Filip Neriusz Golański

Filip Neriusz Golański
Data i miejsce urodzenia30 sierpnia 1753
Kraków
Data i miejsce śmierci26 stycznia 1824
Wilno
Wyznaniekatolicyzm
Kościółrzymskokatolicki
Inkardynacjapijarzy
Śluby zakonne1771

Filip Neriusz (Nereusz) Golański (ur. 30 sierpnia 1753 w Krakowie, zm. 26 stycznia 1824[1] w Wilnie) – polski teoretyk literatury, krytyk literacki, publicysta, tłumacz, pedagog, kaznodzieja, pijar.

Życiorys

Pochodził z drobnej rodziny drobnoszlacheckiej spod Krakowa. Kształcił się w polskich szkołach pijarskich, aby w 1771 złożyć śluby zakonne. Doktor teologii i filozofii, nauczyciel w szkołach pijarskich na prowincji i w Warszawie, od 1787 wiceprofesor, a od 1793 profesor w Szkole Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wilnie. Poparł powstanie kościuszkowskie[2]. W 1794 redaktor Gazety Narodowej Wileńskiej aprobującej powstanie kościuszkowskie, ale zdystansowanej wobec metod terroru. Podczas 20-letniej pracy w Wilnie także wykładowca w Głównym Seminarium Duchownym. Wizytator szkół w guberni białostockiej i grodzieńskiej. Członek TPN. Wyróżniony medalem Merentibus.

Autor erudycyjnego traktatu O wymowie i poezji, jednego z ważniejszych, cenionych podręczników poetyki klasycystycznej. W pismach pedagogicznych i religijnych moralista, swój system wartości budował na etyce chrześcijańskiej; swobodnie sięgał do egzemplifikacji z antyku i kultur egzotycznych. Tłumacz utworów Plutarcha.

Odznaczony przez Stanisława Augusta Poniatowskiego Medalem Merentibus za dzieło o wymowie[3].

Ważniejsze dzieła

Pisma filozoficzno-literackie

Homiletyka

  • Kazanie na dzień św. Kazimierza w katedrze wileńskiej miane (1790)
  • Materiał kaznodziejski... służyć mogący do kazań (1813)

Przypisy

  1. ↑ T. 4: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966, s. 475.
  2. ↑ Janina Kamińska, Universitas Vilnensis 1793-1803, Od Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego do Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego, Warszawa 2012, s. 48.
  3. ↑ Innocenty Buba, Pijarzy w Polsce (próba charakterystyki), w: Nasza Przeszłość, t. XV, Kraków 1962, s. 33.
  4. ↑ O wymowie i poezyi [...], wyd. 1788, polona.pl [dostęp 2018-05-12].
  5. ↑ O wymowie i poezyi przez Filipa Neryusza Golańskiego, wyd. 1808, polona.pl [dostęp 2018-05-12].

Bibliografia

  • Krystyna Jakowska, Podręczny słownik pisarzy polskich, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa, 2006, str. 157.

Linki zewnętrzne

Utwory Filipa Neriusza Golańskiego w serwisie Polona.pl