładzie, Goliath wystartował z Casablanki i skierował się do Dakaru (odległość: ok. 2640 km), zabierając dodatkowo karabiny i amunicję do obrony przed Arabami w razie przymusowego lądowania. Samolot miał przymusowe lądowanie w Mogadorze (dzisiejsza As-Sawira, Maroko), skąd wystartował 15 sierpnia o godz. 16.00. Podczas tego fragmentu lotu samolot zaginął bez śladu. Był widziany nad Port Etienne (dzisiejsza Mauretania), 750 km od Dakaru, o godz. 3.30 16 sierpnia. Do Dakaru, 16 sierpnia o godz. 5.45 rano, dotarła także wiadomość radiowa z samolotu z prośbą o podanie kierunku wiatru[1].

21 sierpnia 1919 roku zauważono rozbity samolot Goliath, znajdujący się na plaży w odległości 115 mil na północ od Saint-Louis (Senegal). Pomoc dotarła następnego dnia. Jak się okazało, podczas lotu 16 sierpnia maszyna straciła śmigło, w wyniku czego rozbiła się podczas przymusowego lądowania. Nikt nie ucierpiał. Załoga i pasażerowie podjęli nawet próbę dotarcia do Saint-Louis na piechotę, ale do powrotu do rozbitego samolotu zmusił ich brak wody pitnej. Tam przeżyli 6 dni o zabranych na czas lotu żelaznych racjach i słodkiej wodzie destylowanej z wody morskiej[1].

Na III Międzynarodowej Wystawie Lotniczej w Pradze (31 kwietnia – 9 czerwca 1924 roku), czechosłowackie Ministerstwo Robót Publicznych zakupiło jeden samolot tego typu (L-BALF, potem rejestrację zmieniono na OK-ALF), który został przekazany Československé státní aerolinie (ČSA) – czechosłowackiemu narodowemu przewoźnikowi (obecnie to czeskie České aerolinie a.s.). Samolot ten służył w ČSA od 26 sierpnia 1924 do 24 kwietnia 1931 roku.

Osiem Goliathów zbudowano na licencji zakupionej przez Czechosłowację (4 w zakładach Avia i 4 w Letov) na podstawie umowy zawartej w 1925 roku.

Pierwszy z wyprodukowanych na licencji przez Avię Goliathów (L-BAGA, od 1930 roku zarejestrowany jako OK-AGA) otrzymała prywatna czechosłowacka linia lotnicza ČLS. Od 24 sierpnia 1927 do 29 grudnia 1932 roku samolot ten latał w liniach ČSA, które później przekazały go czechosłowackiemu Ministerstwu Obrony.

Drugi (L-BAGB) i czwarty (L-BAGD) z wyprodukowanych w zakładach Avia F.60 Goliath trafiły pod zarząd Ministerstwa Obrony i służyły do szkolenia nawigatorów.

Trzeci z wyprodukowanych przez Avię samolotów tego typu – L-BAGC (OK-AGC) – pierwotnie także otrzymało czechosłowackie Ministerstwo Obrony. 22 czerwca 1928 roku przejęła go linia lotnicza ČSA, gdzie służył do 29 grudnia 1932 roku, po czym ponownie wrócił (odsprzedany) w gestię Ministerstwa Obrony.

ČSA otrzymało też wszystkie cztery Goliathy wyprodukowane przez zakłady Letov.

Pierwszy – L-BAGE (później OK-AGE) – trafił do tych linii lotniczych 31 sierpnia 1927 roku. Drugi – L-BAGF (OK-AGF) – w kwietniu 1928 roku. 22 czerwca 1928 roku do służby oddany został trzeci F.60 (L-BAGG). Wszystkie trzy sztuki, które zostały wyżej wymienione, zostały odsprzedane 29 grudnia 1932 roku czechosłowackiej armii. Czwarty z samolotów wyprodukowanych przez Letov – L-BAGH (OK-AGH) służył w liniach ČSA od 6 czerwca 1929 do 19 grudnia 1932 roku, potem także kupiło go wojsko. Jako jedyny z wyprodukowanych na licencji w Czechosłowacji samolotów tego typu był on wyposażony w chłodzone powietrzem dziewięciocylindrowe gwiazdowe silniki Walter Jupiter IV (Bristol Jupiter IV wyprodukowany na licencji przez czechosłowackie zakłady Walter) o mocy 420 KM (309 kW). Ten Goliath nosił oznaczenie F.63, a nie F.60 jak pozostałe. Pozostałe siedem wyprodukowanych w Czechosłowacji F.60 wyposażone było w dwunastocylindrowe silniki rzędowe Lorraine Dietrich 12Cc o mocy 449 KM (330 kW). Silniki te zbudowane zostały przez firmę Laurin & Klement mieszczącą się w Mladej Boleslavi. Pomiędzy 1928 a 1930 rokiem Goliathy służące w liniach lotniczych ČSA przeleciały łącznie 134 204 km.

Do naszych czasów nie dotrwał żaden kompletny egzemplarz. Jedyny istniejący kadłub Goliatha „Île-de-France” (F-HMFU) jest eksponatem w Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget we Francji.

Wersje

FF.60

Trzy pierwsze prototypy.

F.60

Cywilna wersja Goliatha przeznaczona do przewozu pasażerów. Wyposażona w dwa silniki gwiazdowe Salmson CM.9 o mocy 260 KM każdy. Zbudowano 60 sztuk.

F.60bis

Cywilna wersja transportowa. Dwa silniki Salmson 9Az o mocy 300 KM każdy.

F.60 Bn.2

Trzymiejscowy bombowiec nocny. Projekt wyewoluował z F.60. Wyposażony w dwa silniki Salmson 9Zm o mocy 260 KM. Francuskie lotnictwo wojskowe (armia i marynarka wojenna) otrzymało 210 sztuk[3].

F.60 Torp

Wodnosamolot torpedowy. Dwa silniki gwiazdowe Gnome-Rhône.

F.60M

„Tęponosa” odmiana Goliatha zbudowana w 1924 roku. Napędzana dwoma silnikami Renault 12Fy o mocy 310 KM każdy.

F.61

Wersja z silnikami Renault 12Fe o mocy 300 KM każdy. Wyprodukowano dwa egzemplarze tego typu.

F.62

Samolot do bicia rekordów. Zbudowany na bazie F.60, wyposażony w jeden 12-cylindrowy silnik widlasty (w układzie W) Farman 12We o mocy 500 KM. Podczas pierwszego lotu, 7 sierpnia 1925 roku, pilotowany przez Landry’ego Drouhina F.62 pobił rekord świata, pokonując okrążenie o długości 4400 km w 45 godzin 11 minut i 59 sekund.

F.62 BN.4

Wersja eksportowa Goliatha przeznaczona dla ZSRR. Napęd: dwa silniki Lorraine-Dietrich V-12 o mocy 450 KM każdy.

F.62 BN.5

Pięciomiejscowy bombowiec nocny. Dwa 400-konne silniki Lorraine 12Db[4].

F.63 BN.4

Wersja eksportowa Goliatha zbliżona do F.62 BN.4. Napędzana dwoma silnikami gwiazdowymi Gnome-Rhône 9A Jupiter o mocy 450 KM każdy. Zbudowano 42 sztuki dla Francuskich Sił Powietrznych.

F.63bis

Samolot pasażerski. Wyprodukowano jedną sztukę z dwoma silnikami Armstrong Siddeley Jaguar IIIA o mocy 365 KM każdy i 10 sztuk wyposażonych w napęd który stanowiły dwa silniki Gnome-Rhône 9Aa Jupiter każdy o mocy 380 KM[5].

F.63ter

Samolot pasażerski. Napęd: 2 silniki Gnome-Rhône 9Aa Jupiter o mocy 380 KM każdy. Wyprodukowano trzy egzemplarze[5].

F.65

Samolot torpedowo-bombowy zbudowany dla lotnictwa francuskiej marynarki wojennej. Posiadał wymienne podwozie (pływaki lub koła). Napęd stanowiły dwa silniki Gnome-Rhône 9Aa Jupiter o mocy 380 KM każdy. Wyprodukowano 60 maszyn w tej wersji[6].

F.66

Samolot torpedowo-bombowy dla lotnictwa francuskiej marynarki wojennej. Napęd: dwa silniki Salmson CM.9 każdy o mocy 260 KM. Wyprodukowano dwa egzemplarze[6].

F.66 BN.3

Samolot zbudowany na eksport do Rumunii. Napęd stanowiły dwa silniki Gnome-Rhône 9Aa Jupiter o mocy 380 KM każdy. Powstał tylko jeden egzemplarz w tej wersji.

F.68 BN.4

Bombowiec. Napęd: dwa silniki Gnome-Rhône 9Aa Jupiter o mocy 380 KM każdy. Zbudowano 32 sztuki z przeznaczeniem na eksport do Polski[7].

F.140 Super Goliath

Prototyp super-ciężkiego bombowca. Napędzany czterema 12-cylindrowymi silnikami widlastymi (w układzie W) Farman 12We o mocy 500 KM każdy.

Użytkownicy

Cywilni użytkownicy.

Belgia

Czechosłowacja

Francja

  • Air Union[8]
  • CAF[8]
  • CGEA[8]
  • CMA[8]
  • Enterprise de la Photo-Aérienne[8]
  • Farman Airlines (Société Générale des Transports Aériens, SGTA)[8]

Kolumbia

  • CCNA

Rumunia

Wojskowi użytkownicy

Belgia

Czechosłowacja

  • Czechosłowackie Siły Powietrzne

Francja

Włochy Japonia Peru

Polska

Hiszpania

ZSRR

Katastrofy i wypadki

  • 26 sierpnia 1921 roku, podczas lotu z Brukseli do Londynu należący do belgijskich linii lotniczych SNETA, F.60 Goliath (O-BLAN) wodował w Kanale La Manche[8]. Samolot został odzyskany i odbudowany w wersji F.61.
  • 27 września 1921 roku dwa F.60 Goliath (O-BLEU I O-BRUN), które należały do linii lotniczych SNETA zostały zniszczone podczas pożaru hangaru w porcie lotniczym Evere w Brukseli[8].
  • 8 października 1921 roku Goliath francuskich linii lotniczych CGEA awaryjnie lądował na lotnisku w Saint-Inglevert, Pas-de-Calais (Francja). Przyczyną były problemy ze śmigłem, które nastąpiły tuż po przekroczeniu linii brzegowej wybrzeża francuskiego. Samolot odbywał rejs z Paryża do Croydon (Wielka Brytania). Pasażerów samolotu zabrała do portu docelowego wysłana z Paryża inna maszyna[10].
  • 30 listopada 1921 roku, należący do CGEA, F.60 Goliath (F-GEAD) został uszkodzony podczas przymusowego lądowania w Smeeth w hrabstwie Kent (Wlk. Brytania). Samolot został wyremontowany i powrócił do służby[11].
  • 11 lutego 1922 roku F.60 Goliath (F-GEAI) linii CGEA został uszkodzony podczas przymusowego lądowania w Farnborough w hrabstwie Kent[11][12]. Samolot został wyremontowany i powrócił do służby[11].
  • 7 kwietnia 1922 roku F.60 Goliath (F-GEAD), podczas przelotu nad Thieuloy-Saint-Antoine (Francja), należący do linii lotniczych CGEA zderzył się w powietrzu z samolotem linii lotniczych Daimler Airway – de Havilland DH.18 (G-EAWO). Zginęło wszystkie 7 osób przebywających na pokładzie obydwu samolotów.
  • 1 września 1922, podczas lotu z Croydon (Wlk. Brytania) do Paryża, w czasie przelotu nad Kanałem La Manche w ulewnym deszczu, Farman F.60 Goliath doznał poważnego uszkodzenia śmigła. Pilot zdecydował o wyłączeniu silnika i lądowaniu w Saint-Inglevert, gdzie w ciągu 15 minut wymieniono śmigło i lot mógł zostać kontynuowany. Goliath wylądował na paryskim lotnisku Le Bourget z 12-minutowym opóźnieniem[13].
  • 15 marca 1923 roku F.61 Goliath (F-AEIE, dawniej O-BLAN) francuskich linii CMA podczas lądowania w Croydon przekroczył pas lotniska i uderzył w budynek. Samolot został wyremontowany i powrócił do służby[11].
  • 7 maja 1923 roku F.60 Goliath (F-AEGP) „Flandre”, należący do francuskich linii lotniczych Air Union, został uszkodzony podczas przymusowego lądowania w Lympne w hrabstwie Kent. Samolot został wyremontowany i przywrócony do służby[11].
