Fiołek torfowy

Fiołek torfowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	fiołkowate
Rodzaj	fiołek
Gatunek	fiołek torfowy
	Nazwa systematyczna
	Viola epipsila Ledeb.; Index Seminum (TU, Dorpatensis) 1820: 5 (1820)

Fiołek torfowy (Viola epipsila Ledeb.) – gatunek roślin z rodziny fiołkowatych (Violaceae). Występuje naturalnie w klimacie umiarkowanym i subpolarnym półkuli północnej^[3]^[4]^[5]. Relikt epoki lodowcowej (tzw. gatunek reliktowy).

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie naturalnie w klimacie umiarkowanym i subpolarnym Ameryki Północnej, Europy i Azji^[3]^[4]^[5]. Jest podawany z Islandii, Norwegii, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Białorusi, Polski, Niemiec, Czech, Słowacji, Rumunii, Ukrainy, Rosji (z jej europejskiej części, zachodniej Syberii i gór Ałtaj), Kazachstanu, Chin (Mandżuria), Kanady (Terytoria Północno-Zachodnie, Jukon, Manitoba oraz Ontario) i Stanów Zjednoczonych (Alaska oraz Michigan)^[3]^[5]. Roślina w Polsce jest bardzo rzadko spotykana – rośnie tylko na kilku stanowiskach w części północno-wschodniej^[6].

Morfologia

Kwiat

Pokrój: Bylina dorastająca do 8–15 cm wysokości. Łodyga jest wiotka^[7]. Tworzy kłącza i rozłogi nad- i podziemne^[4]^[7].
Liście: Zawsze tylko 2^[8]. Blaszka liściowa ma kształt od nerkowatego do okrągławego^[4]. Jej górna powierzchnia jest naga, natomiast od spodu jest skąpo owłosiona^[7]. Mierzy 0,6–2,2 cm długości oraz 0,6–2,4 cm szerokości, jest karbowana na brzegu, ma sercowatą nasadę i tępy wierzchołek^[4]. Ogonek liściowy jest owłosiony i ma 4–10 mm długości (górne liście na nieco oskrzydlonych ogonkach)^[4]^[7]. Przylistki są od owalnych do lancetowatych, nietrwałe i osiągają 3–8 mm długości^[4].
Kwiaty: Pojedyncze, wyrastające z kątów pędów, słabo pachnące^[4]^[7]. Mają działki kielicha o trójkątnie lancetowatym kształcie i dorastające do 6–7 mm długości^[4]. Płatki są od odwrotnie jajowatych do lancetowatych, mają barwę od niebieskawej do purpurowej oraz 7–10 mm długości, dolny płatek jest podługowato eliptyczny, mierzy 6-8 mm długości, posiada obłą ostrogę o długości 2-3 mm^[4]^[7].
Owoce: Nagie torebki mierzące 5-7 mm długości, o jajowatym kształcie^[4].
Gatunki podobne: Roślina jest podobna do fiołka błotnego (Viola palustris), od którego różni się tym, że ma tylko 2 liście, z których dolny jest zaokrąglony^[8].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit^[7]. Kwitnie od maja do czerwca^[9]. Są zapylane przez pszczoły, jednak możliwe jest również samozapylenie^[8]. Rośnie na torfowiskach, brzegach cieków wodnych, rowach i terenach bagnistych^[4]^[7]. Preferuje stanowiska w półcieniu lub pełnym nasłonecznieniu, na podłożu mokrym i wilgotnym, żyznym, na glebach gliniastych, organiczno-mineralnych i torfach, o odczynie od kwaśnego do obojętnego (4,5–6,5 w skali pH)^[8]. Występuje na wysokości do 2000 m n.p.m.^[4] W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O/All. Caricetalia nigrae^[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta ochroną gatunkową. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:

Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[10]^[11] – gatunek krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia CR)
Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[12] – gatunek wymierający-krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia E); 2016: EN (zagrożony)^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Viola epipsila Ledeb. (ang.). Plants of the World Online. [dostęp 2021-01-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Viola epipsila (fr.). Plantes & Botanique. [dostęp 2021-01-25].
↑ ^a ^b ^c Taxon: Viola epipsila Ledeb. (ang.). W: Agricultural Research Service [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2021-01-25].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b ^c ^d Jolanta i Paweł Pawlaczyk: Viola epipsila Ledeb. - Fiołek torfowy (pol.). Lubuski Klub Przyrodników. [dostęp 2021-01-25].
↑ Viola epipsila (fiołek torfowy) (pol.). Atlas roślin. [dostęp 2021-01-25].
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. 83-89648-38-5.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).

[pow-3] Viola epipsila Ledeb. (ang.). Plants of the World Online. [dostęp 2021-01-25].

[peb-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Viola epipsila (fr.). Plantes & Botanique. [dostęp 2021-01-25].

[ars-grin-5] Taxon: Viola epipsila Ledeb. (ang.). W: Agricultural Research Service [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2021-01-25].

[6] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.) i inni, Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[matuszkiewicz-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[eko-8] Jolanta i Paweł Pawlaczyk: Viola epipsila Ledeb. - Fiołek torfowy (pol.). Lubuski Klub Przyrodników. [dostęp 2021-01-25].

[atlas-roslin-9] Viola epipsila (fiołek torfowy) (pol.). Atlas roślin. [dostęp 2021-01-25].

[10] K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. 83-89648-38-5.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[12] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne