FIAT

FIAT

Fabbrica Italiana Automobili Torino

Siedziba FIATa w Turynie (2013)
Państwo	Włochy
Region	Piemont
Siedziba	Turyn
Adres	Corso Giovanni Agnelli 200, 10135 Turyn
Data założenia	11 lipca 1899[1]
Forma prawna	spółka akcyjna
Prezes	John Elkann (CEO)
Udziałowcy	Stellantis (100%)
brak współrzędnych
Strona internetowa

FIAT – włoskie przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją samochodów osobowych, sportowych, dostawczych i rajdowych z siedzibą w Turynie. Zostało założone 11 lipca 1899 roku przez Giovanniego Agnellego^[1] pod stanowiącą rozwinięcie akronimu FIAT nazwą Fabbrica Italiana Automobili Torino (pol. „Włoska Fabryka Samochodów w Turynie”). Obecnie przedsiębiorstwo wchodzi w skład międzynarodowego koncernu Stellantis.

Historia

Obraz Lorenza Delleaniego I fondatori della FIAT przedstawiający spotkanie założycielskie przedsiębiorstwa FIAT. Ukazane są na nim następujące osoby: 1. Luigi Damevino, 2. Cesare Goria Gatti, 3. Roberto Biscaretti di Ruffia, 4. Carlo Racca, 5. Emanuele Cacherano di Bricherasio, 6. Michele Ceriana-Mayneri, 7. Giovanni Agnelli, 8. Lodovico Scarfiotti i 9. Alfonso Ferrero di Ventimiglia

Litograficzny plakat reklamowy przedsiębiorstwa z roku jego założenia

Przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją samochodów założone zostało w Turynie 11 lipca 1899 roku przez grupę pomysłodawców, w tym m.in. hrabiego Roberta Biscarettiego di Ruffię oraz porucznika kawalerii Giovanniego Agnellego^[2]. W tym samym dniu podpisany został w Palazzo Bricherasia akt założycielski spółki Società Anonima Fabbrica Italiana di Automobili w Turynie. Trzydziestu pierwszych udziałowców wniosło kapitał w wysokości 800 tysięcy lirów^[2]. Po przejęciu w listopadzie tego samego roku istniejącej manufaktury samochodowej braci Ceirano przy Corso Dante rozpoczęto rok później produkcję pojazdów pod własną marką. Pierwszym pojazdem był model 3½ HP składający się z powozu ze składaną brezentową budką nad tylnym siedzeniem, napędzany dwucylindrowym silnikiem benzynowym, chłodzonym cieczą, o pojemności 657 cm³ i mocy 3,5 KM^[2]. Cztery lata później akcje firmy trafiły na giełdę, a firma uruchomiła swoją filię m.in. w Nowym Jorku^[3].

Przed wybuchem I wojny światowej władze koncernu podjęły decyzję o budowie dwóch nowych fabryk. Pierwszą fabrykę w Lingotto oddano do użytku w 1922 roku, druga zaś fabryka Mirafiori oddana została do użytku dopiero w 1939 roku. W 1924 roku firma uruchomiła produkcję licencyjnych pojazdów osobowych i ciężarowych w fabryce w Moskwie. Wraz z początkiem lat 50. XX wieku nową specjalnością marki stała się produkcja odrzutowych samolotów myśliwskich dla sił powietrznych NATO^[3].

W maju 1966 roku podpisana została umowa licencyjna na produkcję modelu Fiat 124 oraz budowę w Związku Radzieckim zakładu WAZ, położonego w Togliatti. Rok później koncern przejmuje spółki Autobianchi, OM, CMSA oraz większościowy pakiet udziałów w firmie Magneti Marelli i Weber, a w 1969 roku staje się właścicielem marek Ferrari oraz Lancia. W wyniku współpracy z francuskim koncernem PSA w 1978 roku powstaje spółka Sevel Sud, która w 1981 roku uruchamia fabrykę samochodów dostawczych w Val di Sangro we Włoszech. W 1979 roku powstał holding pod nazwą Fiat S.p.A., w którego skład weszły marki: Fiat, Lancia, Autobianchi, Abarth oraz Ferrari. Rok później koncern przejmuje markę specjalizującą się w budowie pojazdów dostawczych – Iveco, a cztery lata później także przedsiębiorstwa Alfa Romeo oraz Maserati.

