Fauzi al-Kawukdżi

Fauzi al-Kawukdżi
‏فوزي القاوقجي‎
Ilustracja
Fauzi al-Kawukdżi w 1936
Data i miejsce urodzenia19 stycznia 1890
Trypolis
Data i miejsce śmierci5 czerwca 1977
Bejrut
Przebieg służby
Siły zbrojneImperium Osmańskie Armia Turecka
Flag of the French Mandate of Syria (1920).svg Armia Lewantu
Arabscy powstańcy
III Rzesza Wehrmacht
Liga Państw Arabskich Arabska Armia Wyzwoleńcza
Główne wojny i bitwyI wojna światowa
arabskie powstanie w Palestynie
wojna brytyjsko-iracka
wojna domowa w Mandacie Palestyny
I wojna izraelsko-arabska
Odznaczenia
Krzyż Żelazny (1939) II Klasy
Fauzi al-Kawukdżi (trzeci od prawej strony), 1936

Fauzi al-Kawukdżi (ur. 19 stycznia 1890 w Trypolisie, zm. 5 czerwca 1977 w Bejrucie) – arabski wojskowy, dowódca Arabskiej Armii Wyzwoleńczej podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny i I wojny izraelsko-arabskiej. Główny rywal przywódcy palestyńskich Arabów, Muhammada Amina al-Husajniego.

Dzieciństwo i młodość

Fauzi al-Kawukdżi urodził się w 1890 roku w Trypolisie będącym wówczas częścią Imperium Osmańskiego (obecnie Liban).

Kariera wojskowa

W młodości wyjechał do Stambułu, gdzie ukończył akademię wojskową kawalerii i jako oficer rozpoczął służbę w tureckiej armii. Został wysłany do Mosulu w Iraku, a następnie do Palestyny. Bardzo szybko został sympatykiem arabskich nacjonalistów[1]. Podczas I wojny światowej uczestniczył w walkach z brytyjską armią na terenie Palestyny. Później opuścił turecką armię i przyłączył się do arabskich sił emira Fajsala I, walcząc w 1920 roku w Syrii przeciwko Francuzom.

Syria

Po przegranej syryjskich powstańców al-Kawukdżi wstąpił do francusko-syryjskiej Armii Lewantu (Armée du Levant), służąc francuskiemu Mandatowi Syrii i Libanu. Przeszedł wówczas zawodowe szkolenie wojskowe w akademii École Spéciale Militaire de Saint-Cyr we Francji. Gdy w 1925 wybuchło powstanie Druzów w Syrii, al-Kawukdżi zdezerterował z armii i dołączył do powstańców, stając na czele walk razem z Sultanem al-Atraszem[2].

Arabia i Irak

Po stłumieniu powstania Francuzi w 1927 roku zaocznie skazali go na śmierć. Al-Kawukdżi uniknął aresztowania i uciekł do Arabii Saudyjskiej, gdzie od 1928 roku pomagał Abd al-Azizowi ibn Su’udowi w tworzeniu armii saudyjskiej. W 1932 roku na wezwanie króla Fajsala I przyjechał do Iraku i utworzył w Bagdadzie Akademię Wojskową. Przekazywał Arabom swoje doświadczenie wojskowe z francuskiej armii. Przez cały ten czas nie zrywał więzi z ruchem panarabizmu[3]. W 1934 roku przygotowywał wybuch powstania arabskiego we francuskim Mandacie Syrii i Libanu i brytyjskim Mandacie Palestyny. Zobowiązał się, że jeśli powstanie wybuchnie, to zapewni dostawy broni z Iraku i będzie prowadzić werbunek oraz szkolenie ochotników. Gdy w 1936 roku w Syrii wybuchł strajk generalny, al-Kawukdżi rozpoczął przygotowywać swoich ludzi do wojny. Jego działania zostały jednak powstrzymane, ponieważ francuskie władze mandatowe przystąpiły do negocjacji z Syryjczykami.

Palestyna

Gdy w kwietniu 1936 roku wybuchło arabskie powstanie w Palestynie, al-Kawukdżi zaangażował się w pomoc palestyńskim powstańcom. Wysłuchał wezwania wielkiego muftiego Jerozolimy Muhammada Amina al-Husajniego i na czele stu irackich ochotników wyruszył do Palestyny. Po przejściu przez Emirat Transjordanii, w sierpniu 1936 roku wkroczyli do Doliny Bet Sze’an. Dołączyło tutaj do niego około 60 Syryjczyków i 30 Druzów. W owym czasie w Mandacie Palestyny nie działał jeszcze żaden podobnie zorganizowany oddział powstańców. Al-Kawukdżi starał się działać z zachowaniem zewnętrznego wyglądu wojskowego. Szkolił swoich ludzi wykorzystując wojskowe metody szkoleń, oraz narzucał dyscyplinę lokalnym liderom milicji. Zorganizował własną sieć informatorów, szpiegów i zdrajców, którzy działali przeciwko brytyjskim władzom mandatowym. Wykorzystywał przy tym arabskich dziennikarzy i syryjskie dzienniki do publikowania komunikatów z prowadzonych działań i werbowania nowych ochotników. Gazety bardzo szybko wykreowały go na bohatera, a następnie arabska ludność w Palestynie uznała w nim wojskowego przywódcę powstania. Sam siebie nazywał „Przywódcą Rewolucji Arabskiej w Południowej Syrii”[4]. Jego oddział prowadził działania w rejonie miast Nablus, Tulkarm i Dżanin w Samarii[5]. Początkowo utrzymywał przyjazne kontakty z klanem Husajnów, jednak z czasem stosunki te pogorszyły się ze względu na przyjaźń z klanem Naszaszibi.

3 września 1936 roku al-Kawukdżi zorganizował pierwszą zasadzkę na brytyjski konwój wojskowy na drodze z Hajfy do Damaszku. Starcie przerodziło się w całodniową bitwę, podczas której brytyjskie samoloty zrzuciły bomby na powstańców wycofujących się w góry. Brytyjczycy uznali, że ten atak uderzył w prestiż brytyjskiej armii na Bliskim Wschodzie i zaczęli koncentrować większe siły do walki z al-Kawukdżim. Gdy 24 września przygotował on następną zasadzkę w rejonie Nablusu, brytyjski wywiad zdołał wyprzedzić przebieg wydarzeń i powstańcy spotkali się z przeważającymi siłami wojska i samolotami. W rezultacie al-Kawukdżi stracił 60 ludzi i musiał uciekać. Brytyjczycy przeprowadzili wówczas akcję pościgową i 29 września al-Kawukdżi stracił na północny zachód od Nablusu kolejnych 30 ludzi. Wojska nie przerwało swoich dalszych działań i 6 października zniszczyło oddział powstańców w Hebronie, 8 października zaatakowano siedzibę al-Kawukdżiego w Bet Sur. Jednocześnie Brytyjczycy prowadzili dużą kampanię dyplomatyczną, zmuszając Wysoki Komitet Arabski do zakończenia w dniu 11 października strajku generalnego. Al-Kawukdżi uznał, że zawieszenie broni jest jedyną szansą na ocalenie swoich sił przed całkowitym zniszczeniem. Ogłosił więc jednostronne zawieszenie broni, licząc, że uzyska w ten sposób czas na odbudowę swoich oddziałów. Brytyjczycy dowiedzieli się jednak o tych zamiarach, i 22 października otoczyli niedobitki sił al-Kawukdżiego. Wysoki Komitet Arabski wystąpił wówczas w jego obronie i zagroził wznowieniem strajku generalnego, jeśli armia będzie kontynuować działania przeciwko powstańcom. Arabowie uznali to za naruszenie przez Brytyjczyków warunków zawieszenia broni. W rezultacie brytyjskie oddziały otrzymały rozkaz wstrzymania dalszych działań i al-Kawukdżi uciekł 25 października ze swoimi ludźmi do Transjordanii. Zamierzał pozostać w Emiracie Transjordanii, zostało to jednak nieprzychylnie przyjęte przez emira Abd Allaha I. W rezultacie al-Kawukdżi powrócił do Iraku.

