Film przyrodniczy

Film przyrodniczy

Film przyrodniczy − gatunek filmu dokumentalnego, przedstawiającego zwierzęta, rośliny lub inne elementy świata przyrody, najczęściej w ich naturalnym środowisku.

Obecnie filmy przyrodnicze powstają przede wszystkim na zamówienie publicznych kanałów telewizyjnych, szczególnie specjalizujących się w tego typu tematyce. Gatunek zaistniał jednak najpierw w świecie kina.

Historia

Za pierwszy pełnometrażowy film dokumentalny o tematyce przyrodniczej uważany jest obraz Nanuk z Północy w reżyserii Roberta J. Flaherty'ego z 1922[1]. Jednym z pierwszych filmów tego gatunku był film Jamesa Algara pod tytułem Żyjąca pustynia z 1953[2]. Żyjąca pustynia nagrodzona została Oscarem w kategorii za najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny w 1954[3]. Oba obrazy znalazły się na liście filmów budujących dziedzictwo kulturalne USA i przechowywane są w Bibliotece Kongresu Stanów Zjednoczonych[4].

W Polsce przed II wojną światową film przyrodniczy Bezkrwawe łowy zrealizował na taśmie 16 mm w 1936 Włodzimierz Puchalski[5]. Reżyser specjalizował się w filmach tego gatunku. W latach 40. XX wieku powstały kolejne jego obrazy przyrodnicze, jak: Ptasia wyspa, Wykluwanie się piskląt czy Flora Tatr[6]. W tym samym czasie filmy przyrodnicze kręcił również Karol Marczak (Pod wodną karpą, Kałużnica, Wrotki mcholubne)[7]. Marczak uważany jest za pioniera filmu biologicznego w Polsce[8]. W latach 50. XX wieku do Puchalskiego i Marczaka dołączyli tacy reżyserzy, jak: Jan Jacoby (Jest taka osa)[9] czy Stanisław Kokesz (Mrówcze szlaki, Podwójne życie ważki, Nartniki)[10]. Kolejnymi reżyserami realizującymi filmy przyrodnicze w PRL-u byli: Marian Ussorowski, Wiesław Drymer, Aleksander Domalewski, Mieczysław Ptaszyński, Bolesław Bączyński, Mieczysław Vogt, Wanda Rollny, Anatol Fidek, Antoni Gucwiński, Lubomir Zając, Henryk Szpunar, Barbara Bartman-Czecz, Jerzy Bezkowski, Tony Halik i Elżbieta Dzikowska. W latach 90. XX wieku powstały takie polskie filmy przyrodnicze, jak Tropem łosia, Ostatnia puszcza i Tętno pierwotnej puszczy Jana Walencika, Zielone płuca Polski Stanisława Fiuka-Cisowskiego, Tajmyrski pamiętnik Jerzego Śladkowskiego. Współcześnie polskie filmy przyrodnicze realizują: Jan i Bożena Walencik[11], Artur Homan, Krzysztof Riege, Dariusz Krzywański, Jerzy Wosik, Krystian Matysek, Anna Urbańska, Włodzimierz Kuligowski, Dorota Adamkiewicz, Maciej Szelachowski, Ewa Banaszkiewicz,Robert Dróżdż, Tadeusz Baraniecki[12], Zdzisław Folga[13] czy związany z Polską Paolo Volponi. Obok zdjęć kilka filmów nakręcił przedwcześnie zmarły Artur Tabor.

Pionierskim filmem przedstawiającym świat przyrody podwodnej było Sesto continente Folco Quiliciego z 1954[14]. Dwa lata później powstał Świat milczenia Jacques-Yves Cousteau[15].

Do nagradzanych filmów przyrodniczych, które spotkały się z dobrym przyjęciem opinii światowej, należą m.in.: The Crocodile Hunter Diaries Steve'a Irwina (2002-2004), Marsz pingwinów Luca Jacqueta z 2005, seria Błękitna planeta Davida Attenborough z 2007 czy Surykatki Jamesa Honeyborne'a z 2008.

Kanałami specjalizującymi się w prezentacji filmów przyrodniczych są: Animal Planet, National Geographic Channel czy Nat Geo Wild.

Przypisy

  1. ↑ Nanook of the North (ang.). www.imdb.com. [dostęp 2015-01-08].
  2. ↑ The Living Desert (ang.). www.imdb.com. [dostęp 2015-01-08].
  3. ↑ Żyjąca pustynia. Nagrody (pol.). www.filmweb.pl. [dostęp 2015-01-08].
  4. ↑ Complete National Film Registry Listing (ang.). www.loc.gov. [dostęp 2015-01-08].
  5. ↑ Bezkrwawe łowy (pol.). www.filmpolski.pl. [dostęp 2015-01-08].
  6. ↑ Włodzimierz Puchalski (pol.). www.filmpolski.pl. [dostęp 2015-01-08].
  7. ↑ Karol Marczak (pol.). www.filmpolski.pl. [dostęp 2015-01-08].
  8. ↑ Karol Marczak −pionier filmu biologicznego (pol.). www.filmpolski.pl. [dostęp 2015-01-08].
  9. ↑ Jan Jacoby (pol.). www.filmpolski.pl. [dostęp 2015-01-08].
  10. ↑ Stanisław Kokesz (pol.). www.filmpolski.pl. [dostęp 2015-01-08].
  11. ↑ Bożena i Jan Walencikowie. Życie i twórczość, Culture.pl [dostęp 2020-06-10] (pol.).
  12. ↑ XVI Międzynarodowy Festiwal Filmów Przyrodniczych im. Włodzimierza Puchalskiego « Dziennik Leśny, dzienniklesny.pl [dostęp 2020-06-10].
  13. ↑ Znany reżyser i fotograf – Zdzisław Folga w Radziłowie, Szkoła Podstawowa w Radziłowie, 19 kwietnia 2018 [dostęp 2020-06-10] (pol.).
  14. ↑ The Sixth Continent (ang.). www.imdb.com. [dostęp 2015-01-08].
  15. ↑ Swiat milczenia (ang.). www.imdb.com. [dostęp 2015-01-08].

Media użyte na tej stronie

Natuurwonderen African chamaeleon and Indian cobra - Raymond L. Ditmars? - 1915 - EYE FLM45528 - OB 685418.ogv
Dutch title: Natuurwonderen (Wonders of nature)

Genre: Documentary, Nature, Education
Intertitles: Dutch
Tags: African chameleon (Chameleo africanus), Indian cobra (Naja naja)
Running time: 5:26
Synopsis:

An educational nature film in which some characteristics of a chameleon and a snake in an artificial environment are shown. We see various images of a chameleon and a snake filmed in captivity. - The African chameleon. This “clown-acrobat” is shown on a stick, while a hand in the frame occasionally sticks out a finger towards him. The rolling eyes, which can move independently of each other, are seen from above. A chameleon that has had nothing to eat or drink for months is fed by spoon; he drinks eagerly, and as much as he can. The shedding of the skin is demonstrated by removing pieces of skin using tweezers. - The Indian cobra is extremely poisonous, and more dangerous than the tiger; cobra bites kill 20,000 people annually. We see several images of a snake extending and biting.