Filaret Brachamios

Filaret Brachamios (grecki:Φιλάρετος Βραχάμιος, ormiański: Փիլարտոս Վարաժնունի), właściwie Wahram, był bizantyjskim wojskowym ormiańskiego pochodzenia który odegrał znaczną rolę w dziejach XI wiecznego Bizancjum i Armenii Cylicyjskiej. Data narodzin pozostaje nieznana, zmarł około 1087 roku^[1]. W czasie służby w wojsku i administracji otrzymał od Cesarstwa szereg tytułów dworskich i militarnych. Pełnił funkcję taxiarchosa (brygadier), protospathariosa, topoteretesa, magistrosa i kuropalatesa. Od Romana Diogenesa dostał nominację na stanowisko namiestnika Germanikei, zaś po upadku swego protektora nie uznał nowego cesarza i ogłosił się niezależnym władcą.

Życiorys

Kariera Wahrama w armii bizantyjskiej przypada na czasy panowania Romana IV Diogenesa. W 1069 roku, w czasie gdy cesarz oblegał Ahlat^[2], otrzymał on zwierzchnie dowództwo nad wojskami strzegącymi granicy Mezopotamii. Jego wojska nie były jednak w stanie skutecznie przeciwstawić się naporowi Seldżuków, którzy atakowali w kierunku Kapadocji i Likaonii. Było to spowodowane turecką taktyką, która nie zakładała regularnej kampanii wojskowej z obleganiem twierdz i wydawaniem bitew a opierała się na łupieskich rajdach, których uczestnicy zaraz po uderzeniu i splądrowaniu danego terenu, cofali się szybko poza zasięg wojsk wroga. W 1071 roku Wahram wziął udział w bitwie pod Manzikertem, w której dowodził częścią wojsk cesarskich^[3]. Prawdopodobnie to właśnie on zebrał ocalałych z klęski żołnierzy i dlatego dowodził garnizonem w Romanopolis^[2].

Po bitwie pod Maznikertem jako jedyny na południowym wschodzie Cesarstwa miał pod swoją komendą wojsko, dzięki któremu posiadał realną siłę. Po śmierci Romana Diogenesa zgłosił więc pretensje do korony cesarskiej^[1] a jego armia, której rdzeń stanowiło około 8 000 łacinników, zajęła parę ośrodków miejskich i twierdz. Za rządów Michała, którego nie uznawał, podbił główne miasta Cylicji- Tars, Mamistrę i Anazarbus^[3]. W 1077 roku udało mu się odebrać bizantyjskiemu garnizonowi Edessę a rok później mieszkańcy Antiochii sami oddali się jego władzy z obawy przed nacierającymi Turkami^[3]. Jego władztwo rozciągało się wówczas od Tarsu aż po ziemie za Eufratem^[1].

Filaret miał jednak problem ze swoimi rodakami, licznie zamieszkującymi podbity przezeń region. Był bowiem melkitą, członkiem znienawidzonego przez wielu Ormian, kościoła greckiego^[3]. Lokalni wodzowie ormiańscy tacy jak na przykład Ruben czy Oszin, uznawali wprawdzie władzę Filareta, ale byli jej niechętni^[3]. Po abdykacji cesarza Michała Filaret dogadał się z jego następcą, Niceforem Botaniatesem. W zamian za uznanie władzy na zdobytych przez siebie terenach, rezygnował z roszczeń względem Bizancjum i uważał się za poddanego Cesarza^[2]. W praktyce zwierzchnictwo bizantyjskie nad władztwem Filareta było bardzo nikłe o czym może świadczyć fakt iż złożył on coś w rodzaju hołdu nie tylko Konstantynopolowi, ale także muzułmańskim władcom Aleppa^[3].

W 1084 roku Filaret stracił Antiochię na rzecz Sulejmana I a trzy lata później Edessa dostała się w ręce Malikszaha I^[1]. Otoczony przez Turków i wrogich poddanych zbiegł do Germanikei, gdzie wkrótce zmarł. Wiadomo jednak że twierdza ta pozostawała w rękach jego synów jeszcze w czasach I krucjaty^[3].

Bibliografia

• Bartikyan Hrach, Matthew of Edessa: His Times and the Chronicle w The Chronicle of Matthew of Edessa (Մատթեոս Ուռհայեցի`Ժամանակնագրություն), Erywań, Armeńska SRR, Wydawnictwo Hayastan, 1973
• Canduci Alexander, Triumph & Tragedy: The Rise and Fall of Rome's Immortal Emperors, 2010
• Dosturian A. (tłum.), Kronika Mateusza z Edessy', Armenia i krucjaty, od X do XII wieku, Lanham, Londyn, 1993
• Finlay George, History of the Byzantine and Greek Empires from 1057 – 1453, tom II, William Blackwood & Sons, 1854
• Gravett Christopher, Nicolle David, The Normans: Warrior Knights and their Castles. Osprey, Oksford 2006
• Runciman Steven, Dzieje wypraw krzyżowych, tom I, Książnica, Katowice, 2009
• Yarnley C. J., Philaretos:Armenian Bandit or Byzantine General w: Revue des etudes armeniennes, numer 9, Paryż, 1972

Przypisy