Felicjan Plato Bałaban

Felicjan Plato Bałaban

„Felek”, „Orszuł”

Felicjan Plato Bałaban (przed 1931)
pułkownik żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	20 października 1891 Husiatyn
Data i miejsce śmierci	1 lutego 1975 Wrocław
Przebieg służby
Lata służby	1914–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Dowództwo Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych Sztab Naczelnego Wodza
Stanowiska	dowódca Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych naczelny szef żandarmerii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka III powstanie śląskie II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Felicjan Plato Bałaban (ur. 20 października 1891 w Husiatynie^[1], zm. 1 lutego 1975 we Wrocławiu) – pułkownik żandarmerii Wojska Polskiego.

Życiorys

Felicjan Plato Bałaban urodził się 20 października 1891 w Husiatynie, w rodzinie Karola i Sydonii (lub Stefanii)^[1]. W latach 1898–1901 uczęszczał do Szkoły Ludowej w Tłumaczu, a w latach 1901–1902 do Gimnazjum Wyższego w Stanisławowie. W latach 1902–1907 pobierał nauki w Gimnazjum Jezuitów w Bąkowicach. W 1910 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Brzeżanach^[2]. W latach 1910–1914 studiował na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego. Absolutorium uzyskał w 1917. Przed I wojną światową rozpoczął pracę w Powiatowej Kasie Oszczędności w Brzeżanach w charakterze bilansisty. Był członkiem Związku Walki Czynnej i „Strzelca”. Występował wówczas pod pseudonimem „Felek”. W 1935 ożenił się z Wandą Nowak^[1].

Służba w Legionach Polskich i c. k. armii

4 sierpnia 1914 rozpoczął służbę w Legionach Polskich. Do 25 marca 1915 walczył w 2 kompanii I batalionu 1 pułku Legionów. Następnie przeniesiony został do Oddziału Żandarmerii Polowej I Brygady Legionów Jana Jur-Gorzechowskiego. Posługiwał się wtedy pseudonimem „Orszuł”. Do 24 lipca 1915 był szefem Ekspozytury Etapowej Żandarmerii w Kętach. W sierpniu i wrześniu tego roku, w Lublinie pod kierownictwem ppor. Adama Koca ps. „Witold” prowadził nielegalną działalność agitacyjno-werbunkową do Legionów. Od 26 listopada do 15 lutego 1916 dowodził posterunkiem żandarmerii w Kowlu. 24 marca 1917 został przeniesiony do Żandarmerii II Brygady Legionów. 1 kwietnia tego roku rozpoczął miesięczne szkolenie na Wyższym Kursie Szkoły Żandarmerii w Warszawie. Był to kurs dla starszych podoficerów przewidzianych do objęcia stanowisk oficerskich. Uzyskał pierwszą lokatę na 24 słuchaczy i jednego hospitanta. 1 lipca 1917 został dowódcą posterunku żandarmerii przy 2 pułku ułanów w Mińsku Mazowieckim. Po kryzysie przysięgowym znalazł się w Żandarmerii Polowej Polskiego Korpusu Posiłkowego (niem. Feldgendarmerie des Polnischen Hilfskorps). Do korpusu wcielony został z innymi legionistami pochodzącymi z Galicji, którzy złożyli przysięgę na wierność cesarzowi Wilhelmowi II. W żandarmerii korpusu dowodził posterunkiem Nr 7 w Medyce przy 2 pułku ułanów. W październiku 1917 wraz z korpusem skierowany został na front do Bukowiny. W nocy z 15 na 16 lutego 1918 część II Brygady Legionów przeszła na stronę ententy (zobacz biogram Romana Góreckiego). Pozostali, którym nie udało się przebić przez linię frontu austriacko-rosyjskiego zostali internowani lub uwięzieni. Felicjan Platon Bałaban do 10 kwietnia 1918 był internowany w obozie Talaborfalva na Węgrzech. Następnie został wcielony do cesarsko-królewskiej armii i skierowany na front włoski. Do 30 października dowodził plutonem w 27 batalionie strzelców.

Służba w Wojsku Polskim

2 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego w stopniu podchorążego i wziął udział w obronie Lwowa. Walczył na Odcinku I, a następnie Odcinku V (Szkoła Sienkiewicza). Po reorganizacji oddziałów wojskowych walczących o Lwów został oficerem prowiantowym II batalionu 1 pułku Strzelców Lwowskich. Do 1 lutego 1920 uczestniczył w walkach z Ukraińcami i bolszewikami.

1 lutego 1920 został przeniesiony z korpusu piechoty do korpusu żandarmerii i wyznaczony na stanowisko szefa Sekcji I Organizacyjno-Mobilizacyjnej (później Wydziału Organizacyjnego) Dowództwa Żandarmerii Polowej przy Naczelnym Dowództwie WP. 1 marca został awansowany na podporucznika, a już 1 kwietnia został zweryfikowany w stopniu rotmistrza. W Dowództwie Żandarmerii Polowej pełnił służbę do 24 maja 1921 po czym został skierowany na Górny Śląsk z zadaniem zorganizowania i wyszkolenia żandarmerii powstańczej. Został kierownikiem wyszkolenia żandarmerii w Naczelnym Dowództwie III powstania śląskiego. 27 lipca 1921 został dowódcą plutonu żandarmerii Wejherowo wchodzącego w skład 8 dywizjonu żandarmerii w Toruniu. W okresie od 1 listopada 1921 do 1 października 1922 był oddelegowany do Grupy Operacyjnej generała Szeptyckiego, której zadaniem było zajęcie Górnego Śląska. W dowództwie grupy pełnił obowiązki szefa bezpieczeństwa. Po rozformowaniu grupy operacyjnej przeniesiony został do 6 dywizjonu żandarmerii we Lwowie, w którym kolejno zajmował stanowiska: komendanta oddziału szkolnego (do 30 kwietnia 1923), kierownika Kadry (do 31 grudnia 1925) i zastępcy dowódcy dywizjonu (do 30 listopada 1926)^[3][4]. Z dniem 1 grudnia 1926 został przeniesiony do Głównej Komendy Policji Państwowej na przeciąg sześciu miesięcy^[5]. Pełnił tam obowiązki naczelnika Wydziału IV – Centrala Służby Śledczej. Termin powrotu do wojska przesuwano mu co sześć miesięcy^[6][7]. Z dniem 13 listopada 1928 został przeniesiony z 6 dywizjonu żandarmerii do kadry oficerów żandarmerii i równocześnie wyznaczony na stanowisko w Dowództwie Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie^[8][9].

11 kwietnia 1929 powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy żandarmerii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a po awansie na podpułkownika wyznaczono na to stanowisko^[10]. Równocześnie w latach 1936–1938 piastował funkcję prezesa Zarządu Polskiego Związku Szermierczego.

1 września 1939 mianowany został naczelnym szefem żandarmerii w Sztabie Naczelnego Wodza. W czasie kampanii wrześniowej ewakuował się do Rumunii, gdzie został internowany w obozie Târgovişte. 8 lutego 1941 przetransportowany z Rumunii do Austrii, a następnie osadzony w Oflagu VI B w Dössel, w którym przebywał do końca II wojny światowej w Europie. Po wyzwoleniu przez Amerykanów powrócił do kraju.

Zmarł 1 lutego 1975 we Wrocławiu^[11]. Pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach^[11] (sektor C2-II-13).

Awanse

• kapral – 1914
• wachmistrz – 1915
• starszy wachmistrz – 1916
• starszy wachmistrz podchorąży – 1917
• podchorąży – 1918
• podporucznik – 1 marca 1920
• porucznik – 30 lipca 1920 zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920, warunkowo do ukończenia prac przez Komisję Weryfikacyjną^[12]
• rotmistrz – 1 kwietnia 1920, 3 maja 1922 zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii
• major – 1 lipca 1923
• podpułkownik – 18 lutego 1930 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[13]
• pułkownik – 1936^[14]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)^[15]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[16]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (18 marca 1932)^[17]
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi^[18]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[18]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[18]
• Państwowa Odznaka Sportowa^[19]
• Odznaka Strzelecka^[19]
• Order Zasługi II klasy (Węgry, zezwolenie w 1933)^[20]

Przypisy

Bibliografia

• Dzienniki Personalne Ministra Spraw Wojskowych.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Władysław Wierzbicki, Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego, Koło Oddziałowe Stowarzyszenie Polskich Kombatantów nr 106 „Żandarm”, Londyn 1990.
• Jan Suliński, Żandarmeria Wojskowa w latach 1918–1947. Szkic organizacyjno-historyczny, Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, Warszawa 1994.
• JanJ. Suliński JanJ., Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918–1945, Warszawa: Kompas II, 2003, ISBN 83-912638-5-1, OCLC 189611436 .
• GrzegorzG. Ratajczyk GrzegorzG., Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004, ISBN 83-89706-20-2, OCLC 309915820 .
• Antoni Nawrocki, Dowódcy-komendanci Żandarmerii Wojskowej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1921–2005 [w:] 15 lat Żandarmerii Wojskowej III RP, red. Marta Radzińska, Polonia Militaris, Żyrardów 2005, ISBN 83-921076-7-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Linki zewnętrzne

• Szermierka w Polsce w latach 1945–1989
• Obsada personalna obrony Lwowa 1 - 22.11.1918 r.. stankiewicze.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-16)].