Fidel płocka

Fidel płocka
pot. padudla
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa
Chordofon złożony
Klasyfikacja popularna
instrument smyczkowy
Podobne instrumenty
Producenci
  • Andrzej Kuczkowski

Fidel płocka – instrument strunowy smyczkowy. Wykonany z jednego kawałka drewna, najczęściej brzozy bądź olchy. Liczba strun, jak również ich strój pozostaje nierozstrzygnięty – od trzech – gdzie niższe kołki spełniałby rolę wsporników, do sześciu – w tym przypadku struny strojone byłyby w parach po dwie (unisono) lub każda z nich spełniała indywidualną funkcję.

Prawdopodobnie pochodzi z XVI w. Oryginał instrumentu wykopano w 1985 r. podczas badań archeologicznych na płockiej starówce. Obecnie egzemplarz ten znajduje się w Muzeum Mazowieckim w Płocku.

Budowa, technika gry

Instrument posiada rzadki typ podstawka, o dwóch nóżkach nierównej długości, jak też i bardzo zachowawcze cechy konstrukcyjne (brak podstrunnicy i strunociągu) nawiązujące do średniowiecza. Podczas gry jest on trzymany w pozycji kolanowej, a struny skracane są przez boczny dotyk paznokciem (tzw. technika paznokciowa). Ta technika wykonawcza zanikła w Polsce pod koniec XIX wieku.

Instrument współcześnie

Na podstawie prac dr hab. Ewy Dahlig warszawski lutnik, Andrzej Kuczkowski, wykonał na zamówienie Marii Pomianowskiej pierwszą współczesną kopię instrumentu[1]. Pierwsze egzemplarze chordofonu odtworzonego według oryginału, trafiły na początku lat dziewięćdziesiątych do zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie oraz Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu[2][3]. Po kilku latach od zrekonstruowania chordofonu płockiego dla zbiorów muzealnych kolejne egzemplarze powstawały już dla celów użytkowych. Pomysł zrekonstruowania fideli kolanowych na potrzeby praktyki wykonawczej wyszedł w 1994 roku od Marii Pomianowskiej[4]. Artystka opracowała sposób strojenia fideli oraz technikę gry na niej. Ze względu na zupełny brak źródeł na temat instrumentu opracowanie to opierało się na doświadczeniach, badaniach i wiedzy artystki, m.in. dotyczącej technik gry na instrumentach bliskowschodnich oraz ewolucji instrumentów smyczkowych. Przy obecnym stanie wiedzy nie da się ocenić, na ile opracowana technika jest zgodna z pierwotnym sposobem gry.

Maria Pomianowska od 2010 r. prowadzi w Akademii Muzycznej w Krakowie na Wydziale Instrumentalnym autorską specjalność studiów „Fidele kolanowe”, gdzie naucza gry na suce biłgorajskiej oraz fideli płockiej (studia licencjackie i magisterskie). Jest to początek tworzenia pierwszego w Polsce wydziału muzyki ludowej i etnicznej na Akademii Muzycznej. W 2011 roku powstała pierwsza na świecie Suka & Fidel Orchestra zwana Arcus Poloniae, składająca się z grupy suk biłgorajskich, suk mieleckich oraz fideli płockich.

Fidel weszła do instrumentarium m.in. zespołów folkowych np. Zespół Polski[1], Village Kolektiv (gra na niej Sylwia Świątkowska). Utwory z wykorzystaniem instrumentu ma w swoim repertuarze również polski zespół folkowy Kapela ze Wsi Warszawa.

Przypisy

  1. ↑ a b Maria Pomianowska, Zespół polski, „Oj chmielu... Stare pieśni i tańce polskie”, Agencja Artystyczna MTJ, Warszawa 1996.
  2. ↑ Ewa Dahlig-Turek, Maria Pomianowska, Polskie fidele kolanowe (Re)Konstrukcja, Collegium Artium, 2014, s. 69, ISSN 2391-8330.
  3. ↑ Strona internetowa Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu.
  4. ↑ Ewa Dahlig-Turek, Maria Pomianowska, Polskie fidele kolanowe (Re)Konstrukcja, 2014, s. 69, ISSN 2391-8330.

Bibliografia

  • Ewa Dahlig Ludowe instrumenty skrzypcowe w Polsce, Rok wydania: 2001, Wydawnictwo: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, ISBN 83-85938-54-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie