Faszyzm klerykalny
Faszyzm klerykalny lub klerofaszyzm – nazwa nadawana ideologiom, ruchom społecznym lub ustrojom, łączącym elementy faszyzmu i fundamentalizmu religijnego. Określenie odnosi się również do członków kleru lub wiernych świeckich kościołów chrześcijańskich w Europie, którzy sympatyzowali lub uczestniczyli w ruchach faszystowskich w okresie międzywojennym[1].
Historia
Termin „faszyzm klerykalny” wywodzi się od słów księdza Luigiego Sturzo, który w 1922 roku po raz pierwszy używał terminów wł. clerico-fascismo wł. clerico fascisti[2][3]. Sturzo odnosił to określenie do członków frakcji w obrębie chadeckiej Włoskiej Partii Ludowej, która popierała pro-katolicką politykę Benita Mussoliniego[2]. Niektórzy z członków tej frakcji startowali później z list ugrupowania faszystowskiego do włoskiego parlamentu[2]. Pojęcie funkcjonowało we Włoszech również jako określenie księży katolickich sympatyzujących z faszyzmem i popierających publicznie politykę Mussoliniego, np. Agostino Gemelliego, który popierał inwazję na Etiopię i antysemickie regulacje wprowadzone w 1938 roku[2].
Tym, co w okresie międzywojennym przyciągało niektórych członków kościołów chrześcijańskich do faszyzmu były takie czynniki jak:
- odrzucenie demokracji liberalnej, którą uważano za element wrogi tradycji chrześcijańskiej[1];
- sprzeciw wobec przemian obyczajowych takich jak przyznanie praw kobietom, rozluźnienie zasad moralnych w odniesieniu do seksualności[1];
- dążenie do odnowy kultury zachodniej[1];
- nacjonalizm[1];
- antykomunizm[4];
- antykapitalizm[4].
Przykłady
Jako przykłady faszyzmu klerykalnego wymienia się ideologie:
- António Salazara w Portugalii[2];
- Engelberta Dollfußa w Austrii[2];
- Jozefa Tiso na Słowacji[5];
- Maurice'a Duplessisa w Quebecu[6];
- Żelazną Gwardię w Rumunii[1];
- w Polsce Ruch Narodowo-Radykalny Falanga[7]
Przypisy
- ↑ a b c d e f Pollard 2007 ↓, s. 434.
- ↑ a b c d e f Pollard 2007 ↓, s. 433.
- ↑ Eatwell 2003 ↓, s. 152.
- ↑ a b Pollard 2007 ↓, s. 436.
- ↑ Pollard 2007 ↓, s. 439.
- ↑ Eugene Forsey: Clerical Fascism in Quebec. 1937. [dostęp 2019-12-12]. (ang.).
- ↑ Jan Józef Lipski: Idea Katolickiego Państwa Narodu Polskiego. Zarys ideologii ONR Falanga. Warszawa: Krytyka Polityczna, 2016. ISBN 978-83-64682-41-4
Bibliografia
- John Pollard. ‘Clerical Fascism’: Context, Overview and Conclusion. „Totalitarian Movements and Political Religions”. Vol. 8, No. 2, s. 433–446, 2007. DOI: 10.1080/14690760701321528. (ang.).
- Roger Eatwell. Reflections on Fascism and Religion. „Totalitarian Movements and Political Religions”. Volume 4, Issue 3, s. 145-166, 2003. DOI: 10.1080/14690760412331329991. (ang.).
- Jan Nelis, Anne Morelli, Danny Praet, Catholicism and Fascism in Europe 1918 - 1945: Edited by Jan Nelis, Anne Morelli and Danny Praet., Georg Olms Verlag, 2015, s. 278, ISBN 978-3-487-42127-8 [dostęp 2018-01-23] (ang.).
- Walter Laqueur: Faszyzm. Wczoraj - Dziś - Jutro. Warszawa: Da Capo, 1998, s. 232. ISBN 83-7157-213-1.
- Demokracja, autorytaryzm, totalizm (1918-1945). W: Jan Baszkiewicz: Powszechna historia ustrojów politycznych. Gdańsk: Arche, 2001, s. 350. ISBN 83-88445-30-8.
- Walter Laqueur: Faszyzm. Wczoraj - Dziś - Jutro. Warszawa: Da Capo, 1998, s. 231-280. ISBN 83-7157-213-1.
| Odmiany | |
|---|---|
| Faszyzm w historii | |
| Faszyści |
|
| Partie i organizacje | |
| Tematy powiązane |
Media użyte na tej stronie
.svg)
Autor: F l a n k e r, Licencja: CC BY-SA 2.5
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
.svg)
War flag of the Repubblica Sociale Italiana (the civil flag was the same of the present day Italian Republic, but was more rarely used in comparison with the war flag)
.svg)