17 kwietnia 2007 roku powołana zostaje spółka Fiat Professional zajmująca się produkcją aut dostawczych. W tym samym roku w tureckiej Bursie uruchomiona zostaje w fabryce Tofaş wspólnie z francuskim koncernem PSA produkcja małych aut dostawczych^[1]. W maju 2008 roku Fiat odkupuje od serbskiego rządu pakiet 70% akcji przedsiębiorstwa Zastava.

29 stycznia 2014 roku Fiat ukończył pięcioletni proces przejęcia amerykańskiego koncernu motoryzacyjnego Chrysler, w którego efekcie utworzona została spółka Fiat Chrysler Automobiles (FCA), której formalna siedziba ulokowana została w Holandii, a praktyczna – ze względów podatkowych – w Wielkiej Brytanii. Akcje nowej spółki notowane są na giełdach w Nowym Jorku i Mediolanie, a akcje dotychczasowych akcjonariuszy Fiata wymieniono w stosunku 1:1 na akcje FCA. Nowa spółka stała się siódmym, największym producentem samochodów na świecie^[4].

31 października 2019 roku koncern FCA wszedł w alians z koncernem PSA Groupe. Tym samym zostanie powołany wielki motoryzacyjny gigant o wartości nawet 50 miliardów dolarów. Fuzja ma przynieść rocznie ok. 4 miliardów dolarów oszczędności, a na jej czele stanie prezes FCA John Elkann, natomiast Carlos Tavares, prezes Grupy PSA zostanie dyrektorem generalnym. W skali światowej alians będzie prawdopodobnie czwartą największą motoryzacyjną siłą, ze sprzedażą ok. 4,16 miliona samochodów rocznie.^[5] Według informacji przekazanych przez firmy, nowy koncern ma działać pod nazwą "Stellantis", która wywodzi się od łacińskiego czasownika "stello, stellare", oznaczającego "lśnić jak gwiazda"^[6].

Fiat w Polsce

Historia polskiego oddziału marki Fiat rozpoczyna się w 1921 roku, kiedy to w Warszawie rozpoczęta została budowa fabryki samochodów. Inwestycję tę jednak przerwano na rzecz stacji obsługi pojazdów marki Fiat.

W 1931 roku podpisana została umowa licencyjna, na podstawie której w Polsce w Państwowych Zakładach Inżynierii w Warszawie montowano modele 508 oraz 621. 22 grudnia 1965 roku pomiędzy Fiatem a Motoimportem zawarta została umowa licencyjna na uruchomienie w warszawskiej Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu produkcji nowoczesnego samochodu osobowego – Fiata 125p powstałego na bazie modelu 125. Jego produkcję uruchomiono w 1967 roku.

W 1973 roku w Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej oraz Tychach uruchomiono produkcję modelu 126p^[2].

W czerwcu 1991 wdrożono do produkcji Fiata Cinquecento, który dwa lata później zdobył drugie miejsce w konkursie Car of the Year 1993.

22 maja 1992 roku na bazie FSM powstała spółka Fiat Auto Poland z 90% udziałem koncernu Fiat.

Wiosną 1998 Cinquecento został zastąpiony przez model Seicento. Do tego czasu wyprodukowano 1 164 478 sztuk tzw. „CC”, z czego wyeksportowano 863 254.

22 września 2000 zakończono w Bielsku-Białej produkcję Fiata 126, jako ostatnie wykonano ponad 1000 sztuk w z naklejką „Maluch Happy End”.

W kwietniu 2003 w fabryce świętowano wyprodukowanie milionowego Seicento, a w całej spółce – sprzedaż trzymilionowego samochodu.