Kontakty z nazistami

Po wybuchu II wojny światowej w irackich kręgach rządzących narastały nastroje antybrytyjskie. Ich wyrazem był zamachu stanu przeprowadzony w kwietniu 1941 roku przez nacjonalistycznego byłego premiera i współzałożyciela Bractwa Muzułmańskiego Raszida Alego al-Kilani. Związał on swoje nadzieje z niemieckimi nazistami i zamierzał wyrzucić z kraju Brytyjczyków. Jego planom sprzyjały niemieckie sukcesy wojenne w Afryce Północnej. Raszid Ali al-Kilani po sformowaniu rządu obrony narodowej wysłał notę do władz brytyjskich ostrzegającą przed jakąkolwiek interwencją w Iraku i zabraniającą lądowania w kraju nowych sił brytyjskich. Brytyjczycy postanowili jednak odzyskać kontrolę nad Irakiem i przeprowadzili operację Sabine, tłumiąc do końca maja 1941 roku arabskie powstanie. Al-Kawukdżi rozważał wówczas wraz z towarzyszami broni możliwość poddania się Brytyjczykom, jednak faszystowski rząd Vichy przyznał mu ułaskawienie, odstępując od kary śmierci i zezwalając na schronienie się w Syrii. Postawiono mu przy tym warunek, że będzie nadal kontynuować walkę z Brytyjczykami po stronie państw Osi. Al-Kawukdżi zorganizował oddział liczący około 500 ochotników i prowadził wojnę partyzancką na terytorium Iraku. Relacje jeńców mówią, że al-Kawukdżi okrutnie ich traktował, wielokrotnie stosując tortury podczas przesłuchań. 24 czerwca 1941 został ciężko ranny. Po przyjeździe do Syrii Niemcy ewakuowali go do Aten, gdzie wyleczył rany. W tym czasie jego jednostka została zepchnięta na terytorium Syrii[3].

Następnie al-Kawukdżi przeniósł się do Berlina, gdzie w 1942 roku poznał Niemkę Lizolettov, która później została jego trzecią żoną. Został oficerem Wehrmachtu i przygotowywał się do prowadzenia działań szpiegowsko-dywersyjnych na terenie brytyjskiego Mandatu Palestyny. Plany te pokrzyżował wielki mufti Jerozolimy al-Husajni, który wysłał do Berlina list, oskarżający al-Kawukdżiego o szpiegostwo na rzecz Brytyjczyków[6]. W 1945 roku aresztowały go wojska radzieckie. W niewoli przebywał do lutego 1947 roku. Z Niemiec wyjechał do Paryża, stamtąd poprzez Egipt dostał się do Libanu. Wyraził on wówczas swoje poglądy, które były wyrażeniem poglądów nazistów:

„Walka pomiędzy Żydami i Arabami jest wojną ... Jedyną możliwością jest unicestwienie wszystkich Żydów, zarówno w Palestynie, jak i we wszystkich krajach arabskich”[7].

Wojna o Palestynę

30 listopada 1947 roku została przyjęta Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 w sprawie podziału Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. W jej wyniku, dzień później rozpoczęła się wojna domowa w Mandacie Palestyny. W grudniu tego roku Liga Państw Arabskich rozpoczęła formowanie sił Arabskiej Armii Wyzwoleńczej, której dowódcą został al-Kawukdżi. Bardzo szybko na terenie Syrii zgromadziło się kilka tysięcy arabskich ochotników, dla potrzeb których przygotowano kilka ośrodków szkoleniowych. Od marca 1948 roku prowadzili działania wojskowe w Mandacie Palestyny. Al-Kawukdżi nigdy nie współpracował z Armią Świętej Wojny podporządkowaną klanowi Husajnów, chociaż w maju al-Kawukdżi i Amin al-Husajni formalnie się pogodzili. Arabska Armia Wyzwoleńcza koncentrowała swoje działania na północy Palestyny, gdzie bez powodzenia zaatakowano żydowskie osiedla Tirat Cewi, Ilanijja, Ramat Jochanan i Miszmar ha-Emek. Podczas I wojny izraelsko-arabskiej, Arabska Armia Wyzwoleńcza nadal prowadziła działania w Galilei, usiłując przerwać komunikację pomiędzy żydowskimi osiedlami. Świadkowie mówili, że al-Kawukdżi bardziej przypominał niemieckiego oficera niż Araba. W październiku 1948 roku Izraelczycy przeprowadzili operację Hiram, w trakcie której rozbito siły arabskie w Galilei. Główna siedziba al-Kawukdżiego w wiosce Tarszicha została zdobyta, a sam al-Kawukdżi uciekł do Libanu[5].

Lata późniejsze

Po wojnie al-Kawukdżi powrócił do Syrii, gdzie w 1949 roku został mianowany doradcą rządu. Wokół al-Kawukdżiego istniała aura arabskiego bojownika narodowowyzwoleńczego. Był przykładem bohatera dla arabskich nacjonalistów. Resztę swojego życia spędził w Damaszku, a po przejściu na emeryturę wyjechał do Bejrutu w Libanie, gdzie zmarł w 1977 roku.

Przypisy

  1. Laila Parsons: Micro-narrative and the Historiography of the Modern Middle East (ang.). W: McGill University [on-line]. [dostęp 2011-04-28].
  2. McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014. ISBN 978-0-86356-753-7., s. 88.
  3. a b Robert Lyman: Iraq 1941: The Battles for Basra, Habbaniya, Fallujah and Baghdad. Howard Gerrard. Westminster: Osprey Publishing, 2006, s. 21-96. ISBN 1-84176-991-6. [dostęp 2011-04-28]. (ang.)
  4. Basheer M. Nafi: Arabism, Islamism and the Palestine question, 1908-1941: a political history. Ithaca Press, 1998, s. 225-227. ISBN 0-86372-235-0. [dostęp 2011-04-28]. (ang.)
  5. a b Laila Parsons: Soldiering for Arab nationalism: Fauzi al-Kawukdżi in Palestine (ang.). W: Journal of Palestine Studies [on-line]. 2007. [dostęp 2011-04-28].
  6. Хаджи-Мурат Ибрагимбейли: Особый штаб Ф»: Арабские наёмники на Восточном фронте (ros.). W: М. Чернов. Крестовый поход на Россию [on-line]. 2005. [dostęp 2011-04-28].
  7. I Have Returned (ang.). W: The Times [on-line]. 1948-03-15. [dostęp 2011-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-03)].

Media użyte na tej stronie

Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg
The Ottoman flag of 1844–1922. Late Ottoman flag which was made based on the historical documents listed in the Source section. Note that a five-pointed star was rarely used in the star-and-crescent symbol before the 19th century.
Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Fawzi al-Qawuqji 1936.jpg
Arab nationalist leader Fawzi al-Qawuqji (1890-1977).
Flag of the Arab League.svg
A green flag with a white inscription above a crescent moon with horns upwards, all within a circle of chain and all around a white wreath with a ribbon at the base. Proportion 2:3 reported in Pavillons nationaux et marques distinctives. FOTW
Flag of the French Mandate of Syria (1920).svg
Possible flag of the French Mandate of Syria between July 24 - September 1, 1920.
ALA-Qawuqji3rdright.jpg
Autor: unknown, Licencja: Copyrighted free use
Fawzi al-Qawuqji (third from the right) in 1936
DEU EK 2 Klasse BAR.svg
Baretka: Krzyż Żelazny II Klasy 1935-1945 (III Rzesza).