  • 14 maja 1923 roku F.60 Goliath (F-AEBY) linii lotniczych Air Union rozbił się w Monsures (Francja). Przyczyną wypadku było uszkodzenie konstrukcji skrzydła. Zginęło wszystkie 6 osób, które przebywały na pokładzie. Samolot odbywał lot rejsowy z Paryża do Croydon[14].
  • 15 lipca 1923 roku, należący do firmy Farman, F.60 Goliath (F-AEEE) rozbił się w pobliżu Valenciennes (Francja)[11].
  • 27 sierpnia 1923 roku, należący do Air Union, F.60 Goliath (dawniej F.61) F-AECB rozbił się w East Malling w hrabstwie Kent. Samolot odbywał lot rejsowy z Paryża do Croydon. Podczas tego lotu przeprowadzono lądowanie (w Lympne) dla bezpieczeństwa, z uwagi na złe warunki atmosferyczne. Potem lot został wznowiony. W tej fazie lotu nastąpiła awaria jednego z silników. Maszyna rozbiła się z powodu niezrozumienia przez część pasażerów polecenia przemieszczenia się do tyłu samolotu. Spowodowało to zmianę środka ciężkości i w efekcie samolot wpadł w korkociąg.
  • 3 grudnia 1923 roku, w Littlestone w hrabstwie Kent, rozbił się Farman F.60 Goliath F-AEIF. Prawdopodobnie należał do linii lotniczych CMA[11].
  • 22 stycznia 1924 roku, należący do Air Union, Farman F.60 Goliath F-GEAO spłonął w wyniku wypadku podczas podchodzenia do lądowania na lotnisku Croydon[11].
  • 6 sierpnia 1924 roku[15] Farman F.60 Goliath F-ADDT „Languedoc” należący do Air Union wykonywał lot rejsowy z Paryża do Croydon. Podczas lotu nastąpiła awaria lewego silnika, przez co samolot lądował przymusowo w Golden Green w hrabstwie Kent. Jeden z pilotów i pięciu pasażerów odniosło obrażenia[16]. Samolot został rozmontowany, celem transportu z miejsca lądowania, a w późniejszym czasie wyremontowany i przywrócony do służby[17].
  • 8 lutego 1925 roku Farman F.60 Goliath F-GEAB „Savoie” (linie lotnicze Air Union) rozbił się podczas próby lądowania w Lympne (Kent, Wielka Brytania). Samolot wykonywał lot typu cargo z Paryża do Croydon. Podczas przelotu nad Kanałem La Manche nastąpiła awaria silnika. Samolot został wyremontowany i powrócił do służby[11][18].
  • 16 października 1925 roku Farman F.60 Goliath F-HMFU „Île-de-France” (Air Union) rozbił się w Wadhurst (East Sussex, Wielka Brytania). Zginęło trzech pasażerów, dwóch zostało rannych[19]. Jest prawdopodobne, że samolot mógł wrócić do służby po remoncie, bowiem jego rejestracja nie została wykreślona aż do 1 czerwca 1932 roku. Zachował się jego kadłub[11].
  • 14 listopada 1925 roku Farman F.60 Goliath F-FHMY „Picardie” (Air Union) rozbił się w Kanale La Manche, 12 km od miejscowości Boulogne-sur-Mer (Francja). Samolot został wydobyty z morza i odbudowany w wersji F.63bis. Powrócił do służby w 1929 roku[11].
  • 10 marca 1927 roku Farman F.63bis Goliath F-AEGP „Flandre”, należący do Air Union, lądował przymusowo w Tonbridge (hrabstwo Kent). Przyczyną była awaria silnika[11].
  • 5 maja 1927 roku, Farman F.61 Goliath F-ADFN, linii lotniczych Société Générale des Transports Aériens, wpadł do oceanu Atlantyckiego podczas lotu z Saint-Louis (Senegal) do Pernambuco (Brazylia). Nikt z osób na pokładzie nie przeżył tej katastrofy[11].
  • 24 listopada 1927 roku, Farman F.60 Goliath F-GEAB „Savoie” (linie lotnicze Air Union) został poważnie uszkodzony podczas przymusowego lądowania w Yaldham Manor (Wrotham, Kent, Wielka Brytania). Samolot został wyremontowany i powrócił do służby[11].
  • 6 marca 1928 roku Farman F.60 Goliath (dawniej w wersji F.61) F-AECU „Normandie” (Air Union) rozbił się w Hythe (Kent, Wielka Brytania). Samolot prawdopodobnie został wyremontowany, bowiem jego rejestracja nie została wycofana aż do 1 czerwca 1932 roku[11].
  • 11 marca 1928 roku Farman F.60 Goliath (wcześniej w wersji F.61) F-AEFC „Provence” (Air Union) rozbił się w Kanale La Manche, 9 mil od Folkestone. Samolot wykonywał lot rejsowy z Paryża do Croydon. W trakcie lotu miało miejsce lądowanie w Saint-Inglevert (Francja) w oczekiwaniu na poprawę pogody[20]. Jeden pasażer (albo pasażerowie[21]) zadecydowali o kontynuowaniu podróży łodzią. Samolot nadał Mayday tuż przed uderzeniem w wodę[20]. Ciała ofiar zostały wyłowione przez prom „Maid of Orleans” należący do firmy Southern Railway[21].
  • 23 maja 1928 roku Farman F.63bis Goliath F-AEIE linii lotniczych Société Générale des Transports Aériens rozbił się podczas startu z lotniska w Kolonii (Niemcy) i spalił się. Zginęły 3 osoby[11].
  • 19 maja 1929 roku, należący do Air Union, Farman F.60 Goliath F-GEAI „Vendee”[22] wykonywał lot z Croydon do Paryża. Maszyna rozbiła się w Keylands Sidings w pobliżu stacji kolejowej Paddock Wood (Paddock Wood, Kent, Wielka Brytania). Samolot zatrzymał się na kilka metrów przed nastawnią i zapalił się. Pilot i mechanik zdołali opuścić maszynę z drobnymi obrażeniami[23].
  • 31 lipca 1929 roku, Farman F.60 Goliath F-GEAB „Savoie” (Air Union) odbywał lot z Londynu do Paryża z transportem złota. Maszyna przymusowo lądowała w pobliżu Smarden (hrabstwo Kent), a jej wpadnięcie do rzeki Beult powstrzymały krzaki rosnące na brzegu. Część ładunku wpadła do rzeki, lecz całość odzyskano dzięki świadkom tego wypadku i przetransportowano ciężarówką do Lympne, gdzie ładunek oczekiwał na transport do Paryża[11][24]. Samolot prawdopodobnie wyremontowano i przywrócono do służby, jako że jego rejestracja wygasła dopiero 1 czerwca 1932 roku[11].
  • W październiku 1929 roku Farman F.63bis Goliath F-FARI należący do linii lotniczych SGEA został zniszczony podczas wypadku[11].
  • 10 lutego 1930 roku, Farman F.63bis Goliath F-FHMY „Picardie” (Air Union) rozbił się na Marden Airfield (Marden, Kent, Wielka Brytania). Przyczyną wypadku była awaria prawej części statecznika poziomego. Zginęły 2 osoby z sześciu przebywających na pokładzie[25].
  • 2 maja 1930 roku, Farman F.63bis Goliath F-ADCA „Lorraine” (Air Union) rozbił się w Penhurst w hrabstwie Kent. Przyczyną był silny szkwał. Samolot wykonywał lot z LeBourget przez Paryż do Croydon[26].
  • 23 kwietnia 1931, Farman F.63 Goliath F-ADDT „Languedoc” (Air Union) rozbił się w Widehurst Farm (Marden, Kent, Wielka Brytania)[27]. Samolot przewoził pocztę. Rozbił się wkrótce po starcie z lotniska w Marden[28].
  • 9 lipca 1930 roku, Farman F.60 F-ADFQ (linie SGTA) rozbił się w pobliżu Aalsmeer (Holandia), wkrótce po starcie z Amsterdamu. Jeden członek załogi (mechanik) zmarł niedługo po tym wypadku. Pilot i radiotelegrafista wydostali się z rozbitej maszyny z lekkimi obrażeniami. Samolot został doszczętnie zniszczony. Przewoził pocztę[29].

Przypisy

  1. ↑ a b c Farman F.60 Goliath, flyingmachines.ru [dostęp 2017-01-06].
  2. ↑ L’Aérophile, Gallica, 1919 [dostęp 2017-01-06].
  3. ↑ Bruno Parmentier, Farman F-60 BN2 ‘Goliath’, avion de bombardement lourd par Aviafrance [dostęp 2017-01-06].
  4. ↑ Bruno Parmentier, Farman F-62 Bn5, avion de bombardement lourd par Aviafrance [dostęp 2017-01-06].
  5. ↑ a b Bruno Parmentier, Farman F-63 bis ‘Goliath’, avion de transport civil par Aviafrance [dostęp 2017-01-06].
  6. ↑ a b Bruno Parmentier, Farman F-65 ‘Goliath’, avion de torpillage par Aviafrance [dostęp 2017-01-06].
  7. ↑ Bruno Parmentier, Farman F-68, avion de bombardement lourd par Aviafrance [dostęp 2017-01-06].
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s IPC Transport Press, Aeroplane monthly., „Aeroplane monthly.”, ISSN 0143-7240 [dostęp 2017-01-06].
  9. ↑ A. Demin (red.): Emblemby i znaki samolotow Rossijskich WWS. 1912-2012. Moskwa: 2012, s. 43. ISBN 978-5-903389-53-7. (ros.)
  10. ↑ air express | 1921 | 0675 | Flight Archive, www.flightglobal.com [dostęp 2017-01-06].
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Francuski Rejestr Przedwojenny. Wersja 120211, „Air Britain”, 8 marca 2011 [dostęp 2017-01-06].
  12. ↑ 1922 | 0162 | Flight Archive, www.flightglobal.com [dostęp 2017-01-06].
  13. ↑ Parti social français Auteur, Le Petit journal, Gallica, 2 września 1922 [dostęp 2017-01-06].
  14. ↑ The Times i inni, Paris – London Flights In A Gale.
  15. ↑ The Times i inni, Mishap to Passenger Aeroplane.
  16. ↑ When Goliath crashed down., „Kent & Sussex Courier”, 10 września 2010, s. 30.
  17. ↑ Aviation News, December 2005
  18. ↑ Aeroplane Crash At Lympne, „The Times”, 9 February 1925, Issue 43881 p. 9, column B.
  19. ↑ Air Accidents in the Fog, „The Times”, 17 October 1925, Issue 44095, p. 12, column D.
  20. ↑ a b Wrecked French Air Liner. Inquest On Victims, „The Times”, 13 March 1928, Issue 44840, p. 13, column E.
  21. ↑ a b 1928 | 0202 | Flight Archive, www.flightglobal.com [dostęp 2017-01-06].
  22. ↑ Royaume Uni-1920–1929, 7 lipca 2011 [dostęp 2017-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-07].
  23. ↑ French Machine Burned, „The Times”, Issue 45207, 20 May 1929, p. 12, column E.
  24. ↑ Mishap to French Aeroplane, „The Times”, Issue 45270, 1 August 1929, p. 16, column C.
  25. ↑ „Plane Crash”. The Marden History Group, 22 January 2011.
  26. ↑ Humphreys 2001, p. 77.
  27. ↑ April 1931 Accidents, www.orpheusweb.co.uk [dostęp 2017-01-06].
  28. ↑ Alderson et al. 2009, p. 11
  29. ↑ Harro Ranter, Vliegtuigongeval op 09 JUL 1930 met Farman F.63bis Goliath F-ADFQ – Aalsmeer, aviation-safety.net [dostęp 2017-01-06].

Media użyte na tej stronie

Farman F.60 Goliath 3-view Flight October 2, 1919.jpg
Three-view drawing of Farman F.60 Goliath.
Salmson 9Z MLP 01.jpg
Autor: Zala, Licencja: CC BY-SA 4.0
Francuski 9-cylindrowy silnik gwiazdowy Salmson 9Z z 1917 r. ze zbiorów Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
FarmanGoliathCSA.jpg
Farman Goliath of the CSA, 1929.