Feliks Sobański

Feliks Sobański

Portret Hrabiego Feliksa Sobańskiego
Data i miejsce urodzenia	11 stycznia 1833 Ładyżyn
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1913 Paryż
Zawód, zajęcie	działacz społeczny, ziemianin
Odznaczenia
Dziedziczny tytuł szlachecki od Leona XIII

Feliks Hilary Michał Ludwik Sobański hrabia herbu Junosza (ur. 11 stycznia 1833 w Ładyżynie, zm. 29 listopada 1913 w Paryżu) – ziemianin, działacz społeczny i charytatywny, filantrop.

Pochodzenie

Emilia z Łubieńskich, żona Feliksa Sobańskiego

Był ostatnim dzieckiem z czworga i jedynym synem Ludwika i Róży z Łubieńskich^[1][2][3]. Jego najstarsza siostra, Paulina (ur. 1824), wyszła za Adolfa Jełowickiego (1809–1891), oficera powstania listopadowego. Sobański szkolony był w Odessie. Gdy przebywał w 1852 r. w Warszawie, wybuchła epidemia cholery. Założył wtedy z Michałem Ogińskim i utrzymywał szpitalik dla chorych, i sam pielęgnował zarażonych. Potem administrował rodzinnymi dobrami, m.in. Obodówką i Wasylówką na Podolu. Brał udział w komitecie działającym w sprawie uwłaszczenia włościan. W 1857 r. poślubił Emilię z Łubieńskich. Mieli dwóch synów, Michała i Kazimierza, oraz córkę Wiktorię, potem żonę Feliksa Plater-Zyberka, właściciela z Inflant. Od r. 1857 administrował ogromnym majątkiem, Guzów (ok. 6 tysięcy hektarów) na Mazowszu, odkupionym na licytacji, po rodzinie żony^[4]. Po wczesnej śmierci krewnego Eustachego Jełowickiego w 1869 r., brata stryjecznego Adolfa Jełowickiego, Sobański został mianowany jako prawny opiekun dzieci jego: Pelagii Jełowickiej i jej młodszego rodzeństwa^[5][6].

Sobański Feliks Hilary

Działalność

Pałac w Guzowie przed renowacją (2005)

Żyrardów – kościół MBP

Ołtarz główny w kościele św. Augustyna w Warszawie

Wnętrz Saint-Augustin w Paryżu miejsce tymczasowego pochówku Sobańskiego

Pałac Sobańskich w Obodówce

Członek Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim w 1858 roku^[7].

Został wybrany na marszałka szlachty powiatu bracławskiego. Gdy w październiku 1862 w Kamieńcu Podolskim obradowano nad wysłaniem adresu szlachty podolskiej domagającego się przyłączenia Podola i Wołynia do Królestwa Polskiego przeciwny był tej inicjatywie, lecz został przegłosowany, a adres wysłany do władz. Rząd rosyjski zawiesił wszystkich marszałków, i został wywieziony wraz z innymi do Petersburga i więziony w twierdzy Pietropawłowskiej pod zarzutem dążenia do oderwania od Cesarstwa części jego prowincji. Dekretem rosyjskiego Senatu, został usunięty z urzędu i skazany na wysiedlenie w głębi Rosji. Później dostał pozwolenie na zamieszkanie w Odessie, a w końcu na powrót na Podole. Po ślubie wiele wysiłku i pieniędzy wsadził w przebudowę i wyposażenie pałacu po Łubieńskich w Guzowie.

W 1870 r., kiedy przebywał w Paryżu w czasie wojny francusko-pruskiej, z Międzynarodowym Czerwonym Krzyżem, wynajął ambulans i wraz z lekarzami i pielęgniarzami francuskimi ratował rannych z pola bitwy.

W latach 1872–1885 zajmował się sprawami rolnymi, a szczególnie przytułkami rzemieślniczymi^[8]. W 1875 został członkiem komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie^[9]. W 1878 r. założył konkurs TZSP na projekt kościoła w Żyrardowie, wygrany przez Władysława Marconiego^[10]. Przez TZSP finansował stypendia dla młodych artystów. Równocześnie był w r. 1875 współzałożycielem Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, którego został wiceprezesem do 1913 r.^[11] Zaangażowany był także w Towarzystwie Muzycznym im. Stanisława Moniuszki.

Finansował budowę i restaurację obiektów sakralnych, m.in. na kościół w Radziwiłłowie oraz kaplicę w Guzowie, odnowienie kościołów w Obodówce i Wiskitkach. Dla kościoła św. Augustyna w Warszawie Sobański sprawił trzy marmurowe ołtarze, wykonane we Włoszech. Finansował stypendia na studia zagraniczne dla wielu wychowanków seminarium duchownego w Warszawie. W 1880 r. Sobański otrzymał od papieża Leona XIII dziedziczny tytuł hrabiowski. W 1888 r. Sobański wraz z innymi ówczesnymi arystokratami przyczynił się do odnowy kolumny Zygmunta^[12].

Inne budynki i ośrodki

Fundował m.in.:

• W Warszawie budynek na siedzibę przytułku dla paralityków przy ul. Nowowiejskiej 32. Po rozbudowie tego gmachu w 1897 otwarto tam również:
• Dom dla kobiet samotnych i schronisko dla sierot.
• Ochronka katolicka «Nazaret» w Kijowie
• Szpitalik w Guzowie, w którym bezpłatnie leczyli się okoliczni włościanie i pracownicy dworscy
• W Obodówce średnią szkołę rolniczą, podległą Podolskiemu Stow. Rolniczemu (fundacja wraz z synem Michałem)
• w Ursynowie współfinansował założenie seminarium nauczycielskiego.

Ostatnie lata

Sobański wspomagał finansowo wiele instytucji społecznych tak w kraju, jak i polonijnych w Paryżu, gdzie mieszkał przez ostatnie lata życia. Był m.in. członkiem Towarzystwa Polskiego Literacko-Artystycznego, założonego w r. 1832. Ostatnimi darowiznami jego było przekazanie 100 tys. rubli dla Kasy emerytalnej pracowników rolnych w Królestwie Polskim, a także 30 tys. rubli na zakup ziemniaków dla ludności galicyjskiej, nękanej klęską głodu. Zmarł w Paryżu w 1913 i pochowany został tam w podziemiach kościoła św. Augustyna^[13]. Chociaż pisze Stanisław Konarski nie wiadomo czy ciało zostało później, jak zamierzano, przewiezione do grobu rodzinnego w Obodówce, odpowiedź jednak jest tu: Rodzina w następnym roku sprowadziła doczesne szczątki hrabiego do kraju. Jak wspomina Maria z Grocholskich Hieronimowa Sobańska: „pogrzeb się odbył w zmniejszonym kręgu „dalszych” gości głównie w obecności licznych sąsiadów (było to już po zamachu w Sarajewie, w końcu czerwca) nikt z Galicji nie przyjechał. Przejazdy graniczne wpadły pod specjalną kontrolę”^[6][14].

Przypisy

Bibliografia

• Dar Sobańskich. „Nowości Illustrowane”. 42, s. 13, 18 października 1913.

Linki zewnętrzne

• Strona genealogiczna dt. przodków i potomków posłów na Sejm Wielki
• Oficjalna strona Pałacu w Guzowie