W maju 2003 rozpoczęto produkcję modelu Panda, który wszedł do sprzedaży we wrześniu tego samego roku. Zdobył on prestiżowy tytuł European Car of The Year 2004.

Rok później zaniechano produkcji samochodów w Bielsku-Białej, powodowało to rozwinięcie tam produkcji podzespołów samochodowych, silników i skrzyń biegów.

W maju 2007 rozpoczęto produkcję Fiata 500, który zdobył tytuł European Car of The Year 2008. Uruchomienie jego produkcji spowodowało modernizację i automatyzację fabryki, m.in. w spawalni znajdują się 384 roboty, obsługiwane przez 500 pracowników.

6 września 2007 świętowano wyprodukowanie w Tychach milionowego Fiata Panda.

W 2007 zakład Fiat Auto Poland w Tychach dołączył do prestiżowego grona przedsiębiorstw „World Class Manufacturing”, tj. posiadających i stosujących najlepsze i najskuteczniejsze metody zarządzania systemem produkcyjnym w skali światowej.

W okresie styczeń-maj 2009 Fiat był najpopularniejszą marką na rynku Polskim, z udziałem 10,6% w rynku. Sprzedano m.in. 4048 szt. Fiatów Panda, 3529 szt. Fiatów Grande Punto, 2074 szt. Fiatów Bravo, oraz 1703 sztuki Fiatów 500 (łącznie 15 001 samochodów).^[7]

W 2011 roku produkcja następnej generacji Fiata Pandy została przeniesiona z Tychów do fabryki w Pomigliano d'Arco koło Neapolu, w zamian za produkowany dotychczas w Termini Imerese na Sycylii model Lancia Ypsilon^[8]. W połowie 2011 w tyskim zakładzie rozpoczęto produkcję Lancii Ypsilon II.

W grudniu 2012 zakład poinformował o konieczności zwolnienia około 1500 pracowników, ograniczeniu produkcji i zakończeniu produkcji modelu Panda. Ogólne przychody przedsiębiorstwa w 2012 przekroczyły 14 150 mln złotych, przychody ze sprzedaży wyniosły ponad 14 100 mln złotych^[9].

Zakład w Tychach był w 2009 największą fabryką Fiata w Europie^[10], a drugą co do wielkości na świecie, po brazylijskiej fabryce w Betim. Samochody produkowane przez „Fiat Auto Poland” są eksportowane do 68 państw, m.in. do Japonii (w 2008 trafiły tam 4174 auta), a ten eksport stanowi około 3% wartości wszystkich transakcji tego rodzaju w skali kraju.

Fiat obecnie

Współcześnie, Fiat wchodzący w skład utworzonego w 2021 roku konglomeratu Stellantis zajmuje się głównie produkcją samochodów osobowych oraz dostawczych. Koncern ten stał się wielką grupą przemysłową z branży motoryzacyjnej, która produkuje także samochody ciężarowe, autobusy, traktory, maszyny rolnicze, silniki, a w przeszłości także samoloty.

W skład grupy Stellantis wchodzą:

• Fiat Auto – samochody osobowe i dostawcze
• 

  Fiat Seicento
  Abarth – samochody usportowione na bazie modeli Fiata
• CNH Global – maszyny rolnicze (pod marką New Holland i Case IH) i budowlane
• Alfa Romeo – samochody osobowe klasy premium
• Maserati – samochody luksusowe
• Lancia – samochody osobowe klasy średniej i premium (Europa)
• Chrysler - samochody osobowe klasy średniej i premium (Stany Zjednoczone)
• Dodge - samochody osobowe i sportowe (USA)
• Jeep – samochody terenowe
• 

  Fiat Grande Punto
  Ram Trucks – samochody dostawcze
• Iveco – samochody ciężarowe, dostawcze oraz autobusy
• Irisbus - autobusy i trolejbusy (część Iveco)
• Zastava – serbska fabryka motoryzacyjna
• 

  Fiat Multipla
  Comau – sprzęt i systemy produkcyjne
• Teksid – wyroby metalurgiczne
• Fiat Powertrain Technologies – silniki dla przemysłu motoryzacyjnego, okrętowe, agregaty prądotwórcze itp.
• Automotive Lighting Poland – lampy i oświetlenie samochodowe
• Fiat Business Solutions – usługi
• Itedi – wydawnictwo i komunikacja

Dawne marki motoryzacyjne wchodzące w skład grupy:

• Autobianchi
• Innocenti
• Officine Meccaniche
• Magneti Marelli – komponenty motoryzacyjne (sprzedane w 2018 r.^[8])

Produkty

Modele samochodów

Obecnie produkowane (Europa)

Samochody osobowe	Model	Nadwozie	Segment	Debiut pierwszego wcielenia	Okres produkcji obecnego wcielenia	Face lifting
	500	Hatchback	A	2007	od 2007	2015
	Panda	Hatchback	A	1980	od 2011	2016
	Tipo	Hatchback Sedan Kombi	C	2015	od 2016	2020
Kabriolety	Model	Nadwozie	Segment	Debiut pierwszego wcielenia	Okres produkcji obecnego wcielenia	Face lifting
	500C	Cabrio	A	2009	od 2009	2015
Crossovery	Model	Nadwozie	Segment	Debiut pierwszego wcielenia	Okres produkcji obecnego wcielenia	Face lifting
	500X	Crossover	B	2014	od 2014	2018
Minivany	Model	Nadwozie	Segment	Debiut pierwszego wcielenia	Okres produkcji obecnego wcielenia	Face lifting
	500L	Minivan	B	2012	od 2012	2017
Kombivany i vany	Model	Nadwozie	Segment	Debiut pierwszego wcielenia	Okres produkcji obecnego wcielenia	Face lifting
	Qubo	Kombivan	B	2007	od 2007	2016
	Doblò Kombi	Kombivan	C	2000	od 2010	2014
	Talento Kombi	Van	E	2016	od 2016
Dostawcze	Model	Nadwzoie	Segment	Debiut pierwszego wcielenia	Okres produkcji obecnego wcielenia
	Fiorino	Kombivan	B	1977	od 2007	2016
	Doblò	Kombivan	C	2000	od 2010	2014
(c) M 93, CC BY-SA 3.0 de	Talento	Van	D	2016	od 2016
(c) M 93, CC BY-SA 3.0 de	Ducato	Van	E	1981	od 2006	2014

Samoloty

Fiat produkował m.in. samoloty w wytwórni lotniczej Fiat Aviazione. Fiat był głównym dostawcą myśliwców dla lotnictwa włoskiego w okresie międzywojennym i II wojny światowej. Od 1969 roku gałąź lotnicza przedsiębiorstwa weszła w skład koncernu Aeritalia, później Alenia.

Niektóre typy samolotów produkowane przez przedsiębiorstwo Fiat:

• Fiat CR.20
• Fiat CR.32
• Fiat CR.42
• Fiat G.12
• Fiat G.50
• Fiat G.55
• Fiat G.56
• Fiat RS.14
• Fiat BR.20
• Fiat G.91

Ważne osobistości

• Dante Giacosa
• Giovanni Agnelli – założyciel marki, początkowo sekretarz spółki, następnie w latach 1902–1945 prezes i dyrektor generalny firmy
• Sergio Marchionne – wieloletni dyrektor generalny firmy

Zobacz też

• Fiat Automóveis
• Polski Fiat

Przypisy

Bibliografia

• Zdzisław Podbielski: Pojazdy włoskie. WKŁ, Warszawa 1986, s. 65–142. Seria: „Poznajemy Samochody Osobowe Świata”, ISBN 83-206-0540-7.

Linki zewnętrzne

• Serwis koncernu Fiat. fiatgroup.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-20)].
• Felieton o samochodzie marki Fiat w kronice PAT